της Έφης Κατσουρού
Τα Χριστούγεννα είναι η ιδανική περίοδος για ζεστά ροφήματα, μαλακά πουλόβερ και κουβέρτες, αμέτρητα λαμπιόνια που απενοχοποιούν την πιο κιτς εκδοχή μας, βόλτες στα βιβλιοπωλεία, δώρα, δώρα και άλλα δώρα, αγκαλιές σαν πυροτεχνήματα και διάβασμα μαζί ή μόνοι κάτω από στολισμένα δέντρα περιμένοντας τον Άη Βασίλη. Όσο γλυκανάλατα ή κλισέ και αν ακούγονται όλα αυτά δοκιμάστε τα, πάρτε παιδιά, ανίψια, εγγόνια, μικρότερα αδέρφια και ξαδέρφια, παιδιά των κολλητών σας και διαβάστε κάτω απ’ το δέντρο, στα σπίτια ή στα καφέ, στο τραίνο, στο αυτοκίνητο βιβλία με θέμα τα Χριστούγεννα… τα παιδιά αγαπούν να διαβάζουν θεματικά. Και μην ξεχάσετε να παίζει από πίσω κουρτίνα χριστουγεννιάτικη μουσική.
Ακολουθούν επιλογές χριστουγεννιάτικων βιβλίων, νέες και παλιές εκδόσεις, επανεκδόσεις, για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι καινούργιοι…
ΟΤΑΝ ΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ ΓΡΑΦΟΥΝ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
…τα παιδιά και οι ποιητές βιώνουν τα Χριστούγεννα με εκ διαμέτρου αντίθετη διάθεση. Ωστόσο, κάπου στη βάση υπάρχει μια ρίζα κοινή στο βίωμα αυτό, σαν ένα νόμισμα γυρισμένο από την άλλη όψη, το κράμα του μετάλλου είναι κοινό, αλλάζει η οπτική. Ίσως για αυτό οι ποιητές είναι εκείνοι που πιο εύκολα μπορούν να νιώσουν (τα) παιδιά τα Χριστούγεννα.
Χρήστος Μπουλώτης, Ο πλανήτης των Χριστουγέννων, εικ. Αιμιλία Κονταίου, Καλέντης
Ο μικρός Δημήτρης, ή Τάκης, ή Ντίμης, ή Μιμάκος, ή το «χρυσό» αγόρι της μαμάς του, λατρεύει τα Χριστούγεννα από μωρό, και τώρα, που έχει φτάσει στη δευτέρα τάξη του δημοτικού, μας ιστορεί την αγάπη του αυτή με πάθος για όλα όσα είναι Χριστούγεννα: τα δώρα, το χιόνι, το στολισμένο δέντρο, τις διακοπές από το σχολείο, την αγάπη που πέφτει σαν χρυσόσκονη… και αποφασίζει να κάνει κάθε μέρα να είναι Χριστούγεννα με μικρά τεχνάσματα. Με μια γυάλινη χιονόμπαλα, μοιράζοντας παιχνίδια σε παιδιά μεταναστών, σαν να είναι ο λαμβάνων και όχι ο δίδων, στολίζοντας τον κήπο του σπιτιού του και διατηρώντας τον έτσι όλον τον χρόνο, και φτιάχνοντας τελικά τον δικό του μικρό πλανήτη, έναν πλανήτη πάνω στον πλανήτη γη γεμάτο χρυσόσκονη αγάπης, που για αρχή τον κατοικεί ο ίδιος και του αρκεί που για συγκάτοικό του έχει τη γιαγιά του. Ίσως και άλλα παιδιά να θέλουν να τον επισκεφτούν εκεί..
Ένα παιδί απευθύνεται στο μικρό (γυμνό ακόμη) χριστουγεννιάτικο δέντρο, θέλει να το παρηγορήσει για τον ξεριζωμό του και να του δείξει τη στοργή με τις αγκαλιές και τα στολίδια που θα του φορέσει. Μια σύντομη ποιητική αφήγηση με απεύθυνση προς το δέντρο, τον πραγματικό πρωταγωνιστή των γιορτών, αυτόν που όλοι κάποτε σαν παιδιά του απευθύναμε το λόγο ονειρευόμενοι.. Ένα ποίημα ωδή στο αγαπημένο δέντρο των παιδιών από έναν δεξιοτέχνη της απλότητας στην ποιητική φόρμα. Ο e.e.cummings αποτελεί τον ιδανικότερο ποιητή για να έρθουν οι μικροί αναγνώστες σε επαφή με την μοντέρνα, μη ομοιοκατάληκτη, ποίηση. Η άρθρωση του στίχου του μοιάζει με παιχνίδι και ο λιτότητα του λόγου του επιτρέπει στα παιδιά ακόμη και προσχολικής ηλικίας να ταξιδέψουν με τις λέξεις του.
Γιάννης Κοντός, Τα Χριστούγεννα έρχονται, εικονογράφηση: Αλέκος Φασιανός, Κέδρος
Ο μικρός Γιαννάκης με το κόκκινο κασκόλ του, μοιάζει να είναι το alter ego του ποιητή. Η ιστορία του βιβλίου απλή και γειωμένη, μας φέρνει σε επαφή με την παράδοσή μας. Τα Χριστούγεννα, η Πρωτοχρονιά και τα Φώτα, δίπλα-δίπλα με του Αγιαννιού, έχουν όλες εξέχουσα θέση στο ημερολόγιο των γιορτών καμιά τους δεν περισσεύει, όλες μαζί σημαίνουν το Δωδεκαήμερο (λιγάκι ξεχασμένο σήμερα), κατά το οποίο οι καλικάντζαροι αλωνίζουν στη γη κάνοντας σκανταλιές και τρώγοντας τα μοσχομυριστά εδέσματα των ημερών. Ο Γιαννάκης, όπως κάθε παιδί, περιμένει τις γιορτές που ξυπνούν στο άρωμα των φουρνιστών γλυκών και τις ζει δίπλα στους μεγάλους, ψάχνοντας να δει τον Άη Βασίλη. Οι καλικάντζαροι τα Φώτα θα νικηθούν και θα αρχίσει το μέτρημα από την αρχή για το ροκάνισμα του δέντρου της γης γιατί όσο γλεντοκόπαγαν στη γη πάλι εκείνο έθρεψε. Μια γλυκιά, νοσταλγική ιστορία που δεν αναζητά πρωτοτυπίες αλλά να ανάψει τα τζάκια στις καρδιές των παιδιών. Το βιβλίο, αναπόσπαστο κομμάτι του οποίου αποτελεί η εικονογράφηση του Αλέκου Φασιανού, δυστυχώς μοιάζει να είναι εξαντλημένο στον εκδότη. Ωστόσο, μιας και οι μέρες είναι ιδανικές για βόλτες στα μικρά βιβλιοπωλεία, ψάξτε το, αξίζει, μπορεί κάπου να βρείτε κανένα ξεχασμένο αντίτυπο, έτσι ξετρύπωσα εγώ ένα στις αρχές του Δεκέμβρη.
Hanne Turk, Αν ήμουν Άη Βασίλης, Μετάφραση: Μαριανίνα Κριεζή, Άμμος
Τα στιχάκια της Μαριανίνας Κριεζή είναι κάτι σαν το «νου-νου», εδώ και δεκαετίες μεγαλώνουν-μεγαλώνουν γερά παιδιά, όπως έλεγε μια παλιά διαφήμιση. Πρώτη έκδοση του 1994, επανέκδοση με νέα εικονογράφηση το 2023. Γέλιο και ευαισθησία παντρεύονται με τρόπο ιδανικό στον ομοιοκατάληκτο λόγο της Κριεζή που προσκαλεί ιδεατά τα παιδιά να συνεχίσουν την αφήγηση παίζοντας και μόνα τους με τις ρίμες. Ο αγαπημένος Άγιος τον παιδιών με τον τάρανδό του τον Γρηγόρη, ένα τάρανδο ιδιαίτερο που μοιάζει λιγάκι με μουλάρι, ζουν μέσα σε ένα κόσμο παραμυθένιο, τόσο γλυκό, ανεπιτήδευτα οικολογικό, λίγο χίπιδες, λίγο ειρηνοποιοί, γιορτάζουν τα Χριστούγεννα με όλα τα ζώα και κρατούν το τελευταίο δώρο για το μικρό στολισμένο χριστουγεννιάτικο δέντρο, που τόσο λυπούνται να ξεχαστεί μετά το πέρας των γιορτών. Όλοι κάποτε δεν φανταστήκαμε το δέντρο μας να επιστρέφει ξανά στο δάσος του και να γεννιέται από την αρχή;
ΟΙ ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΙ ΗΡΩΕΣ ΠΑΝΕ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ
Τα παιδιά αγαπούν να κινούνται μέσα σε περιβάλλοντα οικειότητας, νιώθουν ασφάλεια με τους ήρωες που αγαπούν και ταυτίζονται, που ακολουθούν τη διαδρομή τους και μεγαλώνουν παρέα. Ο καθένας από αυτούς ζει τα Χριστούγεννα με τον δικό του μοναδικό τρόπο.
Ο μικρός Τζερόμ, ο γνώριμός μας συλλέκτης λέξεων, είναι ενθουσιασμένος με την έλευση των Χριστουγέννων. Βγαίνει στην πόλη έτοιμος να αδράξει λέξεις γλυκές, γεμάτες αγάπη, που να τον εμπνέουν για να εμπλουτίσει την ήδη μεγάλη συλλογή του και να γιορτάσει με τον δικό του τρόπο την μεγάλη ημέρα. Μέσα στους δρόμους, όμως, της γειτονιάς του βρίσκει μόνο λέξεις άχαρες, «εκπτωτικές», στην αγορά εκείνες που προβάλλουν την καταναλωτική πλευρά της γιορτής και στα περίπτερα, στις κρεμασμένες εφημερίδες, όσες αποκαλύπτουν την θλίψη και την αδικία που υπάρχει στον κόσμο. Τότε αποφασίζει να ανοίξει τη συλλογή του, να βρει από τις δικές του λέξεις εκείνες που ταιριάζουν στα Χριστούγεννα και να τις δωρίσει στη γειτονιά του. Κάνοντάς τες στολίδια και γιρλάντες με τους φίλους του για το χριστουγεννιάτικο δέντρο της ζεσταίνει την καρδιά των ανθρώπων που ξανανακαλύπτουν τη δύναμή τους.
Ο αγαπημένος Λύκος των μικρών αναγνωστών, όχι ο κακός, ο λύκος, αλλά ο Λύκος Ζαχαρίας με το όνομα είναι κάτι σαν σούπερ σταρ για τα παιδιά που ανακαλύπτουν τη χαρά της ανάγνωσης. Οι ιστορίες του διαρκώς πληθαίνουν και οι φίλοι του σαν μια μικρή κοινότητα, τόσο ίδιοι και τόσο διαφορετικοί ο ένας από τον άλλον είναι πάντα εκεί για να τον συνδράμουν. Αυτή τη φορά ο Λύκος Ζαχαρίας μισεί τα Χριστούγεννα, γιατί δεν τα έχει γιορτάσει ποτέ, δεν έχει πάρει ποτέ δώρο από τον Άη Βασίλη και το μόνο που επιθυμεί είναι να παίξει ατέλειωτα στο χιόνι, Κανείς δεν ακολουθεί, όλοι είναι απασχολημένοι με τις προετοιμασίες για την Παραμονή των Χριστουγέννων, ακόμη και η αγαπημένη του Λουλού.. Μήπως, όμως για μία ακόμη φορά όλοι είναι απασχολημένοι με τον αξιαγάπητα γκρινιάρη φίλο τους και τα δικά του Χριστούγεννα; Η Λουλού θα τον πείσει να τη βοηθήσει με τις ετοιμασίες για το ρεβεγιόν και όλα θα αρχίσουν σιγά-σιγά να γίνονται μαγικά.
Δέκα χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του, ο Λύκος Ζαχαρίας, λατρεύει πια, τα Χριστούγεννα, και πιστεύει στα όνειρά του βαθιά. Τόσο, που μια νύχτα περνώντας από τη χώρα των λιχουδιών και τη χώρα του Χάλογουιν φτάνει στο χωριό του Άη Βασίλη και τον συναντά…
Helen Stephens, Πως να κρύψεις ένα λιοντάρι τα Χριστούγεννα, μετάφραση: Μαριλένα Πανουργιά, Ίκαρος
Η μικρή Έλλη και το λιοντάρι της πάνε πακέτο, είναι το αγαπημένο της φιλαράκι, που όμως αναγκάζεται να το αφήσει για τα Χριστούγεννα στο σπίτι. Πρέπει να πάει στη θεία της με το τραίνο και τα λιοντάρια δεν επιτρέπονται στο τραίνο. Η Έλλη στεναχωριέται και το λιοντάρι της δεν μπορεί η Έλλη του να στεναχωριέται, οπότε ακολουθεί την οικογένεια και επιμελώς ατημέλητα κρύβεται στο τραίνο, αποκοιμιέται, χάνει το σταθμό, πανικοβάλλεται, πηδά και ακολουθεί τις ράγες προς τα πίσω μέχρι να φτάσει την Έλλη για να ζήσουν τα ωραιότερα Χριστούγεννα παρέα.
ΓΙΑ ΝΑ ΓΕΛΑΣΕΤΕ ΠΑΡΕΑ
Τα Χριστούγεννα για τα παιδιά είναι χαρά, γέλιο, παιχνίδι και όλα αυτά μαζί κάτω από στολισμένα δέντρα.
Αν δεν φοβάστε ότι μπορεί να αποβεί μοιραίο, πρώτα-πρώτα διαβάστε τους Τα πρώτα Χριστούγεννα του Κάπτεν Τζιμ και μετά συνεχίστε, είναι ωραίο να μοιράζεται το γέλιο:
Ο μικρός, αξιαγάπητος γάτος Κάπτεν Τζιμ, δεινός εξερευνητής, μιλώντας σε πρώτο πρόσωπο, αφηγείται πως δέχθηκε την εγκατάσταση του χριστουγεννιάτικου δέντρου στο σπίτι του. Αποκαλεί τα μέλη της οικογένειάς του, τους ανθρώπους δηλαδή, που τον φροντίζουν, συγκατοίκους και ξεκινά ένα ξεκαρδιστικό κρεσέντο σκανταλιών, μια αλληλουχία που θα οδηγήσει στην αποκαθήλωση του δέντρου και την αντικατάστασή του από ένα φωτισμένο καράβι. Θα έχει άραγε καλύτερη τύχη ή ο εξερευνητής Κάπτεν Τζιμ θα δείξει τα νύχια του και σε αυτό;
Η δουλειά του Άη Βασίλη σπουδάζεται, εδώ, στην Αϊβασιλική Ακαδημία, όμως πρώτα πρέπει κανείς να εισαχθεί, περνώντας από αυστηρές, και αρκούντως ξεκαρδιστικές, εξετάσεις με εκπαιδευτές και εξεταστές τα μικρά ξωτικά του Άη Βασίλη. Να μην αργήσει στο ταξίδι, τη πιο σύντομη πρέπει να βρούνε διαδρομή, μην μπερδευτούν τα δώρα και πάρει άλλο παιδί του αλλουνού, μην μπλέξουνε τις κάλτσες της μπουγάδας με αυτές του δέντρου, τα δώρα μην σκορπίσουνε στο δρόμο. Μα πάνω από όλα εκείνο που μετράει είναι το πάθος για το μοίρασμα χαράς σε όλα τα παιδιά του κόσμου. Μια σχολική μεταφορά της εργασίας του Άη Βασίλη που γεννά αβίαστα γέλιο σε μικρούς και μεγάλους αναγνώστες.
Γρηγόριος Σολοτάρεφ, Το λεξικό του Άη Βασίλη, μετάφραση: Μιμίνα Γαϊτάνου, Άμμος
Παλαιότερα κυκλοφορούσε με τον τίτλο το Αλφαβητάρι του Άη Βασίλη και απευθύνεται νομίζω περισσότερο σε παιδιά που έχουν ξεκινήσει να πρωτοέρχονται σε επαφή με την ανάγνωση. Μεγάλα ευανάγνωστα γράμματα κα ελαφρώς σαρκαστική διάθεση συνθέτουν ένα ευχάριστο περιβάλλον για τις πρώτες αναγνωστικές προσπάθειες. Τα παιδιά μαθαίνουν τι σημαίνει η κάθε λέξη για τον Άη Βασίλη, τον αγαπημένο τους Άγιο, βρίσκοντάς τον σύμμαχο και σε αυτή τη νέα αρχή.
ΚΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΣΥΓΚΙΝΗΘΕΙΤΕ ΛΙΓΑΚΙ
Benji Davies, Η Χιονονιφάδα, μετάφραση: Αντώνης Παπαθεοδούλου, Ίκαρος
Η μικρή χιονονιφάδα που γεννήθηκε μια παγωμένη νύχτα ψηλά στον ουρανό. Αρχίζει να πέφτει, κι αυτό είναι κάτι δραματικό για εκείνη, δεν θέλει να πέσει, παρακαλεί ένα σύννεφο να την βοηθήσει. Όταν πια το παίρνει απόφαση ψάχνει απλά ένα μέρος για όπου θα σταματήσει η πτώση της, ένα όμορφο, φωτεινό μέρος. Στο ταξίδι της συναντιέται με άλλες χιονονιφάδες, καθεμιά τόσο διαφορετική με την άλλη, που όλες μαζί γελούν και για λίγο ξεχνά τη μοναξιά της. Θαυμάζει ένα στολισμένο δέντρο σε μια βιτρίνα. Το ίδιο δέντρο θαυμάζει και η μικρή Νοέλ. Λίγο αργότερα με ένα χαμόκλαδο, η Νοέλ με τη μαμά και τον παππού της, θα φτιάξει το δικό της δεντράκι και θα το αφήσει έξω από παράθυρό της. Κάπου εκεί οι δύο μικρές θα συναντηθούν γεμίζοντας φως τις καρδιές όλων εκείνων που παρακολούθησαν το ταξίδι προς τη γιορτινή εκδοχή τους.
BONUS
Επειδή στην αρχή μίλησα για τα κλισέ και ίσως υπάρχουν αντιρρησίες συνειδήσεως ανάμεσά μας, για όσους αμφιβάλλουν λοιπόν, αλλά και για όσους αγαπούν τα κλισέ στα βιβλία και τον κινηματογράφο, προτείνω αυτή τη σύντομη, διασκεδαστική (εν προόδω) ιστορία, που αποδεικνύει πόση ανάγκη έχουν τα παιδιά τα κλισέ ακόμη και αν πρόκειται να τα απορρίψουν στη συνέχεια.
Χρήστος Μπουλώτης, Η επανάσταση των παιχνιδιών, εικονογράφηση: Φωτεινή Στεφανίδη, Καλέντης
Και επειδή τα Χριστούγεννα είναι ταυτισμένα με τα παιχνίδια, η επανάσταση των παιχνιδιών είναι η καλύτερη ευκαιρία για να ανακαλύψουν τα παιδιά, αλλά και οι μεγάλοι, τι μπορεί να συμβεί αν τα παλιά παιχνίδια, τα λίγο κακοπαθημένα από τη χρήση, τα ξεχασμένα στο πέρασμα των χρόνων, τα νικημένα από τις κονσόλες, βγουν από τα κουτιά τους.. Λίγη φαντασία και πολύ αγάπη για το παιδί και το παιχνίδι και ένας Χρήστος Μπουλώτης σε μία από τις καλύτερες στιγμές τους, μπορεί να μας ξανακάνουν παιδιά και οι ευχές μας να πιάσουν τόπο…
… Καλά Χριστούγεννα γεμάτα χρυσόσκονη αγάπης
