του Σπύρου Κακουριώτη
τέλος «Είχαμε δεσμευτεί από το ξεκίνημα να ολοκληρώσουμε την πορεία μας όταν δεν θα ’χαμε τίποτε άλλο να προσθέσουμε, ή αν νιώθαμε πως όσα λέμε ενδεχομένως να μην απασχολούν την κοινότητα», επισημαίνει ο Κώστας Κρεμμύδας στο εισαγωγικό του σημείωμα στο 72ο τεύχος του Μανδραγόρα που κυκλοφόρησε πρόσφατα, ανακοινώνοντας ότι θα είναι και το τελευταίο. Όμως, καμία από τις δύο προϋποθέσεις που έθετε πριν από 33 χρόνια το καλό περιοδικό δεν συντρέχουν· είναι βέβαιο πως πολλά έχει να προσθέσει, που ενδιαφέρουν και απασχολούν. Τότε, γιατί; Επειδή είναι «αμείλικτες οι συνθήκες στην παραγωγή, τη διάθεση, την προώθηση, τη διασφάλιση μιας στοιχειώδους επιβίωσης του περιοδικού», απαντά ο εμπνευστής και ιδρυτής του, μολονότι ανακαλεί με θέρμη πως χάρη στους πιστούς αναγνώστες του «εξαλείφθηκε ο φόβος πως το τέλος μας παραμονεύει σε κάθε τεύχος. Ήταν αιτία, αυτό το άγχος, που επί χρόνια βγάζαμε διπλά τεύχη και ένθετα, φοβούμενοι πως ο κάθε Μανδραγόρας θα ’ν’ ο τελευταίος». Σε αυτόν τον όντως (;) τελευταίο, πλούσιο όπως και κάθε προηγούμενος, περιλαμβάνονται αφιερώματα στον ποιητή, πεζογράφο, εικαστικό και ραδιοφωνικό παραγωγό Μιχαήλ Μήτρα, στον Πιερ Πάολο Παζολίνι με αφορμή τα 50 χρόνια από τη δολοφονία του, ένας φάκελος με τίτλο «Έρωτας για το ποδόσφαιρο» (Ν. Βαγενάς, Β. Καρδάσης, Δ. Κόκορης, Γ. Μαρκόπουλος, Κ. Κρεμμύδας, Π. Ζουμπουλάκης, Β. Π. ∆ιονυσόπουλος, Ν. Μάλλιαρης, Ν. Οικονομίδης, Δ. Γ. Υφαντής), η συνέχεια του αφιερώματος στο Έτος Σκαρίμπα, κρίσεις για το έργο του Νίκου Φωκά (1927-2021) μέσα από ανέκδοτες επιστολές, σελίδες για τον Σωκράτη Σκαρτσή και ένα κείμενό του για τον Λογοτεχνικό Όμιλο Φοιτητών της δεκαετίας του ’50, καθώς και τα δυο τελευταία κείμενα που είχε παραδώσει πριν τον αιφνίδιο θάνατό του, η αλληλογραφία του Ιάσονα Δεπούντη με τον χαράκτη Νικόλαo Βεντούρα, ένα φωτογραφικό οδοιπορικό στα ελαιουργεία της Λέσβου από τον Γιάννη Τυροβολά, με κείμενα δικά του και της Ελένης Σβορώνου κ.ά. πολλά. «Ξεκινήσαμε με Μητσοτάκη τον Μάιο του 1993 και ολοκληρώνουμε με Μητσοτάκη την άνοιξη – καλοκαίρι 2025», επισημαίνει με πικρία ο Κώστας Κρεμμύδας και συνεχίζει: «Η νεανική μας φλόγα αψήφησε τους οιωνούς, για να ’ρθει το πλήρωμα του χρόνου να αποδείξει πως όσο επηρμένοι κι ασύνετοι κι αν σταθούμε, οφείλουμε να τους λαμβάνουμε υπόψη σε κάθε μας εγχείρημα. Γιατί και μόνο το άκουσμα του ονόματος Μητσοτάκης είναι προάγγελος κακών».
[ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ, Μεγίστης Λαύρας 32, 104 44, Αθήνα, editorial@mandragoras–magazine.gr]
συνέχεια Έχοντας ήδη συμπληρώσει πάνω από δέκα χρόνια αποκλειστικά ψηφιακής παρουσίας, το αγγλόφωνο ιστορικό περιοδικό Historein / Ιστορείν κυκλοφορεί, σε ανοικτή πρόσβαση, το νέο του τεύχος (22/1), με γενικό θέμα «Από το κέντρο στην περιφέρεια και πίσω: Διαδρομές της ευρωπαϊκής ιστοριογραφίας». Στις ψηφιακές σελίδες του συγκεντρώνει άρθρα ιστορικών από την περιφέρεια της Ευρώπης, στα οποία εξετάζουν τις προκλήσεις που θέτει η ευρωπαϊκή ιστοριογραφία του κέντρου. Όπως αναλύει λεπτομερώς στην εισαγωγή της η ιστορικός Αθηνά Συριάτου, οι συντελεστές του τεύχους επιχειρούν να ερμηνεύσουν κομβικές στιγμές που έχουν διαμορφώσει την πρόσφατη ιστοριογραφία, ιδίως υπό το πρίσμα της ανάδυσης της παγκόσμιας ιστορίας, και πώς οι διάφορες «global histories» έχουν αναδιατάξει τις έννοιες του έθνους, της αυτοκρατορίας και της διασύνδεσης μέσω της οικονομίας και του πολιτισμού. Oι ιστορικοί της ευρωπαϊκής περιφέρειας που γράφουν για το ευρωπαϊκό κέντρο συχνά ασχολούνται με μελέτες περίπτωσης πάνω σε μια ήδη επεξεργασμένη και κυρίαρχη θεωρία (Ανδρονίκη Διαλέτη, «Κέντρα και περιφέρειες στην ιστορία του φύλου») ή, αφού αναγνωρίσουν την αξία των ιστοριών από την περιφέρεια, επιστρέφουν για να τονίσουν ξανά τη μοναδικότητα του δυτικού, ευρωπαϊκού ή, κατά καιρούς, βρετανικού κέντρου (Γιώργος Πλακωτός, «Κέντρο – περιφέρεια και η παγκόσμια πρώιμη νεότερη περίοδος»· Αθηνά Συριάτου, «“Σκεπτόμενοι τη Βρετανία” από μακριά: Διαδρομές της βρετανικής ιστορίας ως κέντρου και ως περιφέρειας»). Ακόμα και στις εθνικές ιστοριογραφίες, θέματα που κάποτε ήταν περιθωριοποιημένα συχνά επανέρχονται, μόνο και μόνο για να επιστρέψουν στο κέντρο και να απαντήσουν σε παλαιότερα ερωτήματα με νέες μεθοδολογίες και νέες πηγές (Μαρία Παπαθανασίου, «Από την περιφέρεια στο κέντρο της ιστοριογραφίας: Προς το αγροτικό παρελθόν της Κεντρικής Ευρώπης»· Κωνσταντίνος Ράπτης, «Από την περιφέρεια στο κέντρο της ευρωπαϊκής κοινωνικής ιστορίας: Η περίπτωση των μεσαίων και ανώτερων τάξεων στην Ευρώπη του 19ου και του 20ού αι.»). Τέλος, ιστοριογραφίες από την περιφέρεια επανεξετάζουν τις περιοδολογήσεις για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, προτείνοντας νέες, ώστε να συμπεριλάβουν πολέμους που προηγήθηκαν και άλλους που ακολούθησαν (Έλλη Λεμονίδου, «Ένας “άγνωστος” πόλεμος στην Ελλάδα; Αντιλήψεις και ιστοριογραφικές προσεγγίσεις για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στον απόηχο της εκατονταετηρίδας»). Το αφιέρωμα του νέου τεύχους ολοκληρώνεται με το επιλογικό κείμενο της Άντας Διάλλα «Αποκέντρωση και επαναφήγηση της Ευρώπης (μια ακόμα φορά): Απόηχοι του πολέμου (για μια ακόμα φορά)», ενώ την ύλη συμπληρώνουν βιβλιοκρισίες που υπογράφουν οι: Χ. Θεοδοσίου, Δ. Αρβανιτάκης, Λ. Χασιώτης, Α. Σαλβάνου, Μ. Λίτινα, Γ. Στάμος, Γ. Κοτσώνης, Δ. Λαλάκη.
[HISTOREIN, https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/historein/index]
αρχή Το τρίτο του τεύχος παρουσίασε αισίως το εξαμηνιαίο περιοδικό λογοτεχνικής μετάφρασης Το Παράσιτο, που κυκλοφορεί χάρη στη φροντίδα των εκδόσεων Νήσος. Στις σελίδες του τεύχους φιλοξενείται ένα εκτενές αφιέρωμα στις «Αυτόχθονες λογοτεχνίες», προσφέροντας ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα της λογοτεχνίας των αυτοχθόνων πληθυσμών της Βόρειας, Κεντρικής και Νότιας Αμερικής, της Ωκεανίας και του Ειρηνικού, καθώς και της Σάπμι, της γνωστής σε μας Λαπωνίας. Θεωρητική βάση τους η έννοια του «αυτοχθονισμού», δηλαδή μια κοινή πολιτισμική στάση αντίστασης στην περιβαλλοντική καταστροφή, τον ιμπεριαλισμό και την αποικιοκρατία. Η σύγχρονη λογοτεχνία των αυτοχθόνων πληθυσμών, επισημαίνεται στο εισαγωγικό σημείωμα, «συγκροτεί μια αντι-ιστορία, που επιδιώκει να αντικαταστήσει την καταπίεση με τον σεβασμό, καθώς και την ετεροκαθορισμένη ταυτότητα με τον αυτοπροσδιορισμό». Στο αφιέρωμα περιλαμβάνεται μια ανθολογία αυτόχθονης ποίησης, όπου μεταφράζουν από τα ισπανικά ο Παναγιώτης Αρβανίτης και ο Μάριος Χατζηπροκοπίου, από τα αγγλικά ο Γιώργος Γιοβανίδης και η Ευτυχία Παναγιώτου, η Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη από τα σααμικά, η Μαρία Παπαδήμα από τα πορτογαλικά. Ακολουθούν τα διηγήματα «Ο Λιονγκόν» του ζαποτέκου Víctor Cata, σε μετάφραση Π. Αρβανίτη, «Der Traum» του μαορί Witi Ihimaera, σε μετάφραση Γ. Γιοβανίδη, «Χάνιμπαλ-Θεός-Mozilla εναντίον μεγάλου κοσμικού κενού» του γουέντατ Louis-Karl Picard-Sioui, σε μετάφραση Ναταλίας Καραγιάννη, και αποσπάσματα από το μυθιστόρημα Σπασμένο δόντι, της ινουίτ μυθιστοριογράφου και τραγουδίστριας Tanya Tagaq, σε μετάφραση Νίκης Χαλκιαδάκη. Το αφιέρωμα κλείνει με μια ομιλία («Κοιτώντας από μέσα προς τα έξω») της μοχόκ συγγραφέα Beth Brant, σε μετάφραση Ισμήνης Θεοδωροπούλου, και με ένα απόσπασμα από το δοκίμιο Indigenous Aesthetics and Knowledges for Great Ocean Renaissances του Léuli Eshraghi, σε μετάφραση Κ. Γλυνιαδάκη. Ακόμη, στις σελίδες του, εκτός από μεταφρασμένα ποιήματα και διηγήματα, δημοσιεύονται ένα δοκίμιο της Olivia Laing για τον βρετανό ζωγράφο Sargy Mann («Άπλετο φως»), καθώς και μια συνέντευξη με τη μεταφράστρια Κατερίνα Σχινά, ενώ το τεύχος κλείνει με τη στήλη της κριτικής, όπου παρουσιάζονται δύο βιβλία μεταφρασμένης λογοτεχνίας από τη Μαρίνα Αγαθαγγελίδου.
[ΤΟ ΠΑΡΑΣΙΤΟ, Σαρρή 14, 105 53, Αθήνα, info@nissos.gr]
