του Γιάννη Πανούση
Δολοφόνος είναι αυτός που βλέπει τον ίδιο άνθρωπο για τελευταία φορά ζωντανό και για πρώτη φορά νεκρό
(Αχιλλέας Κυριακίδης,Σημειώσεις για μία ιδιωτική θεωρία της λογοτεχνίας)
Α.Προ-λεγόμενα
1.Δεν γνωρίζω αν η ανάγνωση της αστυνομικής λογοτεχνίας είναι ‘θερινό χόμπυ’[1] ή αν εκπροσωπεί ένα κομμάτι της πραγματικής ζωής[2] ή αν μας προ’ι’δεάζει για διάφορα[μεταφυσικά;] μυστήρια[3]
Οι γνωστοί-άγνωστοι αντι-ήρωες[4],οι οποίοι ‘επιστρέφουν τις σφαίρες προς τα πίσω’[5],δεν αρκούν για να γραφτεί ένα καλό αστυνομικό μυθιστόρημα[6],εκτός εάν ο συγγραφέας έχει αποφασίσει να παίξει το ρόλο του ‘influencer εγκληματία’ ή του δικαστή-δήμιου,αφού η μίξη πραγματικού,φανταστικού και μυθοπλαστικού[με υφέρπον και ιδεολογικό στίγμα;] καταλήγει συχνά στη δοξολόγηση του Κακού[7]
2.Το ερώτημα που τίθεται είναι αν ο αστυνομικός συγγραφέας καθίσταται ‘πολεμοχαρής ή ειρηνοποιός’ ,αν δηλαδή με την πένα του ανα-παράγει[ή προ-άγει;]ορισμένες βίαιες αναπαραστάσεις ή αν εξορκίζει το Κακό,με την τιμωρία/κάθαρση των ένοχων.Αν μετατρέπεται σε ‘σύμβουλο δολοφον[ι]ων’,λες και παίρνει και ο ίδιος μέρος στο έγκλημα[8]ή αν θολώνει τα όρια του Καλού/Κακού μέσα από σκοτεινές περι-γραφές σχέσεων κι επικίνδυνων κατα-στάσεων[9],χωρίς να ενδιαφέρεται για την [ηθική;] παρανάγνωση των μηνυμάτων του έργου του
Β.Τα όρια
1.Ο συγγραφέας βάζει μονο μία υπογραφή στο βιβλίο του,όμως ο δολοφόνος υπογράφει σε κάθε σελίδα[10],καθώς οι θάνατοι/φόνοι διαβάζονται από τον αναγνώστη με πολλούς τρόπους[11].Γι’αυτό ο συγγραφέας οφείλει ν’αποφύγει να καταστεί ο ίδιος ‘ένας υστερόβουλος αναγνώστης’,ο οποίος πρωθύστερα παρεμβαίνει για να δικαιολογήσει ή να ‘νομιμοποιήσει’παραβατικές συμπεριφορές
Οι ‘δολο-φονικές πόλεις’[12],όπου θριαμβεύει το Κακό[13], αγιοποιείται ο περιθωριακός τρόπος ζωής[14] και κυριαρχεί το ανοίκειο και το παράδοξο[15] και όπου αυτόκλητοι τιμωροί αποδίδουν ‘τη δική τους δικαιοσύνη’[16],δια-μορφώνουν μία πολύ προσωπική-λογοτεχνική αδεία;- εικόνα της πραγματικότητας[17]
Αναρωτιέμαι για το ποιός είναι ακριβώς ο ρόλος του συγγραφέα μέσα σ’αυτό το κοινωνικό πλαίσιο και την εγκληματική ατμόσφαιρα
Επιχειρεί να μεταπλάσσει το μύθο σε πραγματικότητα,την αλήθειά του σε μύθο ή να παρουσιάσει τα μερικά φαινόμενα ως γενικά συμπεράσματα[18];
Ακόμα όμως κι αν ‘η νεκροψία θα δείξει τελικά τον εγκληματία’[με την έννοια ότι η επιστήμη και το δίκαιο θ’αποφανθούν περί των ενόχων και των αθώων],είναι βέβαιο ότι το σύγχρονο αστυνομικό μυθιστόρημα[αρνητικό πολιτικοκοινωνικό κάδρο με ευάλωτους πρωταγωνιστές]δεν θα μακροημερεύσει αν ποντάρει αποκλειστικά στο άφθονα ρέον αίμα,στην αγριότητα των εγκλημάτων και στους σχιζοφρενείς δράστες
Η οποιαδήποτε αποσυμπίεση της κοινωνικής δυσφορίας που κάνει την καθημερινή επιβίωση να μοιάζει με εφιάλτη κι όχι με όνειρο[19]δεν επιτυγχάνεται μέσω της ‘τεχνητής’ υπέρβασης του πραγματικού[20] και με την προσφυγή σε οριακές καταστάσεις αδιέξοδων ψυχικών/εγκληματικών λαβυρίνθων[21]
Γ.Επι-μύθιο
1.Είναι λάθος να τελειώνει ένα αστυνομικό μυθιστόρημα με την αποκάλυψη του δράστη[22].Οι φόνοι πρέπει ν’αφήνουν λογοτεχνικό χώρο για ευρύτερους προβληματισμούς γύρω από το έγκλημα,τον εγκληματία,το θύμα,τους τρίτους[23] .Η αράχνη στο κέντρο του ιστού[24]συντίθεται από πολλά ανταγωνιστικά ηθικά κίνητρα[25],που υπερβαίνουν τη φρίκη της δολοφονίας ή και την παρακμή της κοινωνίας[26].Αν ο συγγραφέας δεν φιλοδοξεί να γίνει ‘ένας απλός θεραπευτής [ή γητευτής;]φόβου’[27],αν δεν θέλει να γίνει ένας νοσταλγός άλλων [αθώων;]εποχών[28]μπορεί να συνδυάσει την αυθεντική- κι όχι κατασκευασμένη με πλαστά στοιχεία[29]- μυθοπλασία του ,με περίπλοκα[άλυτα;][30] μυστήρια[του εγκλήματος αλλά και της ανθρώπινης ψυχής] και με την αναγκαία μόνο δόση βίας[31]
Διαφορετικά αφηγείται ιστορίες που μοιάζουν πολύ με τα ρεπορτάζ των τηλεοπτικών εκπομπών ή με τα πρακτικά μίας δίκης[32]
ΥΓ.Καιρός είναι ν’αναλογιστούν οι αστυνομικοί συγγραφείς την [καταλυτική;]επίδραση της Τεχνητής Νοημοσύνης στη δουλιά τους[33],χωρίς φόβο αλλά και χωρίς άγνοια κινδύνων
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ-ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]πρβλ.Αντ.Καρπετόπουλος,Ταράτσα,Αγκάθα και καύσωνας,Βήμα Κυριακής 20/7/25-πρβλ.Βαγγ.Γιαννίσης,Έρωτας στον θερινό,Ποντίκι 17/7/25
[2]πρβλ.Ηρόστατος,Εις Σάμον-για το 3ο φεστιβάλ Agatha αστυνομικής λογοτεχνίας,Δρόμος της Αριστεράς 19/7/25
[3]πρβλ.Ελευθ.Μακεδόνας,Αναμνήσεις από το υπόγειο των πεθαμένων,oanagnostis.gr 22/7/25
[4]Jean–Patrick Manchette,Η πρηνής θέση του σκοπευτή,μτφ.Μ.Αγγελίδου,Άγρα 2015
[5]Don De LiLLo,Ζυγός,μτφ.Αλ.Καλοφωλιάς,Gutenberg 2024,34
[6]πρβλ.Μ.Κρητικός,50 +1 καλά αστυνομικά που πρέπει να διαβάσετε πριν σας ‘δολοφονήσουν’ τα κακά αστυνομικά,oanagnostis.gr 4/7/25
[7]Stéphane Carlier,Η ζωή δεν είναι μυθιστόρημα της Σούζαν Κούπερ,μτφ.Χ.Σκιαδέλλη,Ίκαρος 2025,55,64-65,75,86-87,122
[8]D.DeLiLLo,οπ.π.,695-St.Carlier,οπ.π.,193[…ηδονή να συγγράφεις βία…]
[9]St.Carlier,οπ.π.,22
[10]Κλαίρη Θεοδώρου,Τρεις ερωτήσεις,Ψυχογιός 2023,92,107
[11]St.Carlier,οπ.π.,16
[12]Αχ.Κυριακίδης,Σημειώσεις για μία ιδιωτική θεωρία της λογοτεχνίας,Κίχλη 2015,7
[13]βλ.συνέντευξη Ελένης Σίντου,σε Κ.Στοφόρο,Δρόμος της Αριστεράς 21/6/25-πρβλ.’’το σκοτάδι έχει δύναμη’’,D.DeLiLLo,οπ.π.,84
[14]Colin Barrett,Νεαρά τομάρια,μτφ.Κρ.Γλυνιαδάκη,Στερέωμα 2025
[15]πρβλ.Διώνη Δημητριάδου,Η έννοια του ‘ανοίκειου’ στη γερμανική λογοτεχνία,fractalart.gr 28/6/25
[16]Κλ.Θεοδώρου,οπ.π.,101,224
[17]βλ.Άννα Γρίβα,Λογοτεχνία και πραγματικότητα,Βήμα Κυριακής 15/6/25
[18]πρβλ.Νάσος Βαγενάς,Η λογοτεχνία στο τετράγωνο,Σημειώσεις για τη γραφή του Χόρχε Λουίς Μπόρχες,Πόλις 2020,43-πρβλ.Edgar Allan Poe,Οι φόνοι της οδού Μοργκ και άλλες ιστορίες αστυνομικού μυστηρίου,μτφ.Θ.Καραγιαννόπουλος,Οξύ 2015/2021,33:’’η αλήθεια δεν βρίσκεται πάντα μέσα στο πηγάδι,αλλά και στην επιφάνεια’’
[19]πρβλ.St.Carlier,οπ.π.,109
[20]πρβλ.Ν.Βαγενάς,οπ.π.,21
[21]οπ.π.,17
[22]’’’Οταν βρεις ποιός σκότωσε ποιόν δεν έχεις να συζητήσεις και πολλά’,’Monica Wood,Πως να διαβάσεις ένα βιβλίο,μτφ.Βάσια Τζανακάκη,Κλειδάριθμος 2025,79
[23]πρβλ.Ηλίας Τρακάδας,Τέσσερις σφαίρες,Δίχτυ 2024
[24]βλ.γενικότερα Μαουρίτσιο Ντε Τζοβάννι,Η καταδίκη του αίματος,μτφ.Φ.Ζερβού,Πατάκης 2018
[25]βλ.Γ.Μόσχος,Μόνος,Νέα 9-10/8/25-για σκοτεινά κι ακατανόητα κίνητρα βλ.Th.de Quincey,Ο εκδικητής,μτφ.Γ.Μπαρουξής,Οξύ 2025,39-40
[26]πρβλ.Derek Raymond,Απρίλης φονιάς,μτφ.Όλγα Καρυώτη,Έρμα 2025
[27]πρβλ.’Οι θεραπευτές του φόβου’,Ποντίκι 7/8/25
[28]πρβλ.Σέργιος Γκάκας,Κάσκο,πρόλ./επιμ. Ανδρ.Αποστολίδης,Καστανιώτης 2025
[29]πρβλ.Πέρα από τη μυθοπλασία-ιστορίες λογοτεχνικής απάτης,Ποντίκι 21/8/25
[30]πρβλ.Δ.Σίμος,Το σώμα στο βράχο,Ποντίκι 14/8/25-πρβλ.’’οι πεθαμένοι μοιάζουν ζωντανοί και οι ζωντανοί πεθαμένοι’’,Μ.Ντε Τζοβάννι,οπ.π.,108
[31]πρβλ.Χρ.Σπυροπούλου,Με τον τρόπο του Ρέιμοντ Τσάντλερ,Νέα 2-3/8/25
[32] βλ.Γ.Πανούσης,Το δίκαιο και το άδικο,οι αθώοι και οι ένοχοι,το Καλό και το Κακό στην αστυνομική μυθοπλασία, Παπαζήσης 2021
[33]πρβλ.Αλ.Χατζηπαναγιώτης,Μία συγγραφική πένα που αντί για μελάνι στάζει αλγόριθμους,fractalart.gr 10/6/25[για βιβλιο Γ.Φαρσάρη,Μικρές αλγο-ιστορίες-έχει η ΤΝ φαντασία;,Θράκα 2025]
