Από την Αλεξάνδρα Χαΐνη
Το «The Safekeep» της Yael van der Wouden είναι το μυθιστόρημα στο οποίο απονέμεται φέτος το Women’s Prize for Fiction.
Το βραβείο, απονέμεται από τη βρετανική μη κερδοσκοπική οργάνωση «The Women’s Prize Trust», η οποία αποσκοπεί στη δημιουργία ίσων ευκαιριών για τις γυναίκες στον τομέα του βιβλίου και όχι μόνο. Συνιστά «αναγνώριση των ξεχωριστών, φιλόδοξων, γνήσιων έργων μυθοπλασίας που γράφτηκαν από γυναίκες στα αγγλικά, παγκοσμίως».
Το βιβλίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο με τίτλο «Στο σπίτι της», σε μετάφραση Ιλάειρας Διονυσοπούλου.
Παρόλο που ανάμεσα στις συνυποψήφιες της Yael van der Wouden ήταν δύο από τις αγαπημένες μου συγγραφείς, οι Αμερικανίδες Elizabeth Strout και Miranda July, ομολογώ ότι χάρηκα πολύ για αυτή την επιλογή. Διάβασα το «Safekeep» πριν μεταφραστεί στα ελληνικά, όταν συμπεριλήφθηκε στη βραχεία λίστα των Booker του 2024 (η van der Wouden, παρότι Ολλανδή, το έχει γράψει στα αγγλικά) και κυριολεκτικά εντυπωσιάστηκα, τόσο από το θέμα όσο και από το ύφος του βιβλίου.
Ένα δικό της δωμάτιο
Βρισκόμαστε στη δεκαετία του ’60 σε κάποια ολλανδική επαρχιακή κωμόπολη όπου η Ίζαμπελ, ψυχαναγκαστική και μοναχική, προσπαθεί να ξαναβρεί τα πατήματά της μετά τον θάνατο της μητέρας της, έχοντας καλλιεργήσει μια ιδιαίτερη σχέση με ό,τι της έχει απομείνει από εκείνη: τα κουτάλια, τα βάζα και τα μπολάκια της, τα οποία μετράει καθημερινά και καταγράφει εμμονικά σε ένα σημειωματάριο. Μέχρι που εμφανίζεται «Στο σπίτι της» η Εύα –όχι τυχαία πιστεύω η επιλογή του ονόματος-, η φίλη του αδερφού της, για να ανατρέψει κάθε βεβαιότητα.
Βέβαια ο καμβάς πάνω στον οποίο υφαίνει την ιστορία της η van der Wouden είναι το επιβαρυμένο ιστορικό παρελθόν της χώρας της: κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η περιουσία -τα σπίτια και η οικοσκευή- πολλών Εβραίων Ολλανδών κατασχέθηκε. Η συζήτηση για το ζήτημα ξεκίνησε το 1996, αλλά φαίνεται ότι η μεταπολεμική κοινωνία της Ολλανδία δεν επέδειξε ιδιαίτερη ευαισθησία σχετικά με το ζήτημα με αποτέλεσμα να μην γίνουν πολλά πράγματα. Το θέμα επανήλθε πιο συστηματικά και με τη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων (δημόσιων και ιδιωτικών) στο διάστημα 1999-2000 και το Ολλανδικό κράτος απέδωσε στην εβραϊκή κοινότητα της Ολλανδίας αποζημίωση ύψους 181,5 εκατ. ευρώ.
Βραδυφλεγές και ανατρεπτικό
To «Safekeep» είναι ένα βραδυφλεγές μυθιστόρημα -ένα «δράμα δωματίου»- σοφά δομημένο ώστε να δημιουργεί σασπένς: Η συναισθηματική κλιμάκωση, η εξέλιξη των ηρωίδων και της σχέσης τους και η σταδιακή αποκάλυψη της αλήθειας – τίποτα δεν περισσεύει σε αυτό το βιβλίο.
Η ανατροπή και το ξάφνιασμα είναι κεντρικά τεχνάσματα στην αφήγηση, όμως είναι ενσωματωμένα με μαεστρία, ακόμη και με λεπτότητα θα έλεγα, περνούν σχεδόν υποδόρια γι’ αυτό και λειτουργούν πιο αποτελεσματικά. Με την ίδια μαεστρία και λεπτότητα χειρίζεται η συγγραφέας και τις ερωτικές σκηνές.
Το είπε άλλωστε και η Kit de Waal, συγγραφέας και πρόεδρος της κριτικής επιτροπής των βραβείων, κατά την απονομή: «Βιβλία σαν κι αυτό δεν έρχονται κάθε μέρα. Κάθε λέξη είναι προσεκτικά τοποθετημένη, από σελίδα σε σελίδα αποκαλύπτεται μια πλευρά του πολέμου και του Ολοκαυτώματος που μέχρι τώρα δεν είχε εξερευνήσει η λογοτεχνία.»
Η συγγραφέας
Η Yael van der Wouden γεννήθηκε το 1987. Ζει και εργάζεται στην Ολλανδία. Το μυθιστόρημα «The Safekeep», είναι το πρώτο της βιβλίο και είχε συμπεριληφθεί στη βραχεία λίστα των βραβείων Booker για το 2024, καθώς επίσης και στη μακρά λίστα του Dylan Thomas Prize, του Wingate Prize, και του Walter Scott Prize for Historical Fiction. Διδάσκει δημιουργική γραφή και συγκριτική λογοτεχνία. Μαζί με το βραβείο, θα λάβει 30.000 βρετανικές λίρες και ένα μπρούτζινο αγαλματίδιο του γλύπτη Grizel Niven που φέρει το όνομα «Bessie».
