συνέντευξη στην Στέλλα Αλεξίου (*)
Ο Γιώργος Βέης, από τους διακριτούς ποιητές της γενιάς του ΄70, μιλάει για τη γενιά του, αυτή του “πολιτικοκοινωνικού λυρισμού”, όπως την χαρακτηρίζει, τις επιρροές του από άλλους ποιητές, τη σχέση του με τις λέξεις και τη διαδικασία της δημιουργίας.
Σ.Α.: Αγαπητέ κύριε Βέη, σας ευχαριστώ κατ’ αρχάς για τη θετική σας ανταπόκριση, ούτως ώστε να κάνουμε αυτή τη συνέντευξη. Θα ήθελα να αρχίσουμε τη συνομιλία μας με ορισμένα βιογραφικά σας στοιχεία και κυρίως να μας πείτε για τα ερεθίσματα τα οποία δεχθήκατε, ώστε να ακολουθήσετε τον δρόμο των γραμμάτων.
Γ.Β.: Γεννήθηκα σ’ ένα σπίτι όπου τα βιβλία ήταν εξ ορισμού, όπως κατάλαβα αργότερα, τα απαραίτητα συστατικά του. Κι όλο έφταναν νέα βιβλία. Ο πατέρας μου με εφοδίαζε σε τακτικά διαστήματα, από τα χρόνια του Δημοτικού ως το τέλος της φοίτησής μου στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ. Στάθηκα εξαιρετικά τυχερός, διότι τόσο οι δάσκαλοι, όσο και οι καθηγητές μου αργότερα συνέβαλαν αποφασιστικά στη διαμόρφωση της αναγνωστικής μου συνείδησης. Ήταν επόμενο να θεωρώ τη γνώση καθήκον ανεξάντλητων απολαύσεων.
Σ.Α.: Και εισέρχεσθε στον συναρπαστικό κόσμο της ποίησης. Πώς ξεκίνησε αυτό το ταξίδι;
Γ.Β: Άρχισα να γράφω αυθόρμητα από μικρός. Στη μέση μάλιστα των γυμνασιακών μου χρόνων πίστεψα για πρώτη φορά ότι η ποιητική απόκλιση ήταν μια μορφή απολύτως κανονικής συμπεριφοράς. Η περιποίηση των στίχων φαινόταν ότι συνιστούσε μέθοδο ευεργετικής αγωγής.
Σ.Α.: Ποιοι συγγραφείς – ποιητές επηρέασαν την πορεία σας;
Γ.Β.: Διάβασα και διαβάζω τον Ανδρέα Κάλβο με αμείωτο παλμό. Οι Προσωκρατικοί, οι τραγικοί μας, η Σαπφώ, ο Σαίξπηρ, ο Χέλντερλιν, η Έμιλυ Ντίκινσον ο Διονύσιος Σολωμός, ο Γουάλας Στήβενς, ο Γιώργος Σεφέρης, ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, ο Οδυσσέας Ελύτης και ο Δημήτρης Παπαδίτσας, μεταξύ άλλων, είναι εδώ, στα αυλάκια του νου μου. Σε διαχρονική βάση, εννοείται.
Σ.Α.: Κατά τον Γ.Π. Σαββίδη η γενιά του ’70 αποτελεί τη νέα σχολή του γραφόμενου (λυρικού) λόγου. Ποια είναι η δική σας γνώμη σχετικά με την άποψη αυτή;
Γ.Β.: Θα πρόσθετα αμέσως ενός συνειδητού πολιτικοκοινωνικού λυρισμού. Ασφαλώς πρόκειται για νέα σχολή. Αυτό είναι αμέσως αντιληπτό από τα πρώτα κιόλας ποιήματα της γενιάς του ΄70.
Σ.Α.: Τον Καβάφη τον απασχολούσε έντονα το θέμα των λέξεων. Το Λεξικό παραθεμάτων Κ.Π. Καβάφη, το οποίο κυκλοφόρησε από τον Ίκαρο το 2015 σε επιμέλεια του Μιχάλη Πιερή, αποτελεί απτό τεκμήριο της τριβής του ποιητή με τις λέξεις. Αλλά και ο Γιώργος Σεφέρης γράφει πως είναι πιο δύσκολο να συμπληρώσεις ένα στίχο παρά να σηκώσεις ένα βράχο. Ποιος ο ρόλος των λέξεων στους δικούς σας στίχους;
Γ.Β.: Πρόκειται για μια εμπειρία καθαρά μεταφυσική. Δεν ξέρω ακόμη από ποιο στρώμα του ασύνειδου ή από ποια πτύχωση του συνειδητού προέρχεται η λέξη της ποίησης. Η κατάλληλη λέξη, η συλλαβή, ο ήχος-αρμός: πρόκειται εν ολίγοις για μια μυσταγωγία φώτισης.
Σ.Α.: Όσον αφορά τα ταξιδιωτικά σας κείμενα, που εντάσσονται στη λεγόμενη «λογοτεχνία της πόλης». Πώς προέκυψαν;
Γ.Β.: Έζησα ως διπλωμάτης σε δέκα πόλεις και στις Πέντε Ηπείρους. Τα κείμενα που προέκυψαν είναι κείμενα διαμονής κι όχι απλής τουριστικής περιήγησης.
Σ.Α.: Η τελευταία σας συλλογή φέρει τον τίτλο Καταυλισμός (Ύψιλον, 2023). Πώς δημιουργήθηκε ο συγκεκριμένος τίτλος;
Γ.Α: Αφορά κυρίως στον καταυλισμό της αισθητικής, της απαραίτητης ποιότητας βίου, σε μια εποχή σαφώς επιθετικών απο-ανθρωπιστικών τάσεων.
Σ.Α.: Οι αφιερώσεις της συλλογής είναι πάντως αινιγματικές. Ο Μιχάλης, η Άρτεμις, η Αθηνά. Μπορείτε να μας πείτε πώς καταλήξατε σ’ αυτές;
Γ.Β.: Είναι τα ονόματα που φέρουν τα τρία εγγόνια μου. Συνομιλώ μαζί τους κάπως πρόωρα. Ελπίζω σύντομα να τα καταλαβαίνω και να με καταλαβαίνουν πλήρως. Ευχής έργον. Και στοίχημα μαζί.
Σ.Α.: Τρία ποιήματα τα οποία ξεχώρισα το «Εκεί είναι», το «Σαρκοφάγος», και το «Μελαγχολία στα μάτια του Γίββωνα». Τι σημαίνουν για εσάς τα ποιήματα αυτά;
Γ.Β.: Η ερμηνεία υπονομεύει το δεδομένο νόημα. Καταχρηστικά λοιπόν ας συνοψίσω. Το πρώτο ποίημα δηλώνει την αφθαρσία του πλατωνικού τρόπου σκέψης και δράσης. Το δεύτερο αφορά στο άλυτο πρόβλημα της ελευθερίας της βούλησης. Το δε τρίτο αποτελεί αδρή υπόμνηση των καταστροφών που συνεπάγεται η βία που ασκεί ο σημερινός άνθρωπος στη Φύση.
Σ.Α.: Σε ποια συλλογή σας έχετε ιδιαίτερη αδυναμία και για ποιους λόγους;
Γ.Β.: Η πλέον σημαίνουσα αλλαγή του κειμενικού προσανατολισμού μου θαρρώ ότι συνέβη το 1999, με την έκδοση της Χρυσαλλίδας στον πάγο από το «Ύψιλον». Εξ ου και η προτίμηση…
Σ.Α.: Η μουσική πολλές φορές βοηθά στο να αναδειχθεί η ποίηση. Τι συνέβη στη δική σας περίπτωση;
Γ.Β.: Η μελοποίηση πολλών ποιημάτων μου από τον Θανάση Νικόπουλο και τον Μανώλη Γαλιάτσο, που κυκλοφορούν στη μουσική αγορά μας, υποστηρίζουν ασφαλώς, ασφαλώς κατά τρόπο σταθερό, την προσοικείωση του κοινού με την ποιητική γραφή.
Σ.Α.: Αν ήμουν μουσικός θα ’γραφα μια μουσική που θα λεγότανε ”Το ρολόι και η αργοναυτική εκστρατεία” επικαλούμαι και πάλι τον Σεφέρη (Μέρες Α‘). Αν είχατε αυτή τη δυνατότητα, πώς θα ονομάζατε μια ανάλογη προσπάθεια και γιατί;
Γ.Β.: Θα μπορούσε να ήταν «Το ταξίδι ενός Κενταύρου στην Κόμη της Βερενίκης». Μια μουσική περιπλάνηση στο αστρικό στερέωμα. Καταγραφή δηλαδή ενός ονείρου, το οποίο πρώτος το είδε, θα υποστήριζα, ο Αρίσταρχος ο Σάμιος.
Σ.Α.: Τον Οκτώβριο του 2023 πραγματοποιήθηκε στην Κύπρο μια ημερίδα για το έργο σας. Ποιες υπήρξαν οι πρώτες σας επαφές με τη μεγαλόνησο και πώς εξελίχθηκε η σχέση αυτή συν τω χρόνω;
Γ.Β.: Έχω έρθει δύο φορές στην Κύπρο, συμμετέχοντας σε πολιτιστικές εκδηλώσεις. Ήταν αμφότερες υπεραρκετές, για να αναπτυχθεί ένας ιδιαίτερος, ένας ουσιαστικός δεσμός με την Κύπρο. Νιώθω ξεχωριστή τιμή. Δώρο άλλωστε τύχης αγαθής.
Σ.Α.: Και καταλήγοντας, αγαπητέ κύριε Βέη, πώς βλέπετε να εκτυλίσσονται τα λογοτεχνικά ζητήματα στην Ελλάδα του 2025;
Γ.Β.: Παρατηρώ με έκδηλη ικανοποίηση την παραγωγή ορισμένων ολοκληρωμένων έργων, τόσο στο χώρο της ποίησης όσο και της πεζογραφίας, τα οποία κρίνονται ότι στέκονται πάνω από τον μέσο όρο. Τα υπογράφουν ήδη διακεκριμένοι δημιουργοί, αλλά και κάποιοι κατά πολύ νεότεροι. Κι αυτό είναι ειλικρινά παρήγορο.
(*) Η Στέλλα Αλεξίου είναι μεταδιδακτορική ερευνήτρια στον Τομέα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Τμήματος Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
