Θεόδωρος Γρηγοριάδης – Γιάννης Ν. Μπασκόζος
Τα στατιστικά που δημοσιεύτηκαν από το bookpoint σχετικά με το τι δανείζονται οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες από τις δημόσιες βιβλιοθήκες έκαναν αίσθηση για την ποιότητα των επιλογών τους. Δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Πριν χρόνια η βραβευμένη Δημοτική Βιβλιοθήκη Βέροιας είχε δώσει στη δημοσιότητα της λίστες των δανεισμών και ήταν περίπου ίδιες, τότε όμως ξεχώριζαν ανάμεσα στα άλλα εύπεπτα βιβλία ένας Νίκος Θέμελης ή ένας Καζαντζάκης. Πολλοί σχολίασαν «μην πυροβολείτε τους αναγνώστες» και φυσικά είχαν δίκιο. Ο αναγνώστης επιλέγει ότι νομίζει ότι τον ευχαριστεί. Το θέμα είναι τι ρόλο παίζει μια δημόσια βιβλιοθήκη; Είναι ένας χώρος που απλώς μπαίνεις και παίρνεις ένα βιβλίο; Συζητήσαμε με τον Θόδωρο Γρηγοριάδη, συγγραφέα και πρώην εκπαιδευτικό που εργάστηκε για 7 χρόνια στις Σέρρες ως βιβλιοθηκονόμος για το τι μπορεί να κάνει μια δημόσια βιβλιοθήκη, πως μπορεί να παρεμβαίνει και να παίζει έναν παιδευτικό ρόλο.
Πώς ξεκίνησε η ιστορία;
Ήταν μια όμορφη σύμπτωση να γνωρίσω τον διευθυντή της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Σερρών. Συζητήσαμε το ενδεχόμενο να αποσπαστώ από την Νέα Σμύρνη στην Βιβλιοθήκη μέσω Υπουργείου Παιδείας.
Ξεκινήσαμε το 1999 και το αποτέλεσμα ήταν να ανανεώνεται η απόσπαση κάθε χρόνο. Υπήρχαν δυσκολίες. Έπρεπε να μετακινηθώ σε μια άλλη πόλη. Αλλά υπήρξαν φίλοι που με φιλοξένησαν, μα κυρίως υπήρχε αυτό που γινόταν: ερχόταν κόσμος στη βιβλιοθήκη για να ακούσει διαλέξεις, για να διαβάσουμε από κοινού ένα βιβλίο. Αργότερα προσθέσαμε κινηματογραφική λέσχη με ταινίες που στηριζόταν πάνω σε λογοτεχνικά έργα. Μικρές εκθέσεις φωτογραφίες και αφιερώματα σε συγγραφείς. Η Βιβλιοθήκη άρχισε να ξεχωρίζει. Οι τοπικές εφημερίδες αφιέρωναν δισέλιδα στις δραστηριότητές μας, τα τοπικά κανάλια δεν έλειπαν από καμιά βραδιά.
Ξαφνικά μια δημόσια βιβλιοθήκη γινόταν ένας πολιτιστικός πυρήνας με βάση το βιβλίο, την ανάγνωση. Ο διευθυντής Γιάννης Σαπουντζής, μου έδινε απεριόριστες ελευθερίες να οργανώνουμε πράγματα που ξέφευγαν από την λογική του αποσπασμένου. Γιατί, ας μην ξεχνάμε: ήμουν εκεί με την ιδιότητα του καθηγητή που εκτελεί χρέη βιβλιοθηκονόμου. Ο συγγραφέας στα σχολεία ήταν και παραμένει όχι μόνον αναξιοποίητος αλλά και κλινική περίπτωση.
Ποια ήταν η καθημερινή σας δουλειά;
Εκεί, στις Σέρρες, λοιπόν δουλέψαμε επί επτά χρόνια. Με τη βοήθεια ενός άλλου συναδέλφου της πληροφορικής φτιάξαμε το 2001 το πρώτο site με λογοτεχνικά θέματα που επίσης τα τροφοδοτούσα καθημερινά με κριτικές βιβλίων, λογοτεχνικά νέα, συνέδρια, πορτρέτα συγγραφεών.
Μπήκαμε στην επιτροπή για το Ιρλανδέζικο βραβείο IMPAC προτείνοντας βιβλία ελληνικά ή ξένα μεταφρασμένα στα αγγλικά. Οι δανεισμοί αυξήθηκαν, οι άνθρωποι έρχονταν στη βιβλιοθήκη γιατί αποκτούσε ένα κοινωνικό προφίλ, δημιουργούσε παρέες, ήταν θέμα συζητήσεων στην πόλη. Η κινητή μονάδα τα πρώτα χρόνια επίσης έφευγε για μακρινούς προορισμούς εντός του νομού. Έμπαινα στο βαν και με συγκίνηση σταματούσαμε μέσα στα προαύλια των σχολείων και γεμίζαμε από μαθητές. Τους προέτρεπα τι να διαβάσουν ενώ αμέσως μετά γινόταν και μια συνάντηση με μια ολόκληρη τάξη.
Πέρα από τα καθιερωμένα λογοτεχνικά σεμινάρια μέσα στη Βιβλιοθήκη πλήθαιναν και οι επισκέψεις σε γυμνάσια και σχολεία της πόλης και των περιχώρων. Εκεί με αφορμή το βιβλίο τα παιδιά χαίρονταν να ακούνε ιστορίες, τα προέτρεπα να γράψουν και να μου στείλουν κείμενα. Εκμεταλλευόμουν το κλίμα που γνώριζα από τα σχολεία και η επαφή μας ήταν άμεση.
Ποια ήταν η υποδοχή του κόσμου;
Η Δημόσια Βιβλιοθήκη ήταν το καμάρι της πόλης των Σερρών και στηριζόταν πάνω σε μια ασύμβατη συμφωνία για το νόμο: απλώς ένας διευθυντής έπαιρνε το ρίσκο. Στην δική μας εκδοχή επιμέναμε στην ανάγνωση, στην κοινωνικότητα μέσα από ομάδες και άλλους κοινωνικούς πυρήνες. Ο κόσμος είναι έτοιμος για κάθε είδους δράση σε σχέση με το βιβλίο. Οι βιβλιοθήκες είναι ο ιδανικός χώρος. Αλλά ποιές;
Το διάβασμα είναι μια ιερή και ευχάριστη συνύπαρξη του εαυτού μας και των άλλων. Ένα μεγάλο μέρος των ανθρώπων έχει ανάγκη μιας επανατοποθέτησης του κοινωνικού του εγώ. Οι ομάδες διαβάσματος αποτελούν μια τέλεια ανιδιοτελή κοινωνική ομάδα. Οι Βιβλιοθήκες καλούνται τώρα που όλα βαίνουν ψηφιακά να κρατήσουν τον ανθρώπινο παράγοντα δεμένο με το χώρο και την ιδέα της κοινωνικοποίησης. Αλλιώς θα παραμείνουν ψυχρά κτίρια προσβάσιμα από το διαδίκτυο αλλά χωρίς ψυχή και λογική.
Τι βιβλία είχε η βιβλιοθήκη;
Με βάση τον προϋπολογισμό που είχαμε αγοράζαμε κάθε χρόνο βιβλία από τοπικά βιβλιοπωλεία. Σκοπός ήταν να μπουν καλά διακριθέντα βιβλία γι αυτό παρακολουθούσαμε τις κριτικές και τις αναφορές σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά, επιλέγαμε να βάλουμε στη βιβλιοθήκη ακόμα και βιβλία που ξέραμε ότι θα έχουν χαμηλή ζήτηση.
Στην ερώτηση: «Θέλω να διαβάζω βιβλία με ευχάριστο τέλος» τι λέγατε;
Ότι ένα βιβλίο και χωρίς ευχάριστο τέλος μπορεί να σε ευχαριστήσει. Θυμάμαι πως και στις βρετανικές βιβλιοθήκες είχε ξεσπάσει ένας ζήτημα με τον συνεχή δανεισμό βιβλίων της Ρόουλαντ σε βάρος άλλων βιβλίων. Το ζήτημα λοιπόν δεν ήταν ποιο είναι το τέλος μιας ιστορίας αλλά τα κριτήρια επιλογής. Νομίζω για τα βιβλία και την τέχνη γενικότερα όλοι έχουν και θέλουν να έχουν άποψη. Έτσι κι εγώ κρίνω και κρίνομαι. Ξεκινήσαμε τότε ένα κύκλο λογοτεχνικών σεμιναρίων που θα είχαν εκπαιδευτικό χαρακτήρα και θα απευθύνονταν στο ευρύτερο κοινό. Το σκεπτικό ήταν ότι ανάμεσα στην πληθώρα των βιβλίων που διακινεί και δανείζει μια Δημόσια Βιβλιοθήκη πρέπει να υπάρξουν κάποιες δραστηριότητες που θα ξεχώριζαν τα σημαντικά λογοτεχνικά έργα τα οποία έχοντας τον χαρακτηρισμό του κλασσικού παρέμεναν απόμακρα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό. Να τα ξεχωρίσουμε από τον εκδοτικό κατακλυσμό της εποχής μας. Ταυτόχρονα οι άνθρωποι που θα παρακολουθούσαν τα σεμινάρια αυτά θα αποτελούσαν και τη βάση μιας αναγνωστικής ομάδας και τον πυρήνα μόνιμων φίλων της Βιβλιοθήκης. Τα βιβλία μπορούν πια να φτιάξουν τις δικές τους παρέες. Ο κόσμος που ερχόταν στο σεμινάριο αποτελούσε ήδη μια μεγάλη συντροφιά που συνέχιζε να υπάρχει και μετά τις παρουσιάσεις αφού το διάβασμα δίνει τη δυνατότητα διαφορετικών προσεγγίσεων.
Δώστε μας μερικά στοιχεία από τις δράσεις σας;
Παρουσιάστηκαν 7 θεματικοί κύκλοι για κλασικούς συγγραφείς, συγγραφείς του κόσμου, σύγχρονου μυθιστορήματος, Ελλήνων συγγραφέων, τους Νομπελίστες και τους συγγραφείς του 21ου αιώνα. Σε κάθε κύκλο, κάθε μήνα, παρουσιάζεται ολοκληρωμένα, ένα μυθιστόρημα ενώ η παρουσίασή του συνοδεύεται από εκθέσεις των βιβλίων του συγγραφέα, εκθέσεις φωτογραφίας, βιντεοπροβολές με συνεντεύξεις και βιογραφικά ντοκιμαντέρ
Οι 50 εισηγήσεις είναι ένας αριθμός ογκώδης για τα χρονικά δεδομένα που έγιναν. Όλες οι εισηγήσεις ήταν αναρτημένες στον διαδικτυακό τόπο της Βιβλιοθήκης και ήταν στη διάθεσή του αναγνωστικού κοινού αφού αποτελούν πνευματικό απόθεμα της Βιβλιοθήκης. Ακόμη και σε κασέτες.
Τα σεμινάρια προβλήθηκαν από τον Τύπο και έγιναν πολλές αναφορές αναδεικνύοντας τη ΔΚΒΣ ως έναν τόπο δια Βίου Μάθησης, αυτό που ήδη προβλέπεται να γίνουν όλες οι Δημόσιες Βιβλιοθήκης, σύμφωνα με τις εξαγγελίες του Υπουργείου Παιδείας (Ν. 3879/2011 αρθ. 14 παρ. 3 και 5)
Η συνεργασία με την βιβλιοθήκη ήταν άψογη και υποδειγματική και απέδειξε πώς θα μπορούσε να «αξιοποιήσει» το Υπουργείο Παιδείας όσους συγγραφείς εργάζονται στη δημόσια εκπαίδευση και τυχαίνει να είναι αναγνωρισμένοι συγγραφείς και φυσικά αποδέχονται την πρόταση να εργαστούν με τέτοιους όρους.
Το κοινό που παρακολούθησε το σεμινάριο 70-100 άτομα κατά μέσο όρο και ενίοτε πολυπληθέστερο κατέρριψε το μύθο ότι στην επαρχία δεν υπάρχει ενδιαφέρον για τέτοιου είδους εκδηλώσεις αφού είχαμε την μακροβιότερη λογοτεχνική δραστηριότητα από δημόσιο πολιτιστικό φορέα.
*****
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Οι δράσεις της δημόσιας βιβλιοθήκης Σερρών
1ος Κύκλος: «Οι μοντερνιστές» 1999-2001
«Ο Τζόζεφ Κόνραντ στα πελάγη του μοντερνισμού» Ομάδα ανάγνωσης : «Η καρδιά του σκότους» του Τζόζεφ Κόνραντ
«Τόμας Μαν: η θανατερή γοητεία της λογοτεχνίας» Ομάδα ανάγνωσης: «Θάνατος στη Βενετία» του Τόμας Μαν
«Ο Φραντς Κάφκα και η δίκη της λογοτεχνίας» Ομάδα ανάγνωσης: «Η Μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα
(Έγινε προβολή της ταινίας του Λουκίνο Βισκόντι «Θάνατος στη Βενετία»)
«Τζαίημς Τζόϋς: Μια Oδύσσεια δεν είναι αρκετή»
Προβολή ιρλανδικού ντοκιμαντέρ πάνω στον «Οδυσσέα» του Τζόϋς.
«Μαρσέλ Προύστ : Αναζητώντας τον χαμένο …τόμο»
Ομάδα ανάγνωσης: «Οι νεκροί» του Τζαίημς Τζόϋς (από τη συλλογή Οι Δουβλινέζοι)
(Έγινε προβολή της ταινίας του Τζων Χιούστον «Οι Δουβλινέζοι»)
«Βιρτζίνια Γουλφ : ένα δικό της δωμάτιο»
Ομάδα ανάγνωσης: «Στο φάρο» της Βιρτζίνια Γουλφ και του σύγχρονου μυθιστορήματος «Οι ώρες» του Μάικλ Κάνινχαμ που αναφέρεται στη ζωή της συγγραφέως.
(Έγινε προβολή βρετανικού ντοκιμαντέρ για τη συγγραφέα).
2000-2001
2ος Κύκλος: «Έλληνες συγγραφείς: κείμενα και αναγνώσεις »
Στρατής Δούκας: «Ιστορία ενός αιχμαλώτου»
Μέλπω Αξιώτη: «Δύσκολες νύχτες»
Στρατής Τσίρκας: «Ακυβέρνητες πολιτείες”
Κώστας Ταχτσής: «Το τρίτο στεφάνι»
(Προβολή ντοκιμαντέρ για το συγγραφέα)
Δημήτρης Χατζής: «Το τέλος της μικρής μας πόλης»
Άρης Αλεξάνδρου: «Το κιβώτιο»
(Έγινε προβολή ντοκιμαντέρ για το συγγραφέα )
Βασίλης Βασιλικός: -αφιέρωμα στο συγγραφέα και στο έργο του.
(Στην κατάμεστη αίθουσα του Δημοτικού Θεάτρου Σερρών παραβρέθηκε και ο ίδιος ο συγγραφέας).
Γιώργος Ιωάννου: «Επιτάφιος θρήνος»
2001-2002
3ος Κύκλος: «Το σύγχρονο μυθιστόρημα»
Ο Καζούο Ισιγκούρο: «Όταν ήμασταν ορφανοί» (Βρετανία)
Ντον ΝτεΛίλο: «Υπόγειος Κόσμος» (Αμερική)
Μίλαν Κούντερα: «Η Άγνοια» (Γαλλία)
Ορχάν Παμούκ: «Το Μαύρο Βιβλίο» (Τουρκία)
Σώτη Τριανταφύλλου: «Φτωχή Μάργκο» (Ελλάδα)
(Στην παρουσίαση παραβρέθηκε και η ίδια η συγγραφέας)
Αλεσάντρο Μπαρίκκο: «Όνειρα από γυαλί» (Ιταλία)
Ταχάρ Μπεν Τζελούν: «Το Πανδοχείο της αγάπης» (Μαρόκο)
Μάργκαρετ Άτγουντ: «Ο Τυφλός δολοφόνος» (Καναδάς)
4ος κύκλος, Μυθιστόρημα: δημιουργικές αναγνώσεις
Οκτώβριος 2007 Πιέρ Ασουλίν : «Ξενοδοχείο Lutetia
Νοέμβριος 2007 : Ιαν Μακ Γιούαν : “Εξιλέωση”
Δεκέμβριος 2007 : Ζουλφί Λιβανελί : «Ευτυχία» ”
Ιανουάριος 2008 : Αλάα Αλ-Ασουάν : «Το Μέγαρο Γιακουμπιάν»
Φεβρουάριος 2008 : Χίλαρι Μαντέλ: «Πέρα από το μαύρο»
Μάρτιος 2008 : Αλεσσάντρο Πιπέρνο: «Με τις χειρότερες προθέσεις»
Απρίλιος 2008 : Ανν Ενράϊτ «Η συγκέντρωση»
5ος κύκλος, «Ξαναδιαβάζοντας τους κλασικούς
Γκυστάβ Φλωμπέρ «Μαντάμ Μποβαρύ» (εκδόσεις Εξάντας).
Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι «Οι Δαιμονισμένοι» (εκδόσεις Ίνδικτος).
Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ «Λολίτα» (εκδόσεις Πατάκη).
Ε.Μ.Φόρστερ «Το πέρασμα στην Ινδία» (A Passage to India-1924).
Πώλ Μπόουλς «Τσάι στη Σαχάρα» (The sheltering sky-1949).
Μαργκερίτ Γιουρσενάρ «Αδριανού Απομνημονεύματα» (Memoires d’ Hadrien-1951)
Τζων Φάουλς «Ο Μάγος» (The Magus 1977).
6ος κύκλος, Νομπελίστες
J.M.G. Le Clézio – Γαλλία, Nobel Λογοτεχνίας 2000
Doris Lessing – Βρετανία, Nobel Λογοτεχνίας 2007.
Orhan Pamuk – Τουρκία, Nobel Λογοτεχνίας 2006.
Elfriede Jelinek – Αυστρία, Nobel Λογοτεχνίας 2004.
- J. M. Coetzee – Νότια Αφρική, Nobel Λογοτεχνίας 2003.
Toni Morrison-ΗΠΑ, Nobel Λογοτεχνίας 1993.
Gabriel García Márquez-Κολομβία, Nobel Λογοτεχνίας 1982.
7ο κύκλος. Μυθιστορήματα μετά το 2000 και που έχουν αποδείξει την ανθεκτικότητά τους
Φίλιπ Ροθ, Περ Πέτερσον, Ζέιντι Σμιθ, Χρήστος Τσιόλκας, Τζέφρι Ευγενίδης, Μα Γιαν, Καζούο Ισιγκούρο
