τουΦώτη Θαλασσινού
Η Γρηγορία Βρυττιά, την είχα γνωρίσει πριν δύο χρόνια περίπου στην αίθουσα τέχνης Dreamideamachine της Έφης Μιχάλαρου και του Δημήτρη Λεμπέση σε μια έκθεση ζωγραφικής με έργα των Βαγγέλη Γκόκα και Βασίλη Βασιλακάκη απ’ την συλλογή έργων τέχνης του Χρίστου Χριστοφή. Η πρωτοτυπία της έκθεσης έγκειτο στο γεγονός πως κάθε έργο έφερε συνοδευτικό κείμενο γραμμένο από μένα. Η Γρηγορία ήταν ανάμεσα στους επισκέπτες που είδαν το ιδιότυπο αυτό εικαστικό και συγγραφικό πάντρεμα. Γνωριστήκαμε κάπως. Ήταν όμορφη και λίγο σαν κορίτσι που βγήκε από εικονογράφηση παιδικού βιβλίου. Φορούσε ένα πουκάμισο που πάνω του είχε κεντήσει διάφορα σχέδια. Ξεκινώντας μια συζήτηση γι’ αυτό της το ρούχο έμαθα ότι ασχολείται με τις κλωστές, τις χρησιμοποιεί κατά κάποιον τρόπο αντί χρωμάτων. Χρησιμοποιεί και υφάσματα για να φτιάξει τρισδιάστατα καλλιτεχνήματα αλλά και για να δώσει μορφή σε συνθέσεις περισσότερο πρωτοποριακές.
Για μένα ήταν πολύ εύκολο να την γνωρίσω ανάμεσα στην πολυκοσμία της πλατείας Μοναστηρακίου κι ας φορούσε κάτι πολύ μεγάλα γυαλιά ηλίου. Είχε την ίδια αλλόκοτη ομορφιά που είχε και στην έκθεση. Την φωτογράφισα μερικές φωτογραφίες και πήγαμε και κάτσαμε στο γνωστό πια Snob για να συζητήσουμε. Μου έδειξε ένα μικρό κομμάτι απ’ το τεράστιο έργο της. Σίγουρα εννοιολογική τέχνη, χρειάζονται συμφραζόμενοι στοχασμοί για να μπορέσεις να μπεις στον συμβολικό της κόσμο. Την ρώτησα γιατί να μην εκθέτει τα έργα της με δυο τρείς επεξηγηματικές προτάσεις. Μου απάντησε ότι δεν θα ήθελε να παρέμβει στις αντιληπτικές συγκινήσεις κάποιου θεατή του έργου της.
Στην τέχνη της, εικαστική κλωστουργία και υφαντουργία αλλά και στην επίσης υφασμάτινη γλυπτική, αλλά και ζωγραφική με ξυλομπογιές και μαρκαδόρους συμμετέχουν ζώα, και ειδικά θηλαστικά της θάλασσας, παράξενες ανθρώπινες υπάρξεις που δεν μπορείς να πεις αν έχουν πάνω τους κάποια έντονα στοιχεία που να τις ταυτοποιούν με ανθρώπους. Όμως και στα ζώα της δεν είναι πάντα αμιγώς είδη του ζωικού και φυτικού βασιλείου, είναι τερατογενέσεις αλλά εδώ το τέρας ως συνώνυμο του διασκεδαστικού στην όψη τέρατος. Τέρατα με καλές καρδιές, σαν κοινωνίες ολόκληρες ζωγραφισμένες για μια ιδανική κατάσταση στην οποία θα είναι κεκτημένο αγαθό η άνευ όρων συμπερίληψη.
Κεντάει στις πιο ετερόκλητες επιφάνειες και στα πιο τρισδιάστατα γλυπτά της σύμβολα αρχετυπικά. Μια σπείρα, ένας παντεπόπτης οφθαλμός, ένας λαβύρινθος, ένα πουλί και κόπρανα. Ο σουρεαλισμός της Βρυττιά αντλεί έμπνευση απ’ τους πιο κλασικούς ανάμεσα στους καλλιτέχνες του ομώνυμου κινήματος. Μια ραπτομηχανή δίπλα σε μια τεράστια μπλε φάλαινα, ένα φλιτζάνι τσαγιού δίπλα σε μια πεταλούδα Acherontia Atropos. Παίρνει χρηστικά αντικείμενα απ’ το ενδεχομένως μίζερο κανονικό τους περιβάλλον και τα τοποθετεί στο δικό της παραμυθητικό σύμπαν. Στο καινούργιο περιβάλλον τους, αυτά τα αντικείμενα, σε συνύπαρξη με τα διάφορα σύμβολα μαθαίνουν στον άνθρωπο που βλέπει τα έργα τούτα της Βρυττιά πως δεν χρειάζεται κανένα δυσπρόσιτο εφαλτήριο για να κάνει το άλμα προς το όνειρο.
Της είπα για το β και ρ στο επώνυμό της και την ρώτησα από που ίσως προέρχεται. Μου είπε κάποιες ιστορίες για την θάλασσα και το νερό. Το επώνυμο της συνδέεται με πολύ αδιαμφισβήτητο τρόπο με την βρύση και το βρύω λέξεις και οι δυο συνυφασμένες με το νερό. Η Βρυττιά μου είπε τότε έναν οικογενειακό θρύλο για κάποιον κουρσάρο πρόγονο της αλλά μου αφηγήθηκε και άλλες τέτοιες ευφάνταστες σκοτεινές και ελκυστικές ιστορίες. Από τότε που κοινώνησε σ’ αυτές τις οικογενειακές καταβολές της κρατάει αυτός ο οίστρος της που αποκρυσταλλώνεται πάνω στις επιφάνειες του έργου της με την μορφή ζώων της θάλασσας. Κυρίως από την συνομοταξία των κητωδών.
Σε άλλη κουβέντα για το έργο της μου είπε πως θα επιθυμούσε να παίξει κι αυτή με μια σειρά έργων σαν την πίπα του Ρενέ Μαγκρίτ. Ο Μαγκρίτ είχε ζωγραφίσει σε αρκετά αντίγραφα μια πίπα και από κάτω είχε επίσης ζωγραφίσει την φράση , αυτό δεν είναι μια πίπα. Η Βρυττιά μου έδειξε το προσχέδιο ενός ψαλιδιού που δεν ήταν ψαλίδι. Αν έβλεπες καλύτερα την ζωγραφική απεικόνιση, παρατηρούσες δυο κουτάλια που ήταν τοποθετημένα έτσι που να φτιάχνουν ένα ψαλίδι. Και κάπως έτσι φτάσαμε και στο ουρητήριο του Μαρσέλ Ντυσάν που δεν ήταν ακριβώς δικό του. Απλώς αυτός το πλαισίωσε με ανυπέρβλητης δύναμης κείμενα για την τέχνη και τα όρια της. Οτιδήποτε μπορεί μέσα από διαδικασίες ψυχικής εκπόρνευσης και ιδανικής ρητορικής να δημιουργήσει δεκάδες κείμενα για την ουσία της τέχνης είναι και το ίδιο τέχνη. Έτσι και με την μπανάνα στον τοίχο του Κατελάν και ακριβώς έτσι με την νοσηρή φαντασία του Κατσαδιώτη Χριστόφορου και της Βρεφοκρατούσας Παναγιάς του στην Εθνική Πινακοθήκη. Η Βρυττιά μου είπε ότι δεν αναγνωρίζει καμιά πρόθεση του εικαστικού για πρόκληση και θόρυβο.( Σ.τ.σ. Εγώ εμμένω στην δική μου άποψη ότι αυτά τα έργα πλέον είναι γραφικά και αμετάκλητα υπηρετούν προβοκατόρικες δημιουργικές ροπές. Ροπές που αποβλέπουν, είναι μέσα για να γίνει θόρυβος και καθόλου δεν αποτελούν σκοπό.)
Πολλά έργα της Γρηγορίας Βρυττιά είναι απεικονιστικά και φτιαγμένα από ζωγραφισμένες ή ραμμένες καμπύλες γραμμές που μεταμορφώνονται σταδιακά σε σχήματα που θυμίζουν fractal (μορφοκλασματικό σύνολο). Την ίδια έναρξη από αρχετυπικά σχήματα η Βρυττιά διατηρεί και σε πολύπτυχά της. Σ’ αυτά η δημιουργός περνάει από μπερδεμένες αφηρημένες απροσδιορίστου θέματος εικόνες σε πιο περίπλοκους και αποσαφηνισμένους ως προς την κατάταξή τους χώρους. Σ’ ένα απ’ αυτά τα σχέδια που εκτυλίσσονται σαν ιστορίες είδα μια απλή ευθεία γραμμή να γίνεται ένα πανέμορφο ευχολούλουδο (πικραλίδα) κι έπειτα μια νεροποντή.
Σε άλλα της έργα η Βρυττιά ασχολείται ξεκάθαρα με τους καλειδοσκοπικούς κόσμους των fractals. Σ’ αυτού του τύπου τα σχέδια , μου άρεσαν περισσότερο εκείνα που το χάος είχε μορφή. Άλλοτε ενός κοριτσιού, μερικές φορές ενός ζώου. Πως γίνεται να προκύπτει μορφή από λεπτομέρειες χάους; Γίνεται. Και άλλωστε αυτό ακριβώς είναι η ποίηση-με την πιο πλατιά της έννοια.
Στα έργα της που παρουσιάζουν μια συμμετρία ως προς κάποιον νοητό κεντρικό κατακόρυφο άξονα μπορεί κανείς να αναγνωρίσει εκλεκτικές συγγένειες και με την Μαρί Γουίλσον Βαλαωρίτη.
Στο φανταστικό της μουσείο η Γρηγορία Βρυττιά έχει πολλά εκθέματα της οραματικής τέχνης, έχει και αφαιρετικές παιδικές ζωγραφιές του γιου της. Στην συζήτηση πάνω μου είπε ότι η παιδική ηλικία δίνει με λίγα ζωγραφικά στοιχεία επάνω στο χαρτί ολόκληρους κόσμους. Και είναι και για την ίδια αυτός ο εικαστικός στοχασμός ένας οδηγός για τον χρωστήρα ή την βελόνα της. Αλλά και είναι μια στάση ζωής. Ότι οι αλήθειες είναι απλές, είναι τρεις λέξεις στην σειρά, τρεις γραμμές, μια κίνηση βόλτας της ίδιας στο αστικό τοπίο. Μιλήσαμε και για την Yayoi Kusama και εντοπίσαμε και σ’ αυτήν μια ακόμη εκλεκτική συγγένεια.
Τα κοριτσάκια και τ’ αγοράκια στις εικόνες της Γρηγορίας Βρυττιά έχουν πολλές φορές κλειστά μάτια. Η δημιουργός μου είπε ότι κρατά τα μάτια στα έργα της κλειστά για να είναι ανέκφραστα και να μπορεί ο θεατής να κάνει ελεύθερος τις συναισθηματικές του προβολές. Ο θεατής μπορεί να δει μάτια κλειστά, αλλά πάντα για κείνον εκφραστικά. Σε μένα τα κλειστά μάτια της Βρυττιά ήταν από γλυκά έως creepy. Από φωτεινά και χαμογελαστά ως εντελώς σκοτεινά.
Για την εικαστικό Βρυττιά οι ταυτότητες φύλου, η παιδική ηλικία, η φύση, ο σεξισμός αρδεύουν τις εμπνεύσεις της. Αρνήθηκε να αυτοπροσδιοριοριστεί ως ακτιβίστρια. Μου είπε ότι ο ακτιβισμός είναι κάτι που έρχεται και κλειδώνει πάντα μετά τους αγώνες. Δεν είναι πρόθεση. Ως πρόθεση ενέχει καιροσκοπισμό. Πρώτα οι αγώνες είναι σαν φυσικές ανάγκες πηγαίοι κι αργότερα και μετρώντας κάποιος τις πληγές του αντιλαμβάνεται πως μόλις επιβίωσε μαχών.
Τελευταία σημείωση απ’ την πολύωρη συζήτηση μας ήταν η ευκολία με την οποία κάποιος αυτοχαρακτηρίζεται καλλιτέχνης. Φτύνουν στίχους και ονομάζονται ποιητές. Μουτζουρώνουν χαρτιά και λένε τα σχέδια αφαίρεση και χάος. Η τέχνη και για μένα και για την Βρυττιά και για μένα είναι πάντα ανάγκη του δημιουργού. Έπειτα έρχονται τ’ άλλα.
Στην επιστροφή στην πλατεία Μοναστηρακίου βρήκαμε και τον φωτογράφο Πολυχρόνη Γεωργακόπουλο. Μας φωτογράφισε κι αυτός.
Κείμενο-Φωτογραφίες: Φώτης Θαλασσινός- https://fotisthalassinos.gr/
