της Μένης Πουρνή
Ανατρέχοντας κανείς στην βιβλιοπαραγωγή των εφηβικών και νεανικών βιβλίων θα συναντήσει μυθιστορήματα κάθε είδους. Υπάρχουν συγγραφείς που είναι γνωστοί για την ποιότητα του έργου τους από την αρχή της εμφάνισης τους στον εκδοτικό χώρο, άλλοι που ορισμένα βιβλία τους δεν βρίσκουν την αποδοχή που θα περίμεναν από το κοινό και την κριτική και κάποιοι που ίσως δεν έχουν κατανοήσει σωστά πώς πρέπει να είναι το περιεχόμενο ενός βιβλίου που απευθύνεται σε εφήβους και νέους.
Θα μιλήσω για δύο περιπτώσεις μικρών θαυμάτων και δύο αγαθών προθέσεων.
Θα αναφερθώ πρώτα σε δύο μικρά θαύματα. Το μυθιστόρημα Ο Μαρσέλο στον πραγματικό κόσμο του Φρανσίσκο Χ. Στόρκο από τις εκδόσεις Πατάκη είναι το πρώτο από αυτά. Τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού υπήρξαν ως πρόσφατα στην Ελλάδα ένα θέμα για το οποίο κανείς δεν συζητούσε ανοιχτά. Με την πάροδο του χρόνου, την πρόοδο της επιστήμης και τις παράλληλες κοινωνικές εξελίξεις, τα τελευταία χρόνια το θέμα συζητάται ευρύτερα. Η επιτυχημένη απεικόνιση ενός έφηβου ήρωα με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας αποτελεί εκ φύσεως ένα θέμα πολλές προκλήσεις. Στο μυθιστόρημά του ο Στόρκο πετυχαίνει το δύσκολο αυτό στόχο δίνοντας μια εξαιρετικά ρεαλιστική απεικόνιση του ήρωα του, Μαρσέλο, ο οποίος προσπαθεί να προσαρμοστεί μέσα σε έναν κόσμο που μοιάζει να μην τον χωρά. Κι όμως, εκείνος έχει πολλά να προσφέρει και κυρίως να ανοίξει τα μυαλά των ανθρώπων στο διαφορετικό και πώς οι διευρύνσεις αυτής της έννοιας μπορούν να συμπεριληφθούν στην έννοια της «κανονικότητας».
Το δεύτερο μικρό θαύμα αφορά το βιβλίο Αναζητώντας την Όντρεϋ της Σόφι Κινσέλλα από τις εκδόσεις Πατάκη. Η συγγραφέας είναι γνωστή για τη συγγραφή ευπώλητων μυθιστορημάτων, όπως το Ψωνίζω άρα υπάρχω και είναι ταυτισμένη στο νου των περισσότερων γυναικών, κυρίως, αναγνωστριών με βιβλία, το οποία διαβάζουν για να ξεφύγουν από την καθημερινότητα και να χαλαρώσουν στις καλοκαιρινές τους διακοπές. Εδώ η συγγραφέας πραγματοποιεί μία μικρή έκπληξη δίνοντάς μας ένα εξαιρετικό crossover μυθιστόρημα για μία έφηβη, που βρίσκεται αντιμέτωπη με το φάσμα της κατάθλιψης εξαιτίας πολλών περιστατικών σχολικού εκφοβισμού που υπέστη από συμμαθήτριές της και πρώην στενές της φίλες. Η Όντρεϋ προέρχεται από μία οικογένεια που δεν αδιαφορεί για αυτήν. Το αντίθετο μάλιστα. Η οικογένειά της αντιπροσωπεύει την μέση αμερικανική οικογένεια που προσπαθεί να είναι κοντά στα παιδιά της χωρίς να τα καταφέρνει πάντα με μεγάλη επιτυχία, αλλά ούτε και να τα εγκαταλείπει όταν αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Μέσα από την ψυχοθεραπεία που ακολουθεί έχει την ευκαιρία να επαναπροσδιορίσει τη σχέση με τον εαυτό της, την οικογένειά της και τους ανθρώπους γύρω της. Η ευκαιρία στον έρωτα που παρουσιάζεται αναπάντεχα, τη βοηθά επίσης σημαντικά στον δρόμο προς την αυτογνωσία. Χαρακτηριστικό είναι πως η συγγραφέας επικεντρώνεται στην ουσία και όχι την παραφιλολογία των γεγονότων.
Το τρίτο και τέταρτο βιβλίο των αγαθών προθέσεων έρχονται από μία συγγραφέα που ανήκει στην ίδια κατηγορία με τη Σόφι Κινσέλλα. Η Άλι Χέιζελγουντ έχει γίνει γνωστή στο αναγνωστικό κοινό ως συγγραφέας ρομαντικών μυθιστορημάτων S.T.E.M., τα οποία αφορούν, συνήθως, στην παρουσία γυναικών επιστημόνων στο χώρο των θετικών επιστημών που κατακλύζονται από άντρες και την προσπάθειά τους να επιτύχουν με τις δικές τους δυνάμεις μέσα στον χώρο, με ηθική ακεραιότητα και στην αναπάντεχη εισβολή του έρωτα στο πρόσωπο ανδρών συναδέλφων. Το πιο αντιπροσωπευτικό από τα μυθιστορήματα αυτού του είδους που έχει κυκλοφορήσει ως τώρα και μπορεί να διαβαστεί από έφηβους και νεαρούς ενήλικες αναγνώστες είναι Το θεώρημα της αγάπης από τις εκδόσεις Διόπτρα. Η 26χρονη βιολόγος και διδακτορική φοιτήτρια, Όλιβ, εκτελεί ένα πολλά υποσχόμενο πρωτοποριακό πείραμα για την αντιμετώπιση του παγκρεατικού καρκίνου σε πρώιμο στάδιο. Μέσα από μία σειρά παρεξηγήσεων και προσπαθώντας να βοηθήσει δύο φίλους της να γίνουν ζευγάρι βρίσκεται στην άβολη κατάσταση να υποδύεται το ζευγάρι με ένα νεαρό καθηγητή του τμήματος στο οποίο σπουδάζει (δεν είναι ο επιβλέπων καθηγητής της). Η σχέση θα εξελιχθεί διαφορετικά από το περιμένει και θα έρθει αντιμέτωπη με ένα σοβαρό περιστατικό σεξουαλικής παρενόχλησης, το οποίο δεν είμαστε σίγουροι ότι θα είχε ευτυχή κατάληξη, αν δεν είχε και τη συνδρομή του άνδρα συναδέλφου, ο οποίος συγκεντρώνει στα χέρια του περισσότερου εξουσία από την ίδια και έχει μεγαλύτερες διασυνδέσεις. Οι προθέσεις της συγγραφέα είναι σίγουρα αγαθές, ωστόσο, από μία πλευρά βλέπουμε να επαναλαμβάνει απλά το στερεότυπο του ισχυρού άντρα που προστατεύει την ευαίσθητη και νεότερή του σύντροφο. Βέβαια, από την άλλη, η συγγραφέας, ίσως, να προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει το αναγνωστικό κοινό στο συνεχώς επαναλαμβανόμενο αυτό στερεότυπο, όσο καλή επιστήμονας και ηθικός άνθρωπος, μπορεί να είναι μία γυναίκα στο τέλος θα ηττηθεί από το ανδρικό κατεστημένο. Σε δεύτερους ρόλους εμφανίζονται και ομοφυλόφιλοι χαρακτήρες (ένας διδακτορικός φοιτητής και ένας καθηγητής στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον των πρωταγωνιστών).
Το δεύτερο βιβλίο προέρχεται από την ίδια συγγραφέα και ονομάζεται Ρουά ματ από τις εκδόσεις Διόπτρα. Η Μάλορι, μία νεαρή δεκαεννιάχρονη σκακίστρια, αναγκάζεται να εγκαταλείψει το χώρο του σκακιού εξαιτίας διάφορων δυσάρεστων συμβάντων στην προσωπική της ζωή και την άδικη συμπεριφορά του πατέρα της απέναντι στην οικογένειά τους. Είναι μία νεαρή κοπέλα που αναγκάζεται να θυσιάσει προσωρινά τις σπουδές της και την προσωπική της ζωή για να συμπαρασταθεί στην οικογένειά της. Σαν ένα σύγχρονο αγοροκόριτσο δουλεύει σε συνεργείο αυτοκινήτων και φαίνεται να την ελκύουν εκπρόσωποι και των δύο φύλων. Όταν η ηθική της ακεραιότητα τίθεται εμπόδιο στη συνέχιση της καριέρα της ως μηχανικού αυτοκινήτων, αναγκάζεται να δεχτεί την πρόταση της προέδρου μιας σκακιστικής λέσχης να γίνει υπότροφός της, επανερχόμενη δυναμικά στο χώρο του σκακιού. Ο νεαρός συναθλητής της, που την ερωτεύεται, θα την βοηθήσει σημαντικά να ξεπεράσει τους εφιάλτες του παρελθόν τους και να διεκδικήσει ξανά την καριέρα της στον ανταγωνιστικό και όχι πολύ φιλικό προς τις γυναίκες, σκακιστικό χώρο, καθώς και τη ζωή της. Αν και πάλι ένας έρωτας γίνεται για αφορμή για να βοηθηθεί η νεαρή πρωταγωνίστρια, ένα μεγάλο μέρος της νίκης της απέναντι στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει προέρχεται από τον ίδιο το δυναμικό της χαρακτήρα και την ανθεκτικότητά της, όταν οι συνθήκες όχι μόνο είναι αντίξοες, αλλά τα εμπόδια αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο, επειδή είναι γυναίκα.
Η Χέιζελγουντ έχει την ικανότητα να κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον που αναγνώστη και άφθονη δόση σύγχρονου χιούμορ. Προσπαθεί να προβάλλει επίκαιρα θέματα, όπως οι κοινωνικές διακρίσεις κατά των γυναικών και δευτερευόντως την queer κοινότητα. Αν και δεν θα μπορούσε κάποιος να την κατατάξει ανάμεσα στους κορυφαίους συγγραφείς του είδους, τα βιβλία της κατορθώνουν να στήσουν γέφυρες επικοινωνίας ανάμεσα στον άγνωστο, για τους περισσότερους από μας, χώρο των θετικών επιστημών και ένα άθλημα, που δεν προσελκύει εύκολα την προσοχή του κοινού, όπως το σκάκι.
Η κατηγορία του εφηβικού και νεανικού-crossover μυθιστορήματος αποτελεί έναν κρίσιμο, ενδιάμεσο κρίκο που μπορεί να οδηγήσει το νεαρό αναγνώστη σε μία ευρύτερη γνωριμία με τον κόσμο της λογοτεχνίας των ενηλίκων, αλλά και ταυτόχρονα να αποτελέσει μία όαση δροσιάς και αισιοδοξίας για όσους αναζητούν λογοτεχνία με σύγχρονη θεματολογία και- πολλές φορές-ελπιδοφόρα στάση απέναντι στη ζωή. Η μελέτη του είδους αυτού αξίζει, αναμφίβολα, μεγαλύτερης προσοχής.
