της Ελένης Γεωργοστάθη
Σε έναν περίπατο στη λαϊκή αγορά του Τέτση μάς προσκαλούν στη νέα τους συνεργασία με τον τίτλο Κινητή γιορτή η Αργυρώ Πιπίνη και ο Αχιλλέας Ραζής. Κινητή γιορτή γιατί αυτό είναι στην ουσία οι λαϊκές αγορές που στήνονται και ξεστήνονται κάθε εβδομάδα στους δρόμους της πόλης, πολύχρωμες, βουερές, τόπος συνάντησης ενός ετερόκλητου πλήθους ανθρώπων, εμπόρων ή πελατών.
Αναμφίβολα, η ενασχόληση με ένα έργο τόσο εμβληματικό όσο η Λαϊκή αγορά που κοσμεί την είσοδο της Εθνικής μας Πινακοθήκης είναι ένα εγχείρημα δύσκολο, γεμάτο παγίδες αλλά και προκλήσεις τόσο για τη συγγραφέα όσο και για τον εικονογράφο. Και οι δυο ωστόσο αποφεύγουν τις κακοτοπιές, χωρίς διάθεση να αντιγράψουν το έργο ή να κινηθούν στο πλαίσιο μιας ακαδημαϊκής προσέγγισης, αλλά επιλέγοντας να βαδίσουν μέσα του και, καταθέτοντας την προσωπική τους ματιά, να το προεκτείνουν και να εμβαθύνουν σε όσα αυτό αποκαλύπτει ή ακόμα και αποσιωπά.
Η συγγραφέας μας ξεναγεί στον κόσμο της λαϊκής αγοράς μέσα από τα λόγια ενός νεαρού αγοριού, του Σπύρου. Δεν είναι ένα υπαρκτό πρόσωπο στον πίνακα του Τέτση, αλλά, όπως μας διευκρινίζει το κείμενο, ένα αγόρι κρυμμένο στην καρότσα ενός φορτηγού πίσω από καφάσια. Ένα αγροτόπαιδο, που όχι μόνο μας καλεί να το ακολουθήσουμε στον κόσμο της λαϊκής αλλά και μας παίρνει μαζί του στα μποστάνια και στις εξοχές της ελληνικής υπαίθρου, που τροφοδοτούν τις λαϊκές αγορές. Που μοιράζεται μαζί μας όχι μόνο τις εμπειρίες που κουβαλάει από την επαφή του με την ελληνική φύση, αλλά κι έναν μυστικό του έρωτα, που δεν είναι άλλος από μια πελάτισσα της λαϊκής, την οποία -σε αντίθεση με τον ίδιο– συναντάμε και στον πίνακα του Τέτση.
Έναν πίνακα που, τουλάχιστον όπως επιλέγει να τον προσεγγίσει η συγγραφέας, είναι ένας κόσμος ορατών τε και αοράτων. Έχει βάθος, κρυφές γωνιές, μυστικά. Χωράει όχι μόνο ό,τι βλέπει ο θεατής μα κι ό,τι φαντάζεται, ονειρεύεται, ανακαλεί κοιτάζοντάς τον. Είναι ο τόπος όπου το έργο συναντιέται με το προσωπικό βίωμα, παράγοντας νέες εικόνες, όχι μόνο οπτικές, αλλά και ακουστικές και οσφρητικές. Κάπως έτσι λειτουργώντας και η ίδια πρέπει να είδε τον αφηγητή της να ξεπηδά πίσω από τα καφάσια της Λαϊκής αγοράς: «Κάθε Τετάρτη πηγαίνω στη λαϊκή της Νέας Σμύρνης» εξομολογείται σε πρόσφατη συνέντευξή της. «Σπύρο λένε ένα παιδί που μου δίνει πορτοκάλια. Το έργο του Τέτση είναι γεμάτο ιστορίες. Διάλεξα να πω μια δική μου που θα μπορούσε όμως να είναι και δική του».[1]
Παρόμοια, ο Αχιλλέας Ραζής συμπορεύεται με το πνεύμα και την ατμόσφαιρα του πίνακα ζουμάροντας σε λεπτομέρειες, αναπλάθοντας ελεύθερα τις μορφές του αρχικού έργου, προσθέτοντας νέες φιγούρες, ταξιδεύοντας παρέα με τον αφηγητή πέρα από τα όρια της λαϊκής ή και της ίδιας της πόλης, σε κάμπους, μποστάνια και λιβάδια. Μεταγγίζει στην ουσία στοιχεία από τον δικό του κόσμο, τη δική του μυθολογία, το δικό του βίωμα, ακόμα και τη δική του παλέτα.
Η κινητή γιορτή της λαϊκής αγοράς ενέχει το στοιχείο του αυθόρμητου, του απροσποίητου, του συνεχώς μεταβαλλόμενου, κι ως τέτοια, μοιάζει να απευθύνει ανοιχτή πρόσκληση στον καθένα μας να μπει και να συμμετάσχει σε αυτή. Το βιβλίο των Πιπίνη-Ραζή στην ουσία αποδέχεται αυτή την ανοιχτή πρόσκληση, μπαίνει στη γιορτή, στον παλμό, στη ζωντάνια, στην αέναη κίνησή της, βάζοντας, όπως εντέλει αυτή η ίδια επιτάσσει, τη δική του πινελιά.
Πέρα όμως από τον διάλογο που ανοίγει με τον συγκεκριμένο πίνακα, το βιβλίο μοιάζει να απευθύνει κι αυτό μια πρόσκληση, προς τον μικρό αναγνώστη αυτή τη φορά, να επιχειρήσει αντίστοιχους περιπάτους στους κόσμους που κρύβονται στα εικαστικά έργα. Να αφήσει όχι μόνο το βλέμμα αλλά και τη φαντασία του να ταξιδέψει μέσα τους, ζωντανεύοντας ήχους, εικόνες, μυρωδιές, αναζητώντας στοιχεία του δικού του βιώματος και χαράζοντας την απολύτως προσωπική και μοναδική του διαδρομή μέσα σε αυτά. Αν το καλοσκεφτούμε, κάθε μεγάλο έργο τέχνης –είτε πρόκειται για μουσική είτε για ζωγραφική είτε για λογοτεχνία– αυτό είναι στην ουσία: ένα ανοιχτό πεδίο συζήτησης, αναζήτησης, ταξιδιού και, πάνω απ’ όλα, μια αέναη πηγή έμπνευσης.
[1] «Αργυρώ Πιπίνη & Αχιλλέας Ραζής», συνέντευξη στη Γαρυφαλιά Τεριζάκη, online περιοδικό Κόκκινη Αλεπού, 13 Νοεμβρίου 2025.
Αργυρώ Πιπίνη – Αχιλλέας Ραζής, Κινητή γιορτή – ένας περίπατος στη λαϊκή αγορά του Τέτση, Εκδόσεις Παπαδόπουλος, Αθήνα 2025
