της Μαρίζας Ντεκάστρο
Αρχές Νοεμβρίου στο Μιλάνο, μ’ έναν καθαρό καιρό, οι αφίσες του 14ου Milano Bookcity 2025 (σπόνσορας το Ίδρυμα Feltrinelli) με πληροφόρησαν ότι από τις 10 ως τις 16 Νοεμβρίου, η ανάγνωση και το βιβλίο θα απλωθούν σ’ ολόκληρη την πόλη. Το φετινό θέμα είναι Η εξουσία των ιδεών/ Οι ιδέες της εξουσίας, οι αντανακλάσεις της σχέσης των ιδεών με την εξουσία διαμέσου της πολιτικής, της γεωπολιτικής, της επικαιρότητας και της δημοσιογραφίας. Γύρω από αυτό το κεντρικό θέμα, έννοιες κλειδιά-πιθανότητες, δυνατότητες, ευκαιρίες, απειλές – θα διακλαδιστούν σε επιμέρους εκδηλώσεις, για ειδικά κοινά, οι οποίες πιάνουν τον σφυγμό της επικαιρότητας, όπως η δυσφορία που νιώθουν οι έφηβοι, ο έρωτας σε όλες τις μορφές του, η πνευματικότητα, ο αθλητισμός, η φύση, κ.α.
Οι αριθμοί: 1359 εκδηλώσεις, 2715 πρωταγωνιστές -βιβλία, θέματα, άνθρωποι-, 52 βιβλιοπωλεία, 62 βιβλιοθήκες, 403 χώροι εκδηλώσεων (από την εφημερίδα Corriere Della Sera που γιορτάζει 150 χρόνια μέχρι το εστιατόριο Eataly).
Τα κεντρικά βιβλιοπωλεία Mondadori και Feltrinelli με φορτωμένα ράφια, αναγνωστικές προτάσεις, λίστες των ευπώλητων, προσφορές, και θεματικά σταντ (π.χ. Ισραήλ/Παλαιστίνη). Στις βιτρίνες τους τα ίδια βιβλία που μεταφράζονται στην Ελλάδα, από Στίβεν Κινγκ, Νταν Μπράουν, Σκανδιναβούς του αστυνομικού, γκράφικ νόβελς. Στα παιδικά/νεανικά ο Μικρός Πρίγκιπας σε πάμπολλες βερσιόν, η Ντόναλντσον, ο Τζερόνιμο Στίλτον, το παιδικό sci-fi, το υπερφυσικό. Είμαστε λοιπόν πολύ κοντά τους από αυτή την άποψη. Κοντά τους δεν είμαστε στις πεζοδρομήσεις, στα διπλοπαρκαρίσματα, στο τσιγάρο που απαγορεύεται (!) στο κέντρο.
Στο αποθετήριο των πολύτιμων βιβλίων, στη Veneranda (χαϊδευτικά και κυριολεκτικά Σεβάσμια) Biblioteca Ambrosiana (ανοικτή στο κοινό από το έτος ίδρυσής της το 1607), τιμάται το φετινό ιωβηλαίο με την έκθεση Lampi di Luce (έως 3/2/2026) όπου βλέπεις πώς οι ζωγράφοι και οι μικρογράφοι δούλεψαν για να φωτίσουν το θέμα στους πίνακες και στα χειρόγραφα βιβλία.
Σε άλλες αίθουσες έργα της Leonora Carrington, της πρώτης από τις σουρεαλίστριες ζωγράφους και πεζογράφους (έως 11/1/2026). Βιβλία της κυκλοφορούν από τις εκδ. Αίολος, Αιγώκερος, ARS NOCTURNA.
Πολύς Αρμάνι φέτος στην πόλη, άλλωστε Μιλανέζος ήταν, σε δύο χώρους. Στα Armani /Silos, ένα νέο σχετικά εκθεσιακό χώρο εκτός κέντρου, ο οποίος στεγάζεται ‘σε ένα μνημειακό οικοδόμημα βασισμένο στον κανόνα της τάξης και της αυστηρότητας ως απάντηση ορθολογική απάντηση στις πρακτικές ανάγκες, ο οποίος προβάλει την αισθητική φιλοσοφία και τη δυναμική δημιουργικότητα του σχεδιαστή’, όπως συστήνεται στην ιστοσελίδα του.
Στην Pinacoteca di Brera, το άντρο του ακαδημαϊσμού, η έκθεση Giorgio Armani. Milano per amore (έως 11/1/2026) αφιερωμένη στα 50 χρόνια δημιουργίας του σχεδιαστή. Η ιδέα της έκθεσης ενδυμάτων σε ένα μουσείο δεν είναι καινούργια. Τα ενδύματα εκτίθενται καθαυτά ως έργα τέχνης, ενώ λίγες είναι οι φορές που συνομιλούν με τα υπόλοιπα εκθέματα. Ενδεικτικά, θυμίζω την έκθεση Πτυχώσεις (2004) στο Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς, κι εκείνη για τα κοστούμια της ταινίας Poor Things (2024) επίσης στο Μπενάκη.
Εδώ, ο Αρμάνι στήθηκε διαφορετικά. Οι ντυμένες κούκλες στέκονται πλάι στους πίνακες και στα γλυπτά και περιδιαβάζουν την έκθεση ως επισκέπτες σε παρέες ή και μόνες τους. Αν είχαν φωνή θα σχολίαζαν τα χρώματα και την πλαστικότητα των υφασμάτων των ρούχων τους μ’ εκείνα των κοντινών έργων.
Στις πληροφοριακές πινακίδες δεν είδα μόνο τα τυπικά «καλλιτέχνης, τίτλος, σχολή, χρονολογία, διαστάσεις, υλικά». Διάβασα- επανάσταση- περιγραφές των έργων και σχόλια από γνωστούς συγγραφείς.
Σχολιάζει ο Ορχάν Παμούκ το έργο St Mark Preaching in Alexandria (1504-1507) των Τζεντίλε και Τζιοβάνι Μπελλίνι:
Ο Τζεντίλε Μπελλίνι, προσκεκλημένος από τον Οθωμανό σουλτάνο Μωάμεθ Β’ που είχε καταλάβει την Κωνσταντινούπολη, βρέθηκε στην πόλη μου το 1479. Και τότε είδα [στον πίνακα], όπως κανένας άλλος του δικού μου κόσμου, πράγματα που έφτιαξε με εξαιρετική ακρίβεια ο Βενετσιάνος, τις σουλτάνες του και τους αξιωματούχους, που αγαπώ πολύ. Και πράγματι βλέπουμε μια επινοημένη Ανατολή, περισσότερο την πλατεία του Αγίου Μάρκου από την αληθινή Ισταμπούλ με τον οβελίσκο, τις καλυμμένες γυναίκες, τις καμήλες, την καμηλοπάρδαλη και την αρχιτεκτονική των Μαμελούκων. Γοητεύτηκα από αυτό το παράξενο μίγμα Ανατολής και Δύσης…
Πλησιάζοντας το Lamentation over the Dead Christ (1480) του Αντρέα Μαντένια, το σύντομο κείμενο της Βρεττανής συγγραφέως, δημοσιογράφου και κριτικού Sarah Dunant:
Έχετε ξαναδεί τον Χριστό έτσι; Η ακραία προοπτική με την οποία ζωγραφίστηκε το σώμα του σοκάρει, είναι έως και ασεβής. Ξαπλωμένος πάνω στο κρύο τραπέζι του νεκροτομείου δεν έχει ελπίδα ανάστασης […] Η Μαρία μπορεί να τον θρηνήσει, εμείς όμως αισθανόμαστε σαν ηδονοβλεψίες […] Ποιος θα αγόραζε έναν τέτοιο πίνακα;
Δε χρειάζεται να είσαι ειδικός για να σου δημιουργηθούν τέτοια ερωτήματα!
Η ιδέα για αυτή τη στροφή στη σηματοδότηση των έργων τέχνης βασίζεται στην έννοια της διαρκούς εκπαίδευσης, η μάλλον στην εκπαίδευση της παρατηρητικότητας και της σκέψης όπως αυτή προτείνεται και υλοποιείται στα εκπαιδευτικά προγράμματα των μουσείων για παιδιά και νέους. Ο θεατής, ανεξάρτητα από την ηλικία του, καλείται να συνδεθεί με το έργο και να μην το προσπεράσει λέγοντας ως συνήθως ‘Πω πω, τι αριστούργημα!’. Την έχουν ανάγκη και οι ενήλικοι!
Η βόλτα στο Τετράγωνο της Μόδας, στους δρόμους γύρω από τη Μοντεναπολεόνε, περιλαμβάνει το ‘οφθαλμόλουτρο’ στις βιτρίνες, ή αλλιώς ‘leche vitrines’, όπως λένε εύστοχα οι Γάλλοι. Είναι μια δωρεάν πολιτιστική περιήγηση όπου θαυμάζεις τη φινέτσα των Ιταλών. Έργα τέχνης και κομμάτι του πολιτισμού τους από πάντα οι βιτρίνες, μας βάζουν στο πνεύμα των Χριστουγέννων!
Ο Louis Vuitton σχεδιάζει ταξίδια…
Αντίο bellο Milano, πόλη σαν το σπίτι μου!
