της Όλγας Σελλά
Και τα δύο έργα έχουν για σκηνικό την εστία, το σπιτικό μιας οικογένειας. Και τα δύο σπίτια βρίσκονται, συμπτωματικά, στην εξοχή. Και τα δύο αφορούν τις σχέσεις ενός ζευγαριού, το ένα σχετικά νέο, το άλλο έχει ήδη γιορτάσει τους χρυσούς του γάμους. Και τα κοινά στοιχεία σταματούν εδώ, αφού πρόκειται για δύο διαφορετικού ύφους κείμενα και παραστάσεις. Που παρ’ όλα αυτά συνδέονται με το στοίχημα της διάρκειας και της αντοχής των μακροχρόνιων σχέσεων και μ’ εκείνο των ανατροπών της σταθερότητας, που πάντα ελλοχεύουν στη ζωή των ανθρώπων. Με τις αγωνίες και τον αγώνα της συμβίωσης.
«Στην εξοχή» του Βρετανού Martin Crimp είναι το έργο που σκηνοθέτησε η Αικατερίνη Παπαγεωργίου και παρουσιάζεται στο θέατρο «Αποθήκη». «Πριν ανοίξουμε φτερά» έχει τίτλο το έργο που έγραψε ο γνώριμός μας Φλοριάν Ζελέρ το 2018 , το σκηνοθέτησε η Άννα Μαρία Παπαχαραλάμπους και παρουσιάζεται στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. Ας δούμε ξεχωριστά τις δύο παραστάσεις.
«Πριν ανοίξουμε φτερά»
Κινείται πάντα, θεματικά, μέσα στα όρια της οικογένειας ο Φλοριάν Ζελέρ. Στο πέρασμα του χρόνου, στις σχέσεις των μελών της, στο πώς αυτές εξελίσσονται, στη μνήμη, στις μνήμες, στη φθορά, στην απώλεια («Ο μπαμπάς», «Ο γιος», «Το ψέμα», κ.ά.). Θεματολογία που οπωσδήποτε αφορά πολλούς, δημιουργεί ταυτίσεις, προκαλεί συγκινήσεις. Αλλά κάθε φορά ο Φλοριάν Ζελέρ καταφέρνει να μην είναι μόνο μια συγκινητική ιστορία αυτή που αφηγείται. Κάθε φορά, σε κάθε έργο του, μας αφηγείται μια ιστορία με καλή αντίληψη των διαπροσωπικών και διαγενεακών σχέσεων μέσα στην οικογένεια και με βαθιά και ευαίσθητη επισήμανση του σημαντικού στις ανθρώπινες σχέσεις.
Και σ’ αυτό το έργο του, που πρωτοπαρουσιάστηκε το 2018, πρωταγωνιστεί ένα ζευγάρι που έχει διανύσει μια κοινή ζωή για περισσότερα από 50 χρόνια: ο Αντρέ (Δημήτρης Καταλειφός) και η Μαντλέν (Ζωή Ρηγοπούλου). Ζουν σ’ ένα ωραίο σπίτι στην εξοχή, με πολλά λουλούδια και κήπο. Η φυσική απώλεια του ενός μέλους του ζευγαριού και η απώλεια της μνήμης εκείνου που μένει πίσω φέρνουν στο σπίτι της εξοχής τις δύο κόρες του ζευγαριού (Μαρκέλλα Γιαννάτου, Φιόνα Γεωργιάδη) για να βοηθήσουν την κατάσταση. Οι οποίες έρχονται αντιμέτωπες με μια δύσκολη κατάσταση: ο γονιός που έμεινε πίσω είναι και δεν είναι παρών. Μπερδεύει το παρελθόν με το παρόν, την πραγματικότητα με την ανάμνηση, την παρουσία με την απουσία. Και το μόνο που μένει το ίδιο είναι η αγάπη και η τρυφερότητα που μοιραζόταν το ζευγάρι ως τότε, μόνο που αυτή δεν έχει πια αποδέκτη. Μένει εκκρεμής, ανεπίδοτη.
Βέβαια αυτό το χρονικό ανακάτεμα, που είναι βασική παράμετρος στο έργο του Ζελέρ, δεν είναι πάντα εύκολο να αποδοθεί στη συνθήκη του θεάτρου. Και η αλήθεια είναι ότι ιδίως στην αρχή της παράστασης υπήρχε ένα μπέρδεμα, που πιθανόν επιλέχθηκε σκηνοθετικά, ακριβώς για να τονιστεί αυτό το «μαζί» που δεν έχει πια περιεχόμενο.
Και οι δύο κόρες αναλαμβάνουν να τακτοποιήσουν τις εκκρεμότητες και να αποφασίσουν για το μέλλον του γονιού που έμεινε πίσω. Που δεν θέλει ν’ αφήσει το σπίτι του και τις αναμνήσεις που έχει εκεί: «Είμαι ένα παλιό φυτό σε μια παλιά γλάστρα. Αυτό είμαι». Κομμάτια από το παρελθόν των γονιών τους αναδύονται μέσα από τις κούτες που ανοίγονται, χωρίς να προσθέτουν όλα κάτι ιδιαίτερο στον βασικό πυρήνα του έργου. Το αντίθετο: κάποια λειτουργούν σαν τηλεοπτικού ύφους δραματουργικό «αλατοπίπερο» .
Η Άννα Μαρία Παπαχαραλάμπους έστησε μια στρωτή παράσταση, και ανέδειξε το χιούμορ, τις συγκρούσεις και τη συγκίνηση του έργου. Ο Δημήτρης Καταλειφός και η Ζωή Ρηγοπούλου, (που έχουν συνυπάρξει σαν ζευγάρι στην παράσταση «Η Ράβδος» το 2023) έχουν κατακτήσει μια σκηνική χημεία. Ξεχωρίζω ιδιαιτέρως την ερμηνεία της Ζωής Ρηγοπούλου (από τις καλύτερες στιγμές της), ενώ ο Δημήτρης Καταλειφός έκανε μιαν ερμηνεία αναμενόμενης ποιότητας και ύφους. Η Μαρκέλλα Γιαννάτου κινήθηκε με άνεση στο ρόλο της, ενώ ιδιαίτερη ήταν η παρουσία της Ντίνας Αβαγιανού. Πιο αδύναμοι (και ως ρόλοι από γραφής) ήταν η Φιόνα Γεωργιάδη και ο Σαράντος Γεωγλερής.
Στη συμπόρευση του ζευγαριού επικεντρώνεται το έργο. Στην κοινή διαδρομή –«Σχέση του γάμου του συμβιβασμού/ μα το ρεφραίν ανεβαίνει αλλού», όπως λέει ο Διονύσης Σαββόπουλος- στις μνήμες, στους κώδικες, στις τρυφερότητες, στις δυσανεξίες, στις αποδοχές. Και στον αβέβαιο βηματισμό του ενός –όταν προκύψει. Και ίσως η πιο σημαντική φράση του έργου να είναι εκείνη της Μαντλέν: «είναι δύσκολο να ξέρεις ν’ αγαπάς τον άλλον ως το τέλος».
Η ταυτότητα της παράστασης
Μετάφραση: Αντώνης Γαλέος, Σκηνοθεσία: Άννα Μαρία Παπαχαραλάμπους, Μουσική επιμέλεια: Ηλίας Παπαχαραλάμπους, Σκηνικά: Νατάσσα Παπαστεργίου, Φωτισμοί: Αλέξανδρος Αλεξάνδρου, Κοστούμια: Νινέτα Ζαχαροπούλου, Video art: Κάρολος Πορφύρης, Βοηθός σκηνοθέτη: Βασίλης Ψυλλάς, Βοηθός σκηνογράφου: Μαριάνθη Ράδου, Φωτογραφίες & Graphic design: Γκέλυ Καλαμπάκα
Παραγωγή: Θεατρικές Επιχειρήσεις Τάγαρη
Παίζουν: Δημήτρης Καταλειφός, Ζωή Ρηγοπούλου, Μαρκέλλα Γιαννάτου,
Φιόνα Γεωργιάδη, Σαράντος Γεωγλερής, Ντίνα Αβαγιανού
Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης (Πειραιώς 206)
Πέμπτη στις 20:00, Παρασκευή στις 21:00, Σάββατο στις 17:30 & στις 21:00 Κυριακή στις 19:00
Μέχρι 23 Νοεμβρίου
*************
«Στην εξοχή»
Ένα διώροφο σπίτι, στην εξοχή. Λούτρινα ζωάκια και παιδικά παιχνίδια σκόρπια στο πάτωμα, μια γυναίκα κάνει χαρτοκοπτική στον καναπέ, με κάπως νευρικό τρόπο. Είναι η Κορίν (Κίττυ Παϊταζόγλου). Από το παράθυρο διακρίνεται η φιγούρα ενός άντρα σε υστερική κατάσταση. Λίγο μετά αυτός ο άντρας μπαίνει στο σπίτι. Είναι ο σύζυγος της Κορίν, ο Ρίτσαρντ (Μιχάλης Βαλάσογλου), που είναι γιατρός. Η ατμόσφαιρα ανάμεσα στο ζευγάρι είναι ηλεκτρισμένη. Ο Ρίτσαρντ προσπαθεί να δικαιολογήσει γιατί έφερε στο σπίτι μια κοπέλα, τη Ρεβέκκα (Μαρία Κυρώζη) και η Κορίν, καθώς προσπαθεί να διοχετεύσει την έντασή της στη χαρτοκοπτική, δεν πείθεται από τις απαντήσεις του.
Παρακολουθούμε μια συζήτηση χωρίς νόημα, δύο ανθρώπους που προσπαθούν να βρουν την επαφή που έχασαν. «Ίσως είναι το θύμα μιας απερίγραπτης κακοτυχίας», λέει ο Ρίτσαρντ προσπαθώντας να εξηγήσει την επισκέπτρια που επέβαλε. Το πινγκ πονγκ του διαλόγου μεταξύ του ζευγαριού αποτυπώνει την εμπιστοσύνη που χάθηκε, τις υποψίες που τους χωρίζουν, τα ψέματα που σιγά σιγά αποκαλύπτονται και δεν μπορεί να τα δικαιολογήσει ο Ρίτσαρντ.
Η Κορίν ζητάει εξηγήσεις και από τη Ρεβέκκα, που συνέρχεται και συμπεριφέρεται προκλητικά. Το πινγκ πονγκ του ανελέητου διαλόγου, ανάμεσα στους δύο ή στους τρεις, συνεχίζεται. Μια διαδικασία πίεσης και ασφυξίας, μια προσπάθειας ενοχής και διαφυγής, μια παραδοχή αποτυχίας και την ίδια στιγμή μια απεγνωσμένη προσπάθεια διεκδίκησης.
Όλα αυτά τα συναισθήματα η σκηνοθέτιδα Αικατερίνη Παπαγεωργίου τα αποτυπώνει, με την καθοριστική συμβολή της Χρυσηίδας Λιατζιβίρη που επιμελήθηκε την κίνηση, και με τα σώματα των τριών ηθοποιών, που πραγματικά μετρούν κάθε τετραγωνικό της σκηνής του θεάτρου «Αποθήκη» και κάθε πλευρά του σκηνικού. Ένα σκηνικό επίσης εύγλωττο, που στην αρχή αποτυπώνει τη γαλήνη, την άνεση και τη χαλαρότητα της εξοχής, και στην πορεία γίνεται κέλυφος και φυλακή μιας σχέσης που είναι καταδικασμένη να συνεχιστεί.
Θυμίζει πολύ τα έργα του συμπατριώτη του Χάρολντ Πίντερ ο Βρετανός συγγραφέας Martin Crimp σ’ αυτό το έργο –όχι με το ίδιο βάθος-, που μετράει περίπου 25 χρόνια ζωής. Έχει κι αυτό σκιές, μυστικά, κρυμμένες όψεις, αβέβαια βήματα, δίσημες συμπεριφορές. Μια ιστορία με στοιχεία θρίλερ και μυστηρίου, με αποκαλύψεις, με ένα περιβάλλον πνιγηρό για κάποια από τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν. Μια ιστορία που ακόμα και ο ανάλαφρος τίτλος της –«Στην εξοχή»- αποδεικνύεται μέρος ενός σχεδίου και ενός ψέματος.
Ένα έργο που απαιτεί μια σκηνοθεσία που θα φωτίσει και θα αναδείξει με τον τρόπο του θεάτρου όλα αυτά τα στοιχεία και απαιτεί, επίσης, ερμηνείες που θα μεταδώσουν τα συναισθήματα και τις ανατροπές. Τις σχέσεις στην κόψη, τους εφιάλτες, τη διαρκή επιδίωξη ισορροπίας. Η Αικατερίνη Παπαγεωργίου απέσπασε τρεις θαυμάσιες ερμηνείες: από τον εξαιρετικό, και πάλι, Μιχάλη Βαλάσογλου, αξιοποιώντας εύστοχα την κινησιολογική του ικανότητα. Από την πολύ καλή Κίττυ Παϊταζόγλου, ίσως στην πιο μεστή ερμηνεία της που έχω δει, και από την νεαρή, αλλά ταλαντούχα, Μαρία Κυρώζη.
Με αυτά τα συστατικά φωτίστηκε ιδιαιτέρως ένα έργο κλειστοφοβικό, που εγκλωβίζει όλες τις αγωνίες, τους συμβιβασμούς, τους φόβους και την ήττα όσων δεν μπορούν να αλλάξουν ζωή, όσων επιλέγουν να συνεχίσουν υπομένοντας κάτι που είναι ήδη μισό, σπασμένο. Το λέει, σπαρακτικά, η Κορίν: «Τι θα κάνω αν πρέπει στην υπόλοιπη ζωή μου να υποκρίνομαι την αγάπη;»
Η ταυτότητα της παράστασης
Μετάφραση: Παναγιώτα Πανταζή, Σκηνοθεσία: Αικατερίνη Παπαγεωργίου, Σκηνικά: Μαρία Φιλίππου, Κοστούμια: Ειρήνη Γεωργακίλα, Μουσική: Διαμαντής Αδαμαντίδης, Κίνηση: Χρυσηίς Λιατζιβίρη, Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου, Βοηθός σκηνοθέτη: Τάσος Προβιάς , Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή
Πρωταγωνιστούν (με αλφαβητική σειρά): Μιχάλης Βαλάσογλου, Μαρία Κυρώζη, Κίττυ Παϊταζόγλου
Θέατρο Αποθήκη (Σαρρή 40, Αθήνα)
Ημέρες & Ώρες παραστάσεων:
Τετάρτη: 20:00, Πέμπτη : 21:00, Παρασκευή : 21:00, Σάββατο: 21:00, Κυριακή : 19:00
