του Σταύρου Χατζηθεοδώρου
ένα κυριακάτικο απόγευμα με το σπουδαίο δημιουργό στην αυλή του μουσείου
“Τέχνη είναι αυτό που παρέλειψε ο θεός να φτιάξει όταν έπλαθε τον κόσμο, αφού οι έξι μέρες φαντάζουν πολύ λίγες για όλο αυτό το δημιούργημα, δάσκαλε” μου είπε, καθώς με αποχαιρετούσε εγκάρδια στο μικρό πορτάκι του αυλόγυρου του μουσείου.
Ο Κώστας Τσόκλης. Ένας φαροφύλακας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και οδύνης στον Κάμπο της Τήνου. Το εγκαταλελειμένο δημοτικό σχολείο του χωριού από το 2011 μετατρέπεται σε ένα ζηλευτό μουσείο στην ενδοχώρα του νησιού για να λειτουργεί τους μήνες του καλοκαιριού και ως τα τέλη του Σεπτέμβρη. Τις παιδικές φωνές και τα τρεχαλητά αντικαθιστά τώρα η κραυγαλέα, θεραπευτική σιωπή των έργων του. Σκέφτομαι την “Απρονοησία του Προμηθέα” έργο με καθρέφτες, βιντεοπροβολή και ζωντανή ζωγραφική που συνάντησα εδώ, όταν πριν από αρκετά χρόνια επισκέφτηκα για πρώτη φορά το νησί.
“Μετά το φαγητό και το νερό είναι τα εικαστικά” μου λέει και απορώ. “Όταν το παιδί από πολύ μικρή ηλικία αποφασίζει και επιλέγει να φορέσει το κόκκινο φουστάνι αντί το λευκό, τα κίτρινα παπούτσια και όχι τα μαύρα, εκείνη τη στιγμή επιτελεί μια εικαστική πράξη. Όλα γύρω μας είναι εικαστικές πράξεις”.
Η επιλογή της Τήνου ως τόπος δημιουργίας του μουσείου είναι σημαδιακή. Ένας πρώιμος, επώδυνος, ατελέσφορος έρωτας στα φοιτητικά χρόνια καθώς και η φιλία του με τον Βλάση Κανιάρη τον έφεραν εδώ.
“Αγαπώ το λόγο και τη γραφή”, μου εξομολογείται. “Ιδιαίτερα την ποίηση. Μέχρι πριν λίγα χρόνια μπορούσα να απαγγείλω τη μισή ελληνική και ιταλική ποίηση απέξω, το βάρος των 95 χρόνων μου τώρα δεν συναινεί. Η υπαινικτικότητα και η αφαιρετικότητα που έχει η ποίηση την κάνουν ξαδέρφη της ζωγραφικής”.
Στο ερώτημα “εργατικότητα ή ταλέντο” μου λέει πως είναι σύνηθες- στην τέχνη κυρίως- το ταλέντο πολλές φορές να είναι τροχοπέδη καθώς σε εγκλωβίζει, σε περιορίζει σε μια ατέρμονη επαναληπτικότητα.
“Μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχουν τα ελλατώματα μας παρά τα προτερήματα. Είμαστε τα ελαττώματα μας. Το στοίχημα μας είναι να τα μετατρέψουμε σε δημιουργία.”
Μιλάει για την αγάπη του στο νερό. “Αυτό είναι ο πρώτος ζωγράφος που εμφανίστηκε στη γη, στην επιφάνεια του είδε για πρώτη φορά το πρόσωπο του ο άνθρωπος, είδε εικόνες μιας μεταβαλλόμενης φύσης μέσα του, σαν πίνακες ζωγραφικής.
Η τελευταία έκθεση έργων του έχει τίτλο “Έργα ερμητικά κλειστά” και όταν τον ρωτώ πόσο εύκολο είναι ένας μέσος θεατής ή και εκπαιδευμένος ακόμα να εισχωρήσει στο σύμπαν αυτό μου απαντά πως είναι αναπηρία του δημιουργού αν δεν καταφέρει να του υποδείξει τα κλειδιά της εισόδου.
Καθώς βάζω μπροστά το αυτοκίνητο για επιστροφή στη χώρα που απέχει 5-6 χιλιόμετρα αισθάνομαι τυχερός και πιο ευγενής που είχα τη τύχη να συναντήσω ένα στοχαστή,κυρίως. Με ακολουθεί το τελευταίο απόσπασμα από το αυτοβιογραφικό του κείμενο που είναι αναρτημένο σε διάδρομο του μουσείου.
“Δεν υπάρχουν πια άλλοθι και δικαιολογίες, ούτε εξηγήσεις οφείλω να δώσω. Το παιχνίδι μου ακόμα παίζεται και τα λάθη μου, που ήταν πολλά, δυστυχώς δεν διορθώνονται. Πικρό το να βλέπω συχνά τα χρήματα μου (τις ιδέες μου) στις τσέπες άλλων, όμως κανείς δεν μου τα έκλεψε. Τα έπαιξα και τα έχασα. Ή μήπως τα κέρδισα; Ποιος, πότε θα αποφασίσει για αυτό; Σίγουρο πως το όνειρο μου ήταν να ποντάρω και εγώ στη ρουλέτα του κόσμου, της τέχνης, κι αυτή η χαρά μου δόθηκε.
Ποιος νοιάζεται για κέρδη ή για χασούρες!”
Μια εβδομάδα αργότερα στα πλαίσια ενός προγράμματος για τους περιστεριώνες στο σχολείο, βρεθήκαμε στον Ταραμπάδο, χωριό διπλανό του Κάμπου. Περίσσευε χρόνος και επισκεφτήκαμε απρογραμμάτιστα το μουσείο. Τα παιδιά έκαναν χαρά να συναντήσουν τον ζωγράφο. Η υπεύθυνη του μουσείου Χρυσάνθη Κουτσουράκη ικανοποίησε με αγάπη την επιθυμία μας. Ο Τσόκλης, φιλόξενος, ακούραστος, στωικός, μας υποδέχτηκε στο χώρο του και απάντησε για μια ώρα περίπου στα ερωτήματα των μαθητών, αποδεικνύωντας έτσι τη μεγαλοσύνη των σημαντικών δημιουργών.
ΥΓ . Μεγάλη βοήθεια για την κουβέντα μας με τον εικαστικό καλλιτέχνη αποτέλεσε το βιβλίο “Εν Τέλει”,πάλι ο Λόγος είναι! (Καστανιώτης 2019).
