του Γιάννη Ν.Μπασκόζου, σχολια πάνω στη συζήτηση με θέμα “Λογοτεχνική Δημιουργία Vs Τεχνητή Νοημοσύνη”
Η συζήτηση σύγκρισης έργων τεχνητής νοημοσύνης με έργα ανθρώπινης δημιουργίας που έγινε την περασμένη Παρασκευή στην αίθουσα «Γ.Σεφέρης» του Μητροπολιτικού Κολλεγίου Αθηνών έθιξε πτυχές με μεγάλο ενδιαφέρον. Κυριάρχησαν ερωτήματα όπως αν η ποιότητα της ΤΝ ανέβη θα καταργηθεί η λογοτεχνία;, αν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την ΤΝ για καλύτερα έργα σημαίνει ότι πάμε πια σε υβριδικά έργα; ή μήπως ο συγγραφέας θα πεθάνει ακόμα μια φορά (μετά την επαγγελία του Ρολάν Μπαρτ) και θα κυριαρχήσει μόνος βασιλιάς το κείμενο. Που βρίσκεται στα έργα ΤΝ το ανθρώπινο βίωμα και αν η ΤΝ μπορεί τελικά να δώσει υψηλή λογοτεχνία;. Τη συζήτηση άνοιξε η κ. Μάγδα Ρεμούνδου Κοσμήτορας της Σχολής Πολιτισμού και Επικοινωνίας του Μητροπολιτικού Κολλεγίου Αθηνών και διεύθυνε ο Γιάννης Μπασκόζος, συγγραφέας και διευθυντής του περιοδικό «Ο Αναγνώστης». Συμμετείχαν οι κριτικοί λογοτεχνίας Γεώργιος Περαντωνάκης, Βαγγέλης Χατζηβασιλείου και ο συγγραφέας Χρήστος Κυθρεώτης.
O κριτικός λογοτεχνίας Γιώργος Περαντωνάκης μιλώντας για το πείραμα σύγκρισης διηγημάτων ΤΝ με ανθρώπινη δημιουργία έθεσε εξαρχής ορισμένα σημεία: «Μερικά από τα κείμενα της ΤΝ είναι υψηλής ποιότητας, σχεδόν όπως τα ανθρώπινα έργα. Βέβαια 1. Είχαν γλωσσικά λάθη, αλλά και ένας άνθρωπος κάνει τέτοια, για τα οποία χρειάζεται πάντα ένας καλό επιμελητής. 2. Η ΤΝ χρησιμοποίησε πολλές παρομοιώσεις, ενώ ο άνθρωπος δουλεύει πιο πολύ με μετωνυμικό και μεταφορικό λόγο. 3. Η κορύφωση στα κείμενα της ΤΝ έρχεται νωρίς και μετά φλυαρεί, σε αντίθεση με τον άνθρωπο που την αφήνει στο τέλος για να εκραγεί στο μυαλό του αναγνώστη. 4. Πολλά έργα ΤΝ είχαν αίσιο τέλος ενώ στα διηγήματα των ανθρώπων κυριαρχούσε η τραγικότητα 5. Ο άνθρωπος-συγγραφέας μιλάει με συγκεκριμένα ονόματα, τοπωνύμια, λεπτομέρειες, ενώ η ΤΝ ενίοτε δουλεύει αφαιρετικά 6. Δεν εμφανίστηκαν σε κανένα από τα 6 κείμενα της ΤΝ διάλογοι. 7. Η έννοια της δημιουργίας εκ μέρους του ανθρώπου συγγραφέα μπορεί να αποκτήσει υβριδική μορφή: να κατευθύνει, να επιλέγει, να αλλάζει, να επανατροφοδοτεί την ΤΝ να γράψει όπως αυτός θέλει. Θυμισε δε σε μια παρέμβαση του ότι κανείς δεν έγραψε εκ του μηδενός. Μήπως δεν χρησιμοποιούμε την διακειμενικοτητα πολύ συχνά;
Ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου τόνισε ότι στο όχι μακρινό μέλλον θα έχουμε πολύ πιο ισχυρά αποτελέσματα από την ΤΝ. Αναφέρθηκε στο πείραμα των εκδόσεων Θεμέλιο, που εξέδωσαν έναν τόμο με 14 κείμενα, εκ των οποίων πέντε ήταν προϊόν ΤΝ και τα υπόλοιπα 7 ανθρώπινης δημιουργίας. Συμπλήρωσε μάλιστα ότι «εφόσον εμάς τους πεπειραμένους αναγνώστες έστω κι ένα κείμενο μας μπερδεύει αυτό σημαίνει ότι η επίδραση των κείμενων της ΤΝ πολύ γρήγορα θα ΄γίνουν δυσδιάκριτα από τα ανάλογα δημιουργικά των ανθρώπων για ένα μεγάλο πλήθος αναγνωστών. Μη ξεχνάμε ότι όσα καταλογίζουμε σήμερα στην ΤΝ είναι ακόμα νωρίς για να τα κρίνουμε καθώς δεν ξέρουμε που θα οδηγήσει, λοιπόν καλύτερα να είμαστε προσεκτικοί».
Ο Χρήστος Κυθρεώτης μίλησε κυρίως ως συγγραφέας. Είπε πως ο ίδιος είναι επιφυλακτικός, τουλάχιστον σήμερα. «Δεν ξέρω τι θα συμβεί στο μέλλον», είπε. Διαφώνησε με την αξιολόγηση των κειμένων της ΤΝ λέγοντας πως «μπορεί κάποια από αυτά να φάνηκαν άρτια κείμενα αλλά δεν μου φάνηκαν πολύ λογοτεχνικά. Συγκρίνοντας τα δύο (πρωτότυπο και ΤΝ) μου φάνηκε ότι όσα γράφτηκαν από συμμετέχοντες συγγραφείς είχαν ανθρώπινα λάθη ενώ σε αντίθεση αυτά της ΤΝ φάνηκαν να έχουν μειονεκτήματα άλλου τύπου. Κάποια από αυτά μου έμοιαζαν σαν περιλήψεις , δηλαδή η ΤΝ πήρε την πλοκή και απλώς την ανέπτυξε. Μου έλειψε ο γνωστός λογοτεχνικός κανόνας «δείχνουμε αλλά δεν λέμε». Εκτιμώ ότι αυτό είναι μια «ατεχνία» της ΤΝ. Ένα στοιχείο που μου φάνηκε επίσης ότι λείπει είναι το ύφος. Παράδειγμα στα κείμενα με ιδιωματισμούς παρόλο που δόθηκε στο Chat GPT η προτροπή εντούτοις δεν λειτούργησε καλά, όπως επίσης στη χρήση του χιούμορ η διαφορά ήταν μεγάλη. Για το ύφος είδα ακόμα και σε νεαρούς συγγραφείς που έλαβαν μέρος ακόμα και μέσα από λάθη τους να υπάρχει κάτι προσωπικό ενώ στα κείμενα της ΤΝ είδα περισσότερο μια ισότονη γραμμή απόδοσης». Τόνισε βέβαια ότι αν σε αυτά που μας έδωσε η ΤΝ ο συγγραφέας ή ο επιμελητής έβλεπε τα λάθη της και επανερχόταν με νέες οδηγίες μπορεί κάποια θέματα να επιλύονταν προς το καλύτερο. Κατέληξε ότι είναι δύσπιστος για τη χρήση της ΤΝ στην καλλιτεχνική δημιουργία, λέγοντας «δεν ξέρω αν θέλουμε ή μπορούμε να την σταματήσουμε».
Ο Γιάννης Μπασκόζος σημείωσε δύο «μικρές αλλά ουσιώδεις ελλείψεις της ΤΝ». Η μία είναι το συγκεκριμένο προσωπικό βίωμα του καθενός και η δεύτερη είναι ότι στις μηχανές ΑΙ λείπει εντελώς η αίσθηση και ο φόβος του θανάτου. Ο άνθρωπος συγγραφέας ή καλλιτέχνης γνωρίζει ότι είναι θνητός και αυτό, ακόμα κι όταν δεν το συνειδητοποιεί ή δεν το σκέφτεται όταν δημιουργεί, επηρεάζει πάντα τη δημιουργία του. Από την άλλη μεριά τόνισε ότι σε άλλες τέχνες όπως π.χ. στη μουσική ότι από τότε που εμφανίστηκαν τα ηλεκτρονικά προγράμματα με έτοιμες μουσικές προτάσεις αναπτύχθηκαν νέα είδη μουσικής όπως το new age, η ραπ κ.ά.Το ίδιο γίνεται στον κινηματογράφο, τη διαφήμιση και αλλού. Άρα υπάρχουν νέα δεδομένα όπου η ΤΝ εμπλέκεται με τη δημιουργία και το ζήτημα είναι πια είναι η σχέση μας μαζί της.
Στη συζήτηση υπήρξε μεγάλη συμμετοχή του κοινού και θίχτηκαν πλευρές και φόβοι. Ένας ομιλητής υποστήριξε ότι πάλι θα υπάρχει η καλή και κακή λογοτεχνία και η καλή λογοτεχνία χρησιμοποιεί τεχνικές που ακόμα δεν τις υποστηρίζει η ΤΝ, πχ. έναν εσωτερικό μονόλογο με πολλές εναλλαγές που δεν μπορεί να τις δώσει από μόνη της πάρα μόνον αν της δώσουμε συγκεκριμένη κατεύθυνσή. Στο ίδιο μοτίβο μια αναγνώστρια αναρωτήθηκε «που μέσα στο κείμενο της ΤΝ βρίσκεται ο άνθρωπος με τα προσωπικά του χαρακτηριστικά, όλα αυτά που τον έφτιαξαν αυτό που είναι. Αν δεν υπάρχουν αυτά δεν θα με ενδιαφέρει οποιοδήποτε κείμενο».
Ο sand up comedian Στέλιος Ανατολίτης τόνισε ότι καμιά τεχνολογία δεν χρειάστηκε να είναι τέλεια για να εφαρμοστεί. «Αν διαβάζω κάτι και μου παράγει αισθήματα είμαι ΟΚ. Νομίζω ότι πάμε σε personalize λογοτεχνία, ο καθένας θα φτιάχνει μόνος του τη λογοτεχνία που του αρέσει και θα είναι ευχαριστημένος. Όμως έτσι θα λείπει κάτι σημαντικό: το πως συζητάμε μεταξύ μας τη λογοτεχνία, πως επικοινωνούμε με άλλους μέσω αυτής.
Σε αυτό συμφώνησε ο Χρήστος Κυθρεώτης λέγοντας πώς «το θέμα της επικοινωνίας είναι σημαντικό, καθώς η τέχνη γράφεται από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο. Ως συγγραφέα δεν με ενδιαφέρει ακόμα κι αν η ΤΝ βγάλει κάτι ανώτερο από εμάς. Που όμως και πότε σταματάει η λογοτεχνία;».
Μια ομιλήτρια δήλωσε ότι χρησιμοποιεί την ΤΝ στην εργασία της αλλά νομίζει ότι κόβει κάτι από την ενεργητικότητα μας, τονίζοντας ότι «πέφτουμε στην ευκολία και αυτό θα μας υποσκάψει τη δημιουργικότητά μας». Μια άλλη ομιλήτρια θεώρησε την ΑΙ «μια μεγάλη απειλή και μεγάλη απόλαυση», λέγοντας ότι περνάει συχνά από το ένα στάδιο στο άλλο. Φοβάται όμως την απομόνωση , όπως έγινε π.χ. με τα κινητά τηλέφωνα.
Μια άποψη που φάνηκε να κερδίζει το κοινό διατύπωσε μια μεταφράστρια : «Νομίζω ότι όπως στη μετάφραση χρησιμοποιούμε την ΤΝ και μετά την εκπαιδεύουμε σαν ένα παιδί για να αποδώσει κάτι καλύτερο, ίσως και η δημιουργικότητα αλλάζει πεδίο. Θα εκπαιδεύουμε πια εργαλεία δημιουργικότητας και όσο πιο καλά ξέρουμε τη διαδικασία τόσο καλύτερα αποτελέσματα θα έχουμε. Καταλήγοντας : «Αν εκπαιδεύω κάποιον να δημιουργεί εγώ είμαι τελικά δημιουργός».
Καταληκτικά ειπώθηκε ότι ίσως περνάμε σε μια νέα εποχή. Μήπως ο συγγραφέας τελικά δεν είναι αυτός που θα σκεφτεί και θα γράψει μια ωραία πλοκή αλλά ο χειριστής που θα κατευθύνει την τεχνητή νοημοσύνη βάζοντας της συνεχώς νέες παραμέτρους, τροποποιήσεις, νέα στοιχεία ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι πάλι δικό του, ασχέτως αν κάποιες τεχνικές λεπτομέρειες της επεξεργάστηκε το μηχάνημα. Εκεί πάλι θα υπάρχει ο συγγραφέας, με το μυαλό του και τις γνώσεις του.
