Στο διάστημα από τις 28 έως τις 30 Ιουλίου πραγματοποιήθηκε στην Ιεράπετρα της Κρήτης Συνέδριο προς τιμήν του ποιητή Μανόλη Πρατικάκη, η γενέτειρα του οποίου είναι το χωριό Μύρτος, σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από την Ιεράπετρα. Ως μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής του Συνεδρίου συντάξαμε και δημοσιεύουμε αυτό το κείμενο, κυρίως επειδή αφορά και σχολιάζει ζητήματα της δημόσιας σφαίρας.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 μέχρι σήμερα, ο Μανόλης Πρατικάκης, εκδίδοντας ποιητικά, πεζογραφικά και δοκιμιακά βιβλία, συγκρότησε μια πυκνή, αναγνωρισμένη από την κριτική και το αναγνωστικό κοινό και, κυρίως, διακριτή παρουσία, στην οποία δεσπόζει το ποιητικό έργο του. Ο σχεδιασμός του Συνεδρίου, με τον γενικό τίτλο «“Καταπρόσωπο στην Όστρια”: Εντοπιότητα και οικουμενικότητα στην ποίηση του Μανόλη Πρατικάκη», επιχειρώντας να καλύψει διαφορετικές όψεις τόσο της ερμηνείας του έργου του Πρατικάκη όσο και της πρόσληψής του, αρθρώθηκε στις ακόλουθες θεματικές περιοχές:
- Εντοπιότητα και οικουμενικότητα ως το βασικό δίπολο της ποιητικής του έργου.
- Η συγκρότηση της προσωπικής μυθολογίας του ποιητή Πρατικάκη.
- Η εξέλιξη του έργου μέσα στον ιστορικό χρόνο της μεταπολίτευσης.
- Η κοσμοθεωρητική θεμελίωση του έργου στην αρχαία ελληνική και την απωανατολική φιλοσοφία.
- Εκλεκτικές συγγένειες του έργου με την ελληνική και την ξένη λογοτεχνική παράδοση, όπως και με τις άλλες τέχνες (μουσική, ζωγραφική κ.ά).
- Η ειδολογική συνθετότητα του έργου (ποίηση, πεζογραφία, δοκίμιο).
- Η κριτική και φιλολογική πρόσληψη του έργου.
Ως Επιστημονική Επιτροπή, κρίνοντας τις αιτήσεις συμμετοχής στο Συνέδριο, λειτουργήσαμε με γνώμονα τη διασφάλιση της ποιότητάς του, ανταποκρινόμενοι πλήρως στο χρονοδιάγραμμα που μας έθεσε η Οργανωτική Επιτροπή. Ύστερα από την πραγματοποίηση του Συνεδρίου, κρίνουμε ότι αυτό ήταν απολύτως επιτυχημένο σε σχέση με τους στόχους που είχαν εξαρχής τεθεί. Από τις 36 ανακοινώσεις που είχαν περιληφθεί στο ψηφιοποιημένο (βλ. την ιστοσελίδα του Συνεδρίου: https://sites.google.com/view/synedriopratikakis2023/%CF%80%CF%81%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%B1?authuser=0) και στο έντυπο πρόγραμμα, έγιναν εντέλει οι 33, οι περισσότερες με τη φυσική παρουσία των συνέδρων και οι λιγότερες μέσω διαδικτυακής σύνδεσης. Ιδιαίτερα θετική ήταν η συμμετοχή πολλών νέων ερευνητών φιλολόγων, φοιτητών, μεταπτυχιακών φοιτητών, υποψηφίων διδακτόρων και διδακτόρων, προερχόμενων ιδίως από τον Τομέα Νεοελληνικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ, οι οποίοι εμπλούτισαν γόνιμα τη μελέτη του έργου του Πρατικάκη. Η συμβολή συνολικά των εργασιών του Συνεδρίου στην ερμηνευτική εμβάθυνσή μας σε ένα από τα σημαντικότερα σύγχρονα ελληνικά ποιητικά έργα θα αποτυπωθεί στην ευκταία έκδοση των Πρακτικών του, αρκεί να εξασφαλιστούν οι απαραίτητοι πόροι.
Αλλά η επιτυχία του Συνεδρίου είναι ακόμα μεγαλύτερη, σχεδόν απροσδόκητη, αν αναλογιστούμε, λίγες ημέρες ύστερα από την πραγματοποίησή του, τα σοβαρά οργανωτικά προβλήματα που προέκυψαν μέχρι και την τελευταία στιγμή και ξεπεράστηκαν χάρη στις εντατικές προσπάθειες των μελών της Οργανωτικής Επιτροπής και στην καλή διάθεση όλων των συνέδρων. Ευχαριστίες οφείλονται στον Πρόεδρο της Οργανωτικής Επιτροπής Μανόλη Τζάβλα και ιδιαίτερες ευχαριστίες στα δύο νεότερα μέλη της, τον Ιεραπετρίτη στην καταγωγή Παναγιώτη Μυλωνάκη, προπτυχιακό φοιτητή στον Τομέα Νεοελληνικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ, και τον Γιάννη Σκουρή, υποψήφιο διδάκτορα στον Τομέα Νεοελληνικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ, για τις τεράστιες προσπάθειες που κατέβαλαν – αμφότεροι συμμετείχαν στο Συνέδριο και με ανακοινώσεις. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα και το πρόγραμμα του Συνεδρίου, οι οργανωτικοί φορείς ήταν η Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου της Περιφέρειας Κρήτης, ο Δήμος Ιεράπετρας και οι Εκδόσεις Κέδρος. Στις δημόσιες εγκυκλίους πρόσκλησης για συμμετοχή στο Συνέδριο είχε ανακοινωθεί ότι «ο Δήμος Ιεράπετρας θα καλύψει τα έξοδα μετακίνησης και φιλοξενίας των συνέδρων-εισηγητών που θα μετακινηθούν εντός Ελλάδας». Δυστυχώς, η σταδιακή, στη διάρκεια μηνών, και ολοένα εντεινόμενη αθέτηση των υποσχέσεων που είχαν δοθεί από τον Δήμο Ιεράπετρας για την κάλυψη του μεγαλύτερου μέρους των εξόδων του Συνεδρίου οδήγησε στην ανάγκη το κύριο βάρος για την πραγματοποίησή του να το αναλάβει η Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου της Περιφέρειας Κρήτης. Παραβλέπουμε ότι αυτή η εξέλιξη, με άλλα λόγια το ότι έπρεπε να ρυθμιστούν κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή βασικές εκκρεμότητες, προκάλεσε τραγελαφικές για επιστημονικό Συνέδριο καταστάσεις, όπως ότι οι σύνεδροι φιλοξενήθηκαν ανά ζεύγη σε δίκλινα δωμάτια ξενοδοχείων, ακόμα κι αν δεν γνωρίζονταν προηγουμένως μεταξύ τους, ή ότι οι ώρες των πτήσεων προς την Κρήτη ανακοινώθηκαν λιγότερο από 24 ώρες πριν την άφιξη, ενώ και τα δρομολόγια ήταν διαφορετικά από τα αρχικώς γνωστά, ή το ότι δεν καλύφθηκε το κόστος κανενός από τα γεύματα ή δείπνα. Σημασία έχει ότι το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε χάρη στη γενναία χρηματοδότηση από την Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου της Περιφέρειας Κρήτης και τις χορηγίες ιδιωτών της τοπικής κοινωνίας, πολιτών ευαίσθητων για θέματα πολιτισμού. Με βάση όσα μπορούμε να γνωρίζουμε, η συνεισφορά του Δήμου Ιεράπετρας στην πραγματοποίηση του Συνεδρίου περιορίστηκε στην παραχώρηση της αίθουσας «Μελίνα Μερκούρη» στο δημαρχιακό μέγαρο και στην κάλυψη των εξόδων οδικής μετακίνησης των συνέδρων από και προς τα αεροδρόμια Σητείας και Ηρακλείου. Η βασική, παράλληλη ως προς το συνέδριο, πολιτιστική εκδήλωση, η συναυλία του Βασίλη Λέκκα, με άξονά της τις μελοποιήσεις ποιημάτων του Πρατικάκη στο μουσικό έργο του Γιάννη Μαρκόπουλου «Αθέατος σφυγμός», δεν πραγματοποιήθηκε στις 30 Ιουλίου, παρά το ότι είχε ανακοινωθεί και είχε περιληφθεί στο πρόγραμμα του Συνεδρίου.
Ακόμα κι αν δεχτούμε ότι υπήρξαν παρεξηγήσεις ή κακές συνεννοήσεις, κρίνουμε εκ των πραγμάτων, κρατώντας την οφειλόμενη απόσταση από τα πρόσωπα, τον τόπο και τις συγκυριακές περιστάσεις τους, ότι η στάση του Δημάρχου Ιεράπετρας και συνολικά της δημοτικής αρχής είναι τουλάχιστον ανεξήγητη: αρχικά ανακοίνωσαν δημόσια ότι αναλαμβάνουν τη βασική στήριξη ενός έγκυρου επιστημονικού συνεδρίου για έναν διακεκριμένο στα γράμματα συμπολίτη τους και στη συνέχεια αγνόησαν το Συνέδριο (τον τιμώμενο ποιητή, τους συνέδρους, τα μέλη της Οργανωτικής Επιτροπής και τα μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής) ή, ακριβέστερα, το άφησαν στην τύχη του, αναλαμβάνοντας την τελευταία στιγμή να καλύψουν ελάχιστα και στοιχειώδη. Για του λόγου το αληθές, ο Δήμαρχος Ιεράπετρας κ. Θεοδόσης Καλαντζάκης δεν εμφανίστηκε στην έναρξη του Συνεδρίου για τον χαιρετισμό (αντ’ αυτού ήρθε η Πρόεδρος του Ν.Π.Δ.Δ. ΚΟΙΝΩ.ΠΟΛΙΤΙ.Α., υπηρεσία που ουδεμία σχέση είχε με την διοργάνωση), ενώ και στις τρεις ημέρες διεξαγωγής του Συνεδρίου ούτε ο Δήμαρχος ούτε κάποιο μέλος της δημοτικής αρχής εμφανίστηκαν στις εργασίες του. Ένα επιτυχημένο Συνέδριο έγινε στον τόπο τους κι αυτοί επέλεξαν να είναι απόντες, ενώ δήλωσαν παρόντες. Αλλά αυτό που μένει από τα Συνέδρια, με θέμα την ελληνική λογοτεχνία, είναι η υπηρεσία τους στην καλλιέργεια και την προβολή του πολιτισμού μας, ενός πολιτισμού που, όπως η ποίηση του Μανόλη Πρατικάκη, υψώνεται επάνω από την, εν προκειμένω κακώς εννοούμενη, εντοπιότητα προς την οικουμενικότητα.
Τα μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής
Πρόεδρος: Ευριπίδης Γαραντούδης
Μέλη: Δημήτρης Αγγελάτος, Γιάννης Δημητρακάκης, Τζίνα Καλογήρου, Άννα Κατσιγιάννη, Ιορδάνης Κουμασίδης, Μιχάλης Μπακογιάννης, Ιωάννα Ναούμ, Βίκυ Πάτσιου
