του Γιάννη Ν.Μπασκόζου
Περιδιαβάζοντας στα περίπτερα της Διεθνύς Έκθεσης Βιβλίου της Θεσσαλονίκης στάθηκα περισσότερη ώρα στους παγκους μικρών κυρίως εκδοτών. Είχα ήδη από παλιότερα σημειώσει κάποια για παρουσίαση. Οι μικροί εκδότες εκδίδουν βιβλία όχι πάντα για ένα πλατύ κοινό αλλά περισσότερο γιατί εμπνέονται από το περιεχόμενο. Αναζητούν να ορίσουν τη δική τους ταυτότητα κι αυτό τους κάνει ερευνητές του αθέατου, του διαφορετικού. Στο μάρκετινγκ είναι αυτή η κατηγορία “niche marketing” που αναφέρεται σε μια μικρή, εξειδικευμένη αγορά ή ομάδα πελατών με συγκεκριμένες ανάγκες και ενδιαφέροντα.
Επιλέγω λοιποόν 23 βιβλία καλών μικρώνν εκδοτικών οίκων που για διαφορετικούς λόγους το καθένα είναι αξιοσημείωτο και αξιοπρόσεκτο. Πιθανόν να μην ενδιαφέρουν όλα όλους. Σίγουρα απευθύνονται σε ρέκτες του διαφορετικού. Οπότε ιδού.
Ανρί Λεφέβρ, Τα κομμάτια που λείπουν, μτφρ. Νατάσα Σιδέρη, εκδ. Γεννήτρια
Είναι ένα από τα τρία πρώτα βιβλία που εξέδωσε ο νεοσύστατος εκδοτικός οίκος με τον τίτλο Γεννήτρια. Ένα κείμενο – ποταμός με λόγια και φράσεις που κυκλοφορούν στον αέρα. Με την έννοια ότι λείπουν από γνωστά έργα τέχνης. Θραύσματα έργων τέχνης που χάθηκαν για πάντα από την ιστορία της σύγχρονης τέχνης. Ο Λεφέβρ αναζητά ρωγμές στο χώρο και το χρόνο, που απειλούνται με φραγή. Καλύπτει με λέξεις το εξαφανισμένο παρελθόν, το παρόν που διαφεύγει, το μέλλον που δεν εμφανίστηκε όταν έπρεπε. Μια ανάποδη ιστορία της τέχνης στηριγμένη σε λίστες ελλείψεων, κενών, παραχαράξεων, κατεστραμμένων ανάποδα. Η λίστα του Λεφέβρ λειτουργεί ανάποδα από τη λογική του Ουμπέρτο Έκο που έστηνε λίστες ασχήμιας και ομορφιάς. Θυμίζει πιο πολύ το Ταξινόμηση/σκέψη του Ζωρζ Περέκ, τα παιχνίδια του Ulipo αλλά και τους περίφημους καταλόγους του Ν.Πεντζίκη. Μέσα από τα αποσπασματικά έργα αναδεικνύονται τα κενά της τέχνης : ένα έργο που χάθηκε, μια μουσική που δεν ολοκληρώθηκε, ένα βιβλίο που κάηκε, μια ταινία που πετσοκόπηκε, ημερολόγια που καταστράφηκαν και δεν μάθαμε ποτέ τα μύχια του καλλιτέχνη και άλλα. Μέσα από αυτές τις καταγραφές παρουσιάζεται η βάσανος του τεχνίτη, το τυχαίο στην κατασκευή του έργου τέχνης, τα πολιτισμικά κενά των εποχών.
Bettina Wilpert, Αυτά δεν συμβαίνουν σ΄εμάς, μτφρ. Έλενα Παλλαντζά, Περισπωμένη
Βραβευμένο μυθιστόρημα γύρω από το θέμα μιας αμφιλεγόμενης σεξουαλικής βίας. Η ιστορία θυμίζει αρκετά την ιστορία της κοπέλας από τη Θεσσαλονίκη που κατήγγειλε βιασμό σε ένα χριστουγεννιάτικο πάρτι αλλά δεν κατάφερε να πείσει το δικαστήριο. Και εδώ η Άννα κοιμάται με τον συμφοιτητή της, Γιόνας, μετά από μια γιορταστική βραδιά γενεθλίων με πολύ αλκοόλ. Δύο μήνες μετά θα τον καταγγείλει για βιασμό ενώ ο ίδιος επικαλείται πως είχε τη συναίνεσή της. Ο κοινός τους φίλος Χάνες θα μπλοκαριστεί και από τους δύο καθώς αδυνατεί να μάθει την αλήθεια. Η συγγραφέας δεν παίρνει θέση, κάτι που δεν άρεσε σε ορισμένες γυναίκες κριτικούς βιβλίου στη Γερμανία. Στην προσοχή της συγγραφέως είναι η επίδραση της καταγγελίας στον κοινωνικό περίγυρο παρουσιάζοντας πειστικά τις απόψεις των δύο αντιδίκων. Πρωτοεμφανιζόμενη συγγραφέας η Wilpert έκανε αίσθηση με αυτό το βιβλίο.
Εννιά διηγήματα ενός όχι τόσο γνωστού συγγραφέα σε μας αλλά πολύ γνωστού στις ΗΠΑ. Ο μεταφραστής Γιώργος Λαμπράκος ασχολείται χρόνια με το έργο του. Ο Μπάρτελμι είναι παιδί του προχωρημένου μοντερνισμού (μετα-μοντερνισμού;) αλλά έχει στις λογοτεχνικές αποσκευές του όλο το βαρύ λογοτεχνικό οπλοστάσιο. Θεωρήθηκε «ιδιοφυία», επαινέθηκε από κορυφαίους μοντέρνους λογοτέχνες όπως ο Γκας , ο Τζον Μπαρθ, ο Κουρτ Βόνεγκατ κ.ά. Οι ιστορίες του έχουν μια δόση «τρέλας», λογοτεχνικής βεβαίως, που σε ιντριγκάρει. Π.χ. στο διήγημα που έδωσε τον τίτλο σε όλη τη συλλογή μια παρέα φίλων αποφασίζουν να κρεμάσουν τον καρδιακό φίλο του Κόλμπι, αλλά πρέπει προηγουμένως να κοστολογήσουν την τελετή, να βρουν δήμιο, λιμουζίνες για να έρθουν οι καλεσμένοι αλλά και ο ίδιος ο Κόλμπι να αποφασίσει ποια μουσική θα ακούγεται την ώρα του απαγχονισμού κ.τ.λ.Σε ένα άλλο διήγημα με τίτλο «αγόρασα μια μικρή πόλη» ένας μεγιστάνας αγοράζει μια μικρή πόλη στο Τέξας και αρχίζει να την διευθετεί κατά τα γούστα του, πολλές φορές παίρνοντας υπόψη και τις επιθυμίες των κατοίκων. Όταν θα κάνει ένα «έγκλημα» θα πάει στην τοπική εφημερίδα και θα γράψει ένα πύρινο άρθρο εναντίον του εαυτού του, ως το «αχρειότερο πλάσμα που έβγαλε ποτέ ο καλός θεός». Φαντασία, διεστραμμένο χιούμορ και ανηλεής κριτική των ανθρώπινων πραγμάτων.
Οι καλές πατρινές εκδόσεις Χαραμάδα παρουσίασαν στην Διεθνή Έκθεση Βιβλίου στη Θεσσαλονίκη ένα graphic novel του Μοχαμάντ Σαμπανέχ, από την Παλαιστίνη. Το βιβλίο αντί για τα γνωστά σκριπτ, έχει μαυρόασπρα χαρακτικά, που θυμίζουν τεχνοτροπικά αυτά του δικού μας Α.Τάσσου. Ο συγγραφέας είναι Παλαιστίνιος που έχει φυλακιστεί. Στο παρόν βιβλίο αφηγείται τον διπλό φυλακισμό των Παλαιστινίων. Όπως εξηγεί στον πρόλογό του «Η ισραηλινή Κατοχή έχει φυλακίσει τους παλαιστίνιους σε διάφορα κρατητήρια. Μερικά από αυτά είναι μικρά και ονομάζονται φυλακές. Άλλα είναι μεγαλύτερα και ονομάζονται πόλεις και χωριά που περιβάλλονται από στρατιωτικά σημεία ελέγχου, τείχη και εποικισμούς». Με τα χαρακτικά του ο Σαμπανέχ αφηγείται τόσο τη δική του ιστορία ως φυλακισμένος όσο και άλλες ιστορίες, όπως της μικρής κόρης φυλακισμένου αγωνιστή που αποκαλούσε μπαμπά μια φωτογραφία του- μόνο που όταν αυτός βγήκε από τη φυλακή δεν τον αναγνώρισε. Η μαυροάσπρη δύναμη των χαρακτικών αποδίδει με ενάργεια τη σκληρότητα, την απελπισία, την προσμονή των φυλακισμένων.
Αλήτις Τσαλαχούρη, Σάκος του μποξ, Οδός Πανός
Πεζά ή ποιήματα δεν έχει καμιά σημασία. Η Αλήτις Τσαλαχούρη είναι μια σύνθετη προσωπικότητα. Τα έργα της είναι συνθέσεις με ποίηση, μουσική, φιλμ και λέξεις. Ίσως η ποίηση είναι η κόκκινη κλωστή που συνδέει όλα τα έργα της. Στο Σάκο του μποξ δημοσιεύει ποίηση σε μορφή πεζού. Τα ποιήματα της έχουν τη μορφή τηλεγραφημάτων, γκράφιτι σε τοίχο, σποτ σε κατειλημμένο ραδιόφωνο, απεγνωσμένων κραυγών. Γραμμένα ασθματικά με ένταση, απελπισία, οργή αλλά και αγάπη, συναίσθημα, έρωτα. Τα θέματά της είναι παρμένα από τη σύγχρονη ζωή, αυτήν που πιέζει και ρουφάει το μεδούλι της. Για το χρόνο: «Από παιδί κλέβει το Χρόνο με μανία- Μια κουρτίνα ανάμεσα στον κόσμο και σε εκείνη». Για τη βία: «Συλλάβαν σπουργίτια- Ζητούσαν ψωμί- Σε μπαλκόνια- Περβάζια- τα ΄συραν΄στο Τμήμα – Με βραχιόλια – Πισθάγκωνα».Για τη κηδεία της γιαγιά της που την μεγάλωσε: «Χιόνιζε τόσο που τα δάκρυα παγωμένα- Όλα κατάλευκα κι αθώα χιονισμένα». Για τη μοναξιά των εραστών : «Κι εμείς-Με φιλιά στο αίμα- Αδιάφορες- Που πάμε στα βράχια». Είναι φράσεις – εικόνες. Φράσεις που φτύνουν αγανάκτηση και ποίηση.
Θοδωρής Γκόνης, Κάποια στιγμή θα μάθετε ποιος είμαι, εκδ. Άγρα
Το είχα δει και στην παράσταση με την Μυρτώ Αλικάκη στον κεντρικό ρόλο αλλά νομίζω εδώ το κείμενο απελευθερώνεται, αποκτά την ανεξαρτησία του. Μπορείς να το διαβάσεις και να το ξαναδιαβάσεις για να δεις πόσο λεπτουργικά ο συγγραφέας πλέκει τον ιστό του. Το εύρημα είναι ευφυές: μια μοναχική γυναίκα μέσης ηλικίας που ζει σε μια μικρή παραθαλάσσια πόλη δέχεται επί δέκα χρόνια κάθε μέρα ένα τηλεφώνημα από έναν άνδρα. Δεν ξέρει το όνομά του αλλά παρόλα αυτά μεταξύ τους αναπτύσσεται μια οικειότητα. Η ζωή της στριφογυρίζει γύρω από αυτό το τηλεφώνημα. Προσπαθεί να τον φανταστεί, άλλοτε βγαίνει στους διπλανούς δρόμους μήπως πέσει τυχαία πάνω του, μια βραδιά ετοιμάζει ένα δείπνο να τον προσκαλέσει αλλά δειλιάζει. Ζητάει να της πει έστω το όνομά του αλλά αυτός έχει ως απάντηση την επωδό «Κάποια στιγμή θα μάθετε ποιος είμαι». Η αναμονή αυτή την ωθεί να ξανασκεφτεί τη ζωή της, τις μικρές στιγμές ευτυχίας και τις μεγαλύτερες, τις αναπάντεχες που άφησαν τραύματα πάνω της. Όταν τα τηλεφωνήματα σταματάνε (και ο Γκοντό δεν έρχεται) η γυναίκα θα στραφεί στη θάλασσα, αυτή που όλα τα χρόνια της ζωής την συντρόφευε. Το κείμενο λειτουργεί συμβολικά για τους «νεκρούς» ανθρώπους που κυκλοφορούν ανάμεσα σε άλλους «νεκρούς» που αγνοούν την κατάστασή τους. Τρυφερό, ποιητικό μιλάει για μια σκληρή κοινωνία, με διάτρητες σχέσεις, με λίγες διαφυγές, τις βεβηλωμένες ταυτότητες, την χειραγώγηση και την απελευθέρωση ως ατομική υπόθεση.
Βασίλης Θ. Χατζηιακώβου, Η δική μου Σόλωνος..και τρία σύννεφα του ουρανού, εκδ.Ιωλκός
Η Σόλωνος ήταν κάποτε η οδός των εκδοτών και των βιβλιοπωλείων. Εστία, Ενδοχώρα, Θεμέλιο, Φιλιππότης, Γρήγορης και άλλοι παλιοί και καλοί εκδότες και βιβλιοπώλες έδιναν το στίγμα τους. Ανάμεσα τους κάποια στιγμή «φύτρωσε» το βιβλιοπωλείο Παρουσία. Ο Γιώργος Τσάκαλος και ο συγγραφέας ήταν οι παράτολμοι που το τόλμησαν, μαζί τους ο Ηλίας Λάγιος και ο Γ. Ορφανός, δύο βιβλιοπόντικες. Κυρίως όμως το βιβλιαράκι αυτό είναι αφιερωμένο στον Γιώργο Τσάκαλο που οι νεότεροι γνωρίσαμε στο στέκι του «Ναυτίλος», επί της οδού Χαριλάου Τρικούπη. Ήρεμος, συγκαταβατικός, είρων όποτε χρειαζόταν, γνώστης της βιβλιοαγοράς, κινήθηκε πάντα στον περίγυρο των θορυβωδών ανθρώπων του συναφιού. Ο συγγραφέας θυμάται τα παλιά χρόνια και τους ανθρώπους που σήμερα είναι μεγάλοι πια και κάποιοι δεν υπάρχουν με νοσταλγία. Νοσταλγία γιατί ήταν ηρωικά χρόνια, όταν οι φιλίες, οι παρέες, τα μπαρ και τα λαϊκά κέντρα δεν είχαν ακόμα αντικατασταθεί από τα κοινωνικά δίκτυα. Βιβλία σαν αυτό θα έπρεπε να υπάρχουν πολλά, γιατί η ιστορία του βιβλίου στην Ελλάδα δεν έχει γραφτεί παρά μόνον αποσπασματικά, κυρίως από τους εκδοτικούς οίκους κάθε φορά που κλείνουν μια στρογγυλή επέτειο. Διαβάζεται όχι μόνο ως φόρο τιμής στους Τσάκαλο, Λάγιο, Ορφανό αλλά και στις παρέες των διανοουμένων που χωρίζονταν και σμίγανε πάντα μέσα σε ένα κλίμα πνευματικής ανάτασης.
Φαίδων Παπαθεοδώρου, Ιλ Γκουαντόγκο, Μογγολ, Αντάσι νήοσς Αφροδίτη ή Ατλαντίς, εκδ. Νήσος
Παρωδία που αγγίζει σχεδόν φετινά γεγονότα. Σεισμοί διαπιστώνονται στα νερά του Αιγαίου ανάμεσα στα νησιά του υποθαλάσσιου χώρου του Καρπάθιου Πελάγους , μεταξύ Νισύρου, Τήλου, Αστυπάλαιας, Κάσου και Καρπάθου. Του θέματος έχουν επιληφθεί ο καθηγητής Παντελής Μπάκας, Διευθυντής του Κέντρου Φυσικών Καταστροφών (ΕΚΕΦΥΚΑ) και ο επιστημονικός συνεργάτης του Ραφαήλ. Ο δεύτερος διατάζεται από τον πρώτο να πάει να στήσει τέσσερις σεισμογράφους στα μικρά νησιά του Καρπάθιου πελάγους. Ναυλώνεται από το υπουργείο το πλοίο Καραβόγιαννος με κυβερνήτη τον υποπλοίαρχο Γενιτζαροχωρίτη και πλέουν προς την περιοχή. Στην περιοχή όμως περιπολεί και ένα τουρκικό σκάφος. Από μια λάθος εκτόξευση αναγνωριστικής φωτοβολίδας από τη μεριά του ελληνικού σκάφους το τουρκικό βυθίζεται. Κι ενώ τα μίντια φωνάζουν για την έναρξη ελληνο-τουρκικού πολέμου στη σεισμική περιοχή αναδύεται ένα νέο νησί. Παρωδία σύγχρονων καταστάσεων γραμμένη με «μπρίο», όπως θα έλεγαν οι παλιότεροι επιθεωρησιογράφοι.
Roberto Camurri, Σε μέτρα ανθρώπινα, μτφρ. Άννα Παπασταύρου, Ποταμός
Ένας καλός συγγραφέας από την Ιταλία, με ένα απλό, ουσιαστικό λογοτεχνικό λόγο, ο οποίος ξεχώρισε με το πρώτο μυθιστόρημα Σε μέτρα ανθρώπινα. Πρόκειται για ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα με μικρές ιστορίες που αρθρώνονται γύρω από τρία βασικά πρόσωπα. Χώρος ένα χωριό, το Φάμπρικα, με δύο δρόμους, δημαρχείο, νεκροταφείο, λιγοστά μαγαζιά. Οι τρεις βασικοί χαρακτήρες είναι η Ανέλα, ο σύζυγος της Ντάβιντε και ο κοινός φίλος τους Βαλέριο. Γύρω τους ο μικρός αδελφός του Ντάβιντε, Μάριο, που ποτέ δεν μπόρεσε να χωνέψει το θάνατο του Ντάβιντε, όπως η Ανέλα δεν μπορεί να μάθει τι έγινε το βράδυ που οι δύο φίλοι Ντάβιντε και Βαλέριο «τα σπάσανε». Οι ιστορίες των ηρώων ξετυλίγονται σε μικρά ενσταντανέ, σαν κάποιο φλας να φωτίζει ένα τμήμα της ζωής τους και στη συνέχεια να σβήνει αφήνοντας κάποια πράγματα στο σκοτάδι. Θα τα φωτίσει το επόμενο φλάς στην επόμενη ιστορία. Η ιστορία προχωρά έτσι σταδιακά, με μικρές πληροφορίες που συμπληρώνουν το τελικό παζλ. Γραμμένο πολύ απλά, όπως αρμόζει σε μια απλή ιστορία, με μέτρο και ουσία.
Έχει ενδιαφέρον να σκαλίζει κανείς τα πρωτόλεια κείμενα γνωστών πεζογράφων. Εδώ ο μελετητής Κωνσταντίνος Καλαϊτζάκης μας παρουσιάζει το έργο πριν το μεγάλο και πιο γνωστό έργο του Βενέζη, το Νούμερο 31328. Αποκαλύπτει ότι πολύ πριν γράψει το σημαντικότερο ίσως μυθιστόρημα για τα μικρασιατικά γεγονότα, είχε εξασκηθεί ήδη στη διηγηματογραφία, την ποίηση και τη δημοσιογραφία. Τα διηγήματα του Βενέζη εμφανίζονται στα περιοδικά Νέα Ζωή και Λόγος σε μια περίοδο που παρατηρείται άνθιση των γραμμάτων στην Πόλη. Είναι σαφώς επηρεασμένα από τα φανταστικά ταξίδια που γράφει ο Φώτης Κόντογλου. Η γλώσσα του είναι δημοτική με πολλά «μαλλιαρά» στοιχεία. Το κλίμα των αφηγήσεων του είναι ρομαντικό, λυρικό, ονειροφαντασιακό. Η μελέτη του Κ.Καλαϊτζάκη είναι λεπτομερής και αφορά όχι μόνο στα ευρήματα του (ποιήματα και διηγήματα) αλλά και το συνολικό αίσθημα της εποχής με τις καλλιτεχνικές και λογοτεχνικές κινήσεις που σε μεγάλο βαθμό προσδιόρισαν τον μεγάλο αυτόν λογοτέχνη.
Γεωργία Τριανταφυλλίδου, Ιστορίες χωρισμών, εικόνες: Μυρτώ Δεληβοριά, Κάπα εκδοτική
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να χωρίσεις και ο καθένας είναι ξεχωριστός. Αυτή η μοναδικότητα ενέπνευσε και την ποιήτρια Γεωργία Τριανταφυλλίδου να γράψει δέκα μικρές ιστορίες χωρισμών, όπως αναφέρει και ο τίτλος αυτού του πολύ κομψού και μικρού βιβλίου. Τα κείμενα της Γ.Τ. παρακολουθούν τους ήρωες και τις ηρωίδες της λίγο πριν την απόφαση του χωρισμού. Τα ζευγάρια είναι ποικίλα, συγγραφέας με μη συγγραφέα, ζευγάρι gay, ηλικιωμένο ζευγάρι, ζευγάρια δεκαετίας, τυχαία ερωτικά ζευγάρια. Αλλά υπάρχουν και στιγμιαίοι χωρισμοί, ( «ένα βασανιστικό στιγμιαίο χωρισμό από το φιλί του»). Μοναχικοί χωρισμοί, όπως ο ηλικιωμένος, χωρίς παιδιά, που πεθαίνει από καρκίνο και στέλνει ένα γράμμα σε έναν άγνωστο του νεαρό ώστε να αφήσει σε κάποιον ένα στίγμα πως πέρασε από αυτόν τον κόσμο. (ίσως το καλύτερο διήγημα). Αλλού οι χωρισμοί είναι λεπταίσθητοι, κρέμονται σε μια κλωστή, σε μια λέξη, σε ένα ξεχασμένο σκουλαρίκι. Η Γ.Τ. σχολιάζει λογοτεχνικά τις πτυχές και τα χάσματα των χωρισμών. Μπαίνει στις μύχιες εκείνες σκέψεις που ταλανίζουν τους ήρωες/ηρωίδες της λίγο πριν την οριστική απόφαση. Είναι όλοι καθημερινοί άνθρωποι, ήρεμοι, ευαίσθητοι, υφιστάμενοι πολλαπλές πιέσεις αλλά μία, αυτή του συντρόφου ή του θανάτου κυριαρχούν. Η Γ.Τ. δεν ξεχνά τις ποιητικές της ρίζες, χωρίς όμως να ποιητικίζει, ο λόγος της είναι εύπλαστος και ζωντανός. Ωραία εικονογράφηση από την Μυρτώ Δεληβοριά.
Π.Ενιγουέϊ, Η ζωή δεν είναι μόνο σεξ, μωρό μου, εκδόσεις ΑΩ
Ο συγγραφέας υποτιτλοφορεί το πόνημά του «Πολυφωνική μετα-μυθοπλασία». Τι ακριβώς σημαίνει αυτό πρέπει να διαβάσετε το βιβλίο για να καταλάβετε. Πρόκειται για κείμενα, πολλά και διαφορετικής τεχνοτροπίας, μορφής, αντίληψης με θέμα το σεξ. Ανακοινώσεις, συζητήσεις σε chat, διάλογοι μέσω mail, αναρτήσεις κλεμμένες από ιστοσελίδες, site, διαφημίσεις, στήλες απελπισμένων που ζητούν ερωτικές συμβουλές, αποφθέγματα, στοχασμοί, αφορισμοί (μεγάλων) και μικρών ανδρών και άλλα. Υποτίθεται ότι υπάρχει μια υποτονική (σχεδόν ροζ) κόκκινη κλωστή που τα συνδέει όλα αυτά: ένας άγνωστος απειλεί τον αφηγητή να αποκαλύψει γυμνές φωτογραφίες του. Ο τίτλος είναι ειρωνικός, καθώς το μόνο που φανερώνει το υλικό του Π.Ε. είναι ότι η ζωή είναι μόνο σεξ και τίποτε άλλο. Όλα τα παραθέματα φανερώνουν μια κοινωνία που αγχώνεται, παθιάζεται, στρεσάρετε, αγωνιά, προσδοκά, κερδίζει ή αποτυγχάνει με στόχο το σεξ. Ο φανταστικός (ή πειραγμένος) διάλογος του συγγραφέα με μια διαδικτυακή περσόνα που διαχέεται μέσα στο βιβλίο «παίζει» με τις λέξεις αναζητώντας τα κρυμμένα συναισθήματα.
Νίνα Ράπη, Πεδίο ροπής, κάπα εκδοτική
Μικρές ιστορίες σχέσεων, έλξεων και απωθήσεων. Η συγγραφέας έμπειρη θεατρική συγγραφέας και δοκιμιογράφος δίνει τη δεύτερη συλλογή διηγημάτων με επίκεντρο την ανθρώπινη συνθήκη. Οι ηρωίδες της, κυρίως, βρίσκονται σε μεταβατική και ορισμένες φορές αμφίθυμη φάση, όπως στο πρώτο με τίτλο «Πέτρες» ή στο «Από εφιάλτη σε όνειρο, σε χρόνο ανύποπτο». Άλλοτε ταλανίζονται ανάμεσα στην ευτυχία μιας σχέσης ή την ευδαιμονία της μοναχικής ζωής (στο διήγημα «Ohitorisama»). Το ζήτημα της σεξουαλικής ταυτότητας απασχολεί τη συγγραφέα όπως στο διήγημα «Η επιμελήτρια», ενός έρωτα μεταξύ ενός αμφίφυλου και μιας γυναίκας. Ο χωρισμός κυριαρχεί άλλοτε φιλικός, άλλοτε ασθματικός, φοβικός, αναθεωρητικός, αγχωτικός, δυναμικός, ξαφνικός, τελειωτικός. Οι ηρωίδες της ΝΡ βρίσκονται μπροστά σε έναν κόσμο όχι πάντα φιλικό, μια κοινωνία που τις/τους σπρώχνει στην απομόνωση, στην αμφιβολία σχετικά με την ίδια τους την ύπαρξη. Ο φόβος και η αγωνία τους, σκοτεινιάζει κάποια στιγμή την ζωή τους αλλά δεν εξαλείφει ορισμένες φορές την ελπίδα. Γραμμένο πολύ λιτά, μένει στα ουσιαστικά φωτίζοντας ιδιαίτερα τα θέματα που την απασχολούν.
Σωτηρία Μαραγκοζάκη, Άσπρος σκύλος, Μαύρος σκύλος, εκδόσεις Ειρήνη
Ειδικευμένη θα λέγαμε στο ιστορικό μυθιστόρημα η Σωτηρία Μαραγκοζάκη παίρνει αφορμή από τη ζωή του Νίκου Βαβούδη, ασυρματιστή και στέλεχος του ΚΚΕ, ο οποίος δούλεψε στο μηχανισμό των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ στην Αθήνα, εξασφαλίζοντας την επικοινωνία των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ με την έδρα της ΚΕ που βρισκόταν εκτός Ελλάδας. Ο Βαβούδης εντοπίστηκε από την Ασφάλεια τον Νοέμβρη του 1951 σε σπίτι στην Καλλιθέα, όπου σε κρύπτη είχε εγκαταστήσει ασύρματο. Αυτοκτόνησε για να αποφύγει τη σύλληψη του αφού πρώτα κατέστρεψε σημαντικά έγγραφα και τον ασύρματο. Εκείνη την εποχή διεξαγόταν στην Αθήνα η δίκη του Μπελογιάννη και των συντρόφων του για κατασκοπεία. Η ίδια η ζωή του Βαβούδη ήταν επεισοδιακή και οπωσδήποτε μυθιστορηματική. Φυλακίσεις, αποδράσεις, συμμετοχή στον ισπανικό εμφύλιο, παρανομία, Μόσχα και επιστοφή στην Αθήνα όπου και η σύλληψή του. Στο μυθιστόρημα αναδεικνύονται πτυχές εκείνων των ταραγμένων χρόνων, όπως ο ερχομός των Μικρασιατών προσφύγων, οι κοινωνικές συγκρούσεις ενάντια στο μνησίκακο κράτος, οι επιδημίες της εποχής, η καταστολή και τα βασανιστήρια σε βάρος των κομμουνιστών. Όπως είπε η ίδια η συγγραφέας αυτό που την παρακίνησε να γράψει αυτό το μυθιστόρημα ήταν το «πως αυτοί οι άνθρωποι διαμορφώθηκαν ώστε να προτάσσουν το συλλογικό ενάντια στο ατομικό για το κοινό συμφέρον».
Συλλογικό , O Ravel στην Άνω Πόλη, Διηγήματα με ήχο, εκδόσεις 3.1.Πολιτισμού
Συλλογή διηγημάτων με θέμα τη μουσική στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Ο διαγωνισμός προκηρύχθηκε από τον Σύλλογο Καθηγητών Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης μετά από προτροπή της τοπικής Λέσχης Ανάγνωσης. Τα διηγήματα επιλέχθηκαν από κριτική επιτροπή και ο καινούργιος εκδοτικός οίκος 3.1.Πολιτισμού δέχθηκε να τα εκδώσει. Κατ ΄αρχάς η ιδέα είναι ελκυστική, έχει θέμα αλλά δίνει και ελευθερίες στο να το αναπτύξει ο/η συγγραφέας όπως νομίζει. Πραγματικά διαβάζοντας τα διηγήματα βλέπεις ποικιλία οπτικών, όχι όμως και τεχνοτροπιών αφού – και λόγω θέματος- τα περισσότερα κινήθηκαν στο πλαίσιο του ρεαλιστικού διηγήματος. Η θεματολογία όμως κινήθηκε καλειδοσκοπικά απογειώνοντας τη φαντασία των συγγραφέων. Οι ήρωες είναι κυρίως μουσικόφιλοι αλλά υπάρχουν και χαρακτήρες- όργανα, τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της αφήγησης όπως μια άρπα, μία κεμετζέ, μία κιθάρα, ένα σαξόφωνο. Υπάρχουν όμως και διηγήματα σεβαστικά για τους μουσικούς όπως αυτό με τον κουτσό βιολιτζή ή τον νεαρό τραγουδιστή Τρίτωνα που ο ταβερνιάρης δεν τον εμπιστεύεται και δεν τον προσλαμβάνει. Το χιούμορ δεν λείπει όπως στην τριάδα των αγοριών που αγαπούν την όπερα αλλά και τις γυναίκες. Λίγα είναι αυτά που κινούνται σε φανταστικό επίπεδο, μεταξύ τους κορυφαίο αυτό με τους ήχους που γέμισαν την πόλη, φαινόμενο για το οποίο κανείς δεν ξέρει από που προέρχονται και η μόνη λύση είναι να κάνουν για μια ώρα όλοι οι κάτοικοι ησυχία για να ανκαλύψουν τι είδους ήχοι είναι αυτοί. Δροσερά, ευχάριστα, δημιουργικά κείμενα.
Alessandro Izzi, Η βαλίτσα των διασταυρούμενων πεπρωμένων, μτφρ. Διονύσης Αλεβίζος, Μετρονόμος
Ένα θεατρικό σύγχρονο έργο με παλιό αλλά πάντα επίκαιρο θέμα. Χώρος ένα σταθμός. Πρόσωπα ο σταθμάρχης, ο Μικέλε, ο Άντζελο, ένας αχθοφόρος που μεταφέρει τις βαλίτσες των επιβατών και η Αλέσια, η ταμίας στα εκδοτήρια εισιτηρίων. Τέλος υπάρχει ο Ρομπέρτο, ένας καθηγητής Φυσικής Αγωγής, μέλος του φασιστικού κόμματος και φανατικός αντισημίτης. Πρόκειται για την εποχή της επικράτησης του Μουσολίνι. Ο Μικέλε είναι σοβαρός, τρυφέρος, ανθρώπινος που αντιλαμβάνεται πλήρως τη γελοιότητα του καθεστώτος. Ο Άντζελο είναι πάμπτωχος, μονίμως πεινασμένος και με ερωτήσεις που εκνευρίζουν όπως «Τι είναι Άριος, Γιατί οι Εβραίοι είναι κατώτεροι, τι σημαίνει ανωτερότητα της ράτσας;». Στέκεται ως πρόσωπο με κάποια δόση αφέλειας απέναντι στο Ρομπέρτο. Η Αλέσια , είναι ομοϊδεάτης και μνηστή του φασίστα Ρομπέρτο. Στη σκηνή θα εμφανιστεί ως σκιά όμως κι ένα παιδί, ο Νταβίντ, εβραιόπουλο. Στο έργο παίζει ρόλο και μία βαλίτσα που περιέχει διάφορα συμβολικά πράγματα. Ένα έργο περιεκτικό, υπαινικτικό, ευαίσθητο. Αν και θεατρικό διαβάζεται ως πεζογράφημα. Ο συγγραφέας παίζει με το χρόνο, τα σύμβολα, τους ανθρώπινους χαρακτήρες σκιαγραφώντας μια ολόκληρη κοινωνική εποχή.
Ελευθερία Δημητρομανωλάκη, Silicon, εκδ. Γκοβόστη
Δυστοπικό νουάρ μυθιστόρημα. Η Ηώ μια μοριακή βιολόγος ειδικευμένη σε θεραπείες ανανέωσης με βάση τις ορμόνες του ανθρώπινου οργανισμού θα βρεθεί σε έναν καφκικό κλοιό. Συλλαμβάνεται από τις αστυνομία μιας μη κατονομαζόμενης χώρας ως ύποπτη για μια υπόθεση δολοφονίας. Η δολοφονία λαμβάνει χώρα μετά από ένα οργιώδες πάρτυ στελέχους ενός μεγάλου ασφαλιστικού τραστ. Η ίδια βρίσκεται σε μια δίνη αλλεπάλληλων γεγονότων την ώρα που προσπαθεί να καταλάβει τι ακριβώς έχει γίνει. Γύρω της η κοινωνία καταρρέει. Μια αντισυστημική τρομοκρατική οργάνωση κηρύσσει τη βία, την μισαλλοδοξία, μεταλλαγμένα έντομα μεταγγίζουν στους ανθρώπους βίαιη ψυχολογία ενώ ταυτόχρονα η πόλη καίγεται κι ένα μεγάλο δημόσιο κομμάτι της καταστρέφεται. Η συγγραφέας σχολιάζει το πιθανό σκοτεινό μέλλον που φέρνει η τεχνητή νοημοσύνη, ο κίνδυνος από τη μετάλλαξη των στοιχείων της φύσης, αλλά και πως η βία μεταλλάσσεται, γίνεται οργανικό στοιχείο της ανθρώπινης συνθήκης.
Τζιμ Ντοτζ, ΦΑΠ, μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης, Κυψέλη
Ένας ξεχασμένος συγγραφέας που ζει; απομονωμένος σε ένα ράντζο στην Καλιφόρνια δίνει ένα σπάνιο δείγμα μισο-ρεαλιστικής μισό-μαγικής μυθιστοριογραφίας. Πρωταγωνιστεί ένας ιδιόρρυθμος γέρος 99 ετών, ο Τζέικ Σαντί. Με πέντε γάμους , τζογαδόρος και πότης περιπλανιέται στην άγρια φύση. Σε ένα δρόμο της Νεβάδα συναντά έναν Ινδιάνο που του δίνει μια συνταγή παρασκευής ουίσκι, που χαρίζει την αθανασία σε όποιον το πίνει. Ο Τζέικ απομονώνεται στη φάρμα του και καταγίνεται με την παραγωγή ουίσκι που του δίνει το όνομα Ψίθυρος του Χάροντα. Ξαφνικά η κόρη του από τον τελευταίο γάμο του πεθαίνει και αυτός αναλαμβάνει την κηδεμονία του εγγονού του με το παρατσούκλι «Σπόρος». Το παιδί μεγαλώνει, ψηλώνει, γίνεται άνδρας αλλά διατηρεί τη μελαγχολία του τραύματος από την έλλειψη της μητέρας. Κάποια στιγμή στη ζωή τους μπαίνει μια πάπια που την ονομάζουν ΦΑΠ. Αυτή μεγαλώνει μαζί τους, τρώει και πίνει ουίσκι, πάει μαζί τους σινεμά. Το αχώριστο τρίο ζει σουρεαλιστικές καταστάσεις αλλά έχουν μια κοινή βάση: την αγάπη, την τρυφερότητα, τη διάθεση για ζωή. Ένα συμβολικό έργο για τις απλές αξίες της ζωής, τη φύση, την καλή διάθεση για ζωή. Γραμμένο απλά μοιράζει την αξία του ανάμεσα στο απροσδόκητο, το αλλόκοτο, την τρυφερότητα και την ανθρωπιά.
…….Και τα απαραίτητα ΚΛΑΣΙΚΑ
Σταντάλ, Το κόκκινο και το μαύρο, μτφρ. Σωτ. Παρασχάς- Κ.Σπαθαράκης, Αντίποδες
Κλασικό έργο του ρεαλισμού του 19ου αι. αν και οι συγκαιρινοί του τον κατέτασσαν στον πνεύμα του 18ου αι. Ο ήρωας του έργου, Ζυλιέν Σορέλ, είναι ένας φιλόδοξος νέος επαρχιώτης,, ο οποίος ονειρεύεται να ανέλθει κοινωνικά. Διχάζεται ανάμεσα στον στρατιωτικό δρόμο (το κόκκινο) και την εκκλησιαστική καριέρα (το μαύρο) — δύο συμβολικές διαδρομές εξουσίας στη γαλλική κοινωνία μετά την Παλινόρθωση. Μέσω της σχέσης του με δύο γυναικείες μορφές, τη Μαντάμ ντε Ρενάλ και τη δεσποινίδα ντε λα Μολ, ξετυλίγεται το προσωπικό και πολιτικό δράμα του ήρωα. Ο Σταντάλ αποτυπώνει την κοινωνία της Παλινόρθωσης με αμείλικτη ακρίβεια. Ο Ζυλιέν Σορέλ παλεύει να επιβιώσει και να ανέλθει σε έναν κόσμο υποκρισίας και ταξικής αδικίας. Διαφέρει από το επόμενο μεγάλο έργο του «Το Μοναστήρι της Πάρμας» που είναι πιο ρομαντικό, ερωτικό αλλά παραμένουν και τα δύο μυθιστορήματα κριτές της κοινωνίας της εποχής τους. Σε αυτό μοιάζουν πολύ με τον Μπαλζάκ (τον άλλον μεγάλο ρεαλιστή του 19ου) αν και ο Σταντάλ είναι πιο εσωστρεφής σε αντίθεση με την εξωστρέφεια και την πολλαπλότητα των κοινωνικών χαρακτήρων του Μπαλζάκ. Ευτύχημα να εχουμε μια καινούργια μετάφραση με ένα ιδιαιτέρως καλό επίμετρο του Σωτήρη Παρασχά.
Βιρτζίνια Γουλφ, Στο Φάρο, μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδ. Δώμα
Είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά μοντερνίστικα έργα του προηγούμενου αιώνα. Η Γουλφ δεν αφηγείται μια γραμμική ή έστω μπλεγμένη ιστορία αλλά αφήνεται να την παρασύρει η εσωτερική ροή της συνείδησης. Είναι μια αφηγηματική και αισθητική τεχνική που εστιάζει στην υποκειμενικότητα της πραγματικότητας και τον εύθραυστο χαρακτήρα του χρόνου. Η ροή συνείδησης κινείται σαν κύμα περνώντας από το ένα όριο στο άλλο, αποτυπώνοντας τον ψυχισμό πολλών χαρακτήρων ταυτόχρονα. Η Γουλφ δεν εστιάζει σε γεγονότα αλλά στην εσωτερική εμπειρία. Η φύση, το φως, τα αντικείμενα, γίνονται σχεδόν συμβολικά: ένας πίνακας που μεταφέρει συναισθηματικά βάρη, όχι πληροφορίες. Το Στο Φάρο διαφέρει αρκετά από τα άλλα έργα της. Π.χ. και στην Κυρία Νταλλαγουέι υπάρχει η εσωτερική ροή συνείδησης και η υπαρξιακή αναζήτηση αλλά εκεί προέχει ο στοχασμός για το παρελθόν, την ταυτότητα, τη σχέση δημόσιας και ιδιωτικής ζωής. Ο Φάρος λειτουργεί ως πολυεστιακό σύμβολο: στόχος, ματαιότητα, ελπίδα, αίσθηση, προορισμός και απώλεια. Όλοι βλέπουν το ίδιο αντικείμενο, μα κανείς δεν βλέπει το ίδιο πράγμα. Είναι η απόλυτη αλληγορία της ανθρώπινης υποκειμενικότητας.
Αλέξανδρος Δουμάς, Η χλωμή κυρία, μτφρ, Γιώργος Θάνος, Ροές
Ο Αλέξανδρος Δουμάς είναι γνωστός κυρίως για τα ιστορικά μεγάλα του μυθιστορήματα (Κόμης Μοντεκρίστο, Τρεις Σωματοφύλακες, Μετά είκοσι έτη). Έχει όμως συγγράψει και πολλά διηγήματα, Χίλια κι ένα φαντάσματα, υποκύπτοντας σε μια λογοτεχνική τάση της εποχής που είχε ως ήρωες βαμπίρ, φαντάσματα, απόκοσμες δυνάμεις). Η συλλογή είχε περάσει στα αζήτητα μέχρι να επανακυκλοφορήσει σε αγγλική μετάφραση. Από αυτή τη συλλογή είναι και η μικρή νουβέλα Η χλωμή κυρία. Η πρωταγωνίστρια αφηγείται πώς όταν πλησίαζαν οι Ρώσοι στην Πολωνία με μερικούς πιστούς στρατιώτες του πατέρα της κατέφυγε στα Καρπάθια όρη, όπου την περισυνέλλεξαν δύο αδέλφια, ο πολεμοχαρής Κοστάκι και ο ωραίος Γκρεγκόρισκα που την πήγαν στο κάστρο τους. Κ αι οι δύο θα ερωτευτούν την χλωμή κυρία. Από εκεί και πέρα έρωτας, φαντάσματα, θάνατοι, εμμονές θα κυριαρχήσουν σε αυτό το ωραίο αλλά και μαύρο παραμύθι.
Και δύο ΔΟΚΙΜΙΑ
Λέων Τολστόι, Το Ευαγγέλιο, πρόλογος-μετάφραση:Σταύρος Οικονομίδης, εκδ. Δρόμων
Σε μια ταραγμένη εποχή με το Ευαγγέλιό του ο Τολστόι εκφράζει τη δική του θεώρηση για τον Χριστιανισμό. Η έκδοση είχε κυκλοφορήσει και παλιότερα από εκδοτικό που μάλλον δεν υφίσταται σήμερα. «Με το Ευαγγέλιο ο μεγάλος Ρώσος διανοητής κάνει τη δική του επανάσταση σε μία εποχή κατά την οποία κυριαρχούσε σκοταδισμός, ολοκληρωτισμός και απόλυτη απαξίωση της παιδείας. Η προσωπική επανάσταση του Τολστόι δεν έχει καμία σχέση ή μέτρο σύγκρισης με άλλες επαναστάσεις, προηγούμενες ή επόμενες από την εποχή του. Η δική του επανάσταση, που οριζόταν από το έμπρακτο παράδειγμά του, χαρακτηριζόταν από την μη σύγκρουση και από την ειρηνική αντίσταση στο Κράτος και στη Βία. Δεν επεδίωκε να αλλάξει τον κόσμο με τα όπλα, αλλά με τον γλυκό λόγο, την παθητική αντίσταση και την αγαθότητα. Η αγάπη του για τον Χριστό, όπως εκείνος τον κατανοούσε, τον έκανε να ασπασθεί το Αγαπάτε αλλήλους και να το διδάξει με όλες του τις δυνάμεις. Στόχος του: η αναμόρφωση του ρωσικού λαού και κατ’ επέκταση των λαών του κόσμου, η μόρφωσή τους, η ένταξή τους στην κοινωνία και η απομάκρυνσή τους από το περιθώριο, τη φτώχεια και την εγκατάλειψη (από την εισαγωγή του επιμελητή)».
Κυριακή Δεμίρη, Ελφρίντε Γέλινεκ, Πολιτική και φεμινισμός, εκδ. Σοκόλη
Αν και πρόκειται για διδακτορική διατριβή εντούτοις διαβάζεται με ροή και σίγουρα ο λόγος για να το διαβάσεις είναι για να μπεις σταθερά στο ελαφρώς σκοτεινό και δυσερμήνευτο (για πολλούς) έργο της νομπελίστας Ελφρίντε Γέλινεκ. Όλο της το έργο είναι μια προσπάθεια κατανόησης της πραγματικότητας. Περιστρέφεται γύρω από την αμφίσημη σχέση της με την πραγματικότητα – με αυτό το γεμάτο αντιφάσεις «απύθμενο βαρέλι», το βάθος του οποίου προσπαθεί να προσεγγίσει. Η ίδια στην ομιλία της κατά την παραλαβή του Νόμπελ Λογοτεχνίας ρο 2004 χαρακτήριζε την πραγματικότητα ως ένα οικόπεδο ανεπαρκές και μπερδεμένο. Για μένα το πολύ ενδιαφέρον κεφάλαιο ήταν αυτό για την Αυστρία και την κουλτούρα της. Η Βιέννη ήταν μια πόλη υψηλού πολιτισμού που σε μεγάλο βαθμό στηριζόταν στο εβραϊκό στοιχείο: Στη λογοτεχνία ο Ροτ, ο Κράους, ο Σνιτσλερ, ο Τσβάιχ, ο Κανέτι, στη φιλοσοφία ο Βίτγκενσταιν, ο Πόπερ, στην ψυχανάλυση ο ΦΡόυντ, ο Άντλερ, στον κινηματογράφο ο Γουάιλντερ κ.ά Η Γέλινεκ ερευνά πως αυτή η κυρίαρχη τάξη εξοστράκισε τους εβραίους, πώς μεταπολεμικά επικράτησαν οι ακροδεξιοί, πως η χώρα της έγινε προπύργιο διαφθοράς όπως π.χ. φανερώθηκε στην υπόθεση Βάλντχαιμ. Από την άλλη αν και όλο της το έργο είναι στηριγμένο σε γυναικείους χαρακτήρες εντούτοις δεν είναι στενά φεμινιστικό. Η ίδια το θεωρεί πολιτικό, αντιεξουσιαστικό, βαθιά κοινωνικό. Η Ελφρίντε Γέλινεκ οδηγεί τον αναγνώστη στην επισήμανση των πολιτικών και πολιτισμικών ρωγμών της γηραιάς ηπείρου που καταλήγει σε μια ολιστική θεώρηση της σημερινής ευρωπαϊκής κρίσης.
