της Όλγας Σελλά
Είναι ένα ακόμη ετήσιο ραντεβού, τα τελευταία τρία χρόνια, λίγο πριν ξεκινήσει το Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου: η συνάντηση μ’ έναν σκηνοθέτη με μεγάλο όνομα στο διεθνές θεατρικό στερέωμα, για την παράσταση που θα σκηνοθετήσει στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου. Αρχαίο δράμα, ξένος σκηνοθέτης, Έλληνες-Ελληνίδες ηθοποιοί, παγκόσμια πρεμιέρα. Αυτό είναι το τετράπτυχο του concept που σκέφτηκε και υλοποίησε η Κατερίνα Ευαγγελάτου στο Φεστιβάλ Αθηνών. «Προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε γεγονότα αποκλειστικά για την Επίδαυρο», είπε η καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ.
Η «Αντιγόνη» θα παιχτεί αποκλειστικά στο αργολικό θέατρο. Μια παράσταση που είναι συμπαραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου και του Εθνικού Θεάτρου. Μια παράσταση που υλοποιείται με δωρεά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ).
Έτσι, μετά τον Φρανκ Κάστορφ το 2023 και τον Τιμοφέι Κουλιάμπιν το 2024, το μεσημέρι της Δευτέρας, στο Ινστιτούτο Γκαίτε, έγινε η συνάντηση με τον Γερμανό σκηνοθέτη Ούρλιχ Ράσε, ο οποίος θα εγκαινιάσει το φετινό Φεστιβάλ Επιδαύρου στις 27, 28 και 29 Ιουνίου, με το πιο εμβληματικό και αγαπημένο από τα κείμενα του αρχαίου δράματος: την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή σε μετάφραση Νίκου Παναγιωτόπουλου. Είναι η μετάφραση που πρωτοπαρουσιάστηκε στην ιστορική παράσταση της «Αντιγόνης» σε σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή και η Κατερίνα Ευαγγελάτου, που ήταν βοηθός σκηνοθέτη τότε, είπε ότι «είναι μια μετάφραση που έχει αφήσει εποχή και μέσα από αυτή την παράσταση θα συνεχίσει να ταξιδεύει». Και θυμήθηκε, από εκείνη την πρώτη παρουσίαση «τον κόπο και τον μόχθο της για να αποφασιστεί κάθε λέξη της».
Η καλλιτεχνική διευθύντρια του Εθνικού Θεάτρου, Αργυρώ Χιώτη, είπε ότι συνεχίζει με χαρά «αυτή την εξαιρετική συνεργασία» που ξεκίνησε από την προηγούμενη καλλιτεχνική διεύθυνση. Και αναφέρθηκε στην «τόσο ξεχωριστή, δυναμική και ιδιαίτερη» σκηνική γλώσσα του Ούρλιχ Ράσε, «που μας καλεί να δούμε κι εμείς με διαφορετική ματιά το συγκεκριμένο έργο, να ακούσουμε αλλιώς το κείμενο».
Ο Γερμανός σκηνοθέτης δεν μας είναι άγνωστος στο ελληνικό κοινό. Είχε έρθει σχετικά πρόσφατα στην Επίδαυρο, το 2022, παρουσιάζοντας τον «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου, σε συμπαραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών με το Residenztheater του Μονάχου. Με Γερμανούς ηθοποιούς τότε. Και είχε γοητεύσει το κοινό. Φέτος έρχεται ξανά στην Επίδαυρο, αυτή τη φορά καθοδηγώντας ελληνικό θίασο: ο Γιώργος Γάλλος θα είναι ο Κρέων, η Κόρα Καρβούνη η Αντιγόνη, η Φιλαρέτη Κομνηνού ο Τειρεσίας, ο Δημήτρης Καπουράνης ο Αίμων, η Κίττυ Παϊταζόγλου η Ισμήνη, ο Θάνος Τοκάκης ο φύλακας. Και βέβαια έναν πολυπρόσωπο χορό ανδρών, που είναι «ο πυρήνας του έργου μου», όπως είπε ο Γερμανός σκηνοθέτης: Γιώργος Ζιάκας, Δημήτρης Καπουράνης, Μάριος Κρητικόπουλος, Ιωάννης Μπάστας, Βασίλης Μπούτσικος, Γιώργης Παρταλίδης, Θανάσης Ραφτόπουλος, Γκαλ Ρομπίσα, Γιάννης Τσουμαράκης, Στρατής Χατζησταματίου.
Ευγενής, προσηνής, συγκροτημένος, ο Ούρλιχ Ράσε απάντησε σε όλες τις ερωτήσεις που του τέθηκαν και ήταν γενναιόδωρος στα λόγια για όλους τους συνεργάτες του στην παράσταση. Ξεκίνησε λέγοντας ότι «θα πρέπει να στηρίζεται η ελεύθερη δημιουργία των καλλιτεχνών, για να μην τρέχουν πίσω από το main stream. Για να υπάρχουν καλές παραγωγές χρειάζεται η στήριξη της πολιτείας». Και μετά άρχισε να μιλάει για την «Αντιγόνη», με σεβασμό για «ένα έργο που ανήκει στους Έλληνες, αλλά κατάφεραν όλοι οι συντελεστές να με κάνουν να νιώθω σαν στο σπίτι μου». Και φυσικά μίλησε για το διαρκές διακύβευμα αυτής της τραγωδίας: οι νόμοι της πολιτείας ή οι ηθικοί νόμοι των ανθρώπων; Τι είναι ισχυρότερο; «Ανέκαθεν η Αντιγόνη παρουσιαζόταν ως μια νέα γυναίκα η οποία αντιστάθηκε στον αυταρχικό βασιλιά Κρέοντα. Κυρίαρχος στόχος της ήταν να φροντίσει τους δικούς της, έτοιμη να θυσιάσει και την ίδια τη ζωή της. Αλλά ο Κρέων ως δικτάτορας δεν είχε ποτέ βήμα, κανείς δεν ήθελε να ακούσει τη δική του θέση. Παρόλο που κατανοώ τη στάση της Αντιγόνης, ωστόσο κρίνω ότι έχει ενδιαφέρον να αφουγκραστούμε και τα επιχειρήματα του Κρέοντα και να δούμε πώς μπορούμε να ισορροπήσουμε τις δυο θέσεις μεταξύ τους. Δεν παίρνω τη θέση κανενός απολυταρχικού ηγέτη, όπως ο Κρέοντας. Αυτό που πρεσβεύω είναι ότι θα πρέπει, ως κοινωνία, να βρούμε τα κοινά μας στοιχεία. Να επικοινωνούμε, να συζητάμε, να βρίσκουμε απαντήσεις στα φλέγοντα ερωτήματα που υπάρχουν στην εποχή μας. Αυτό που έχουμε απολέσει είναι ότι πλέον δεν ακούμε ο ένας τον άλλον», είπε ο Γερμανός σκηνοθέτης, αγγίζοντας μια τόσο επίκαιρη πραγματικότητα.
Οι ηθοποιοί της παράστασης ήταν εκείνοι που αποκάλυψαν ότι στη διάρκειά της όλοι θα κινούνται διαρκώς πάνω σε μια διαρκώς περιστρεφόμενη επιφάνεια. «Είναι πολύ απαιτητική δουλειά. Την βλέπω ως τρίπτυχο: ο λόγος, το σώμα και η ψυχική εμπλοκή. Το ένα κομμάτι » είπε ο Γιώργος Γάλλος.
«Από την πρώτη φορά που συνάντησα τον Ούρλιχ Ράσε στην οντισιόν, ήταν μια συναρπαστική εμπειρία. Και εξακολουθεί να είναι. Έχουμε ανάγκη τη μετάγγιση αυτής της ενέργειας, του προβληματισμού, της σκέψης», είπε η Φιλαρέτη Κομνηνού.
«Είναι μεγάλη πρόκληση. Είναι πολυεπίπεδο και ποιητικό θέατρο. Βαδίζουμε διαρκώς πάνω σε μια περιστρεφόμενη σκηνή, κι αυτό δεν είναι φόρμα, είναι υπαρξιακή πάλη. Πιστεύω ότι ο θεατής θα οδηγηεί αυτόματα σε ταύτιση και συγκίνηση, αφού θα αναγνωρίσει τη δική του υπαρξιακή πάλη», είπε η Κόρα Καρβούνη.
Ο Θάνος Τοκάκης σημείωσε ότι συμφωνεί με τη δραματουργία του Ούρλιχ Ράσε, αφού είναι πολύ σημαντικό ν’ ακουστούν πολλές γνώμες στην εποχή που ζούμε.
«Το ότι μου δίνεται η δυνατότητα να δουλέψω με αυτό το θίασο και όλους τους συντελεστές, είναι δώρο για μένα. Έτσι θα ήθελα να υπάρχω επί σκηνής» είπε ο Δημήτρης Καπουράνης.
Ένας σημαντικός σκηνοθέτης που αφουγκράζεται και τους κραδασμούς της κοινωνίας του σήμερα, μας καλεί να δούμε τον λόγο του Σοφοκλή, και να αγγίξουμε προβληματισμούς αιώνιους, με την εμπειρία του σήμερα.
