του Γιάννη Ν. Μπασκόζου
Πολλοί έλληνες καλλιτέχνες, συγγραφείς και εικονογράφοι δημιουργούν ιστορίες στο είδος αυτό που ονομάστηκε graphic novel, και το οποίο διαφέρει εν μέρει από το κόμικ γιατί περιλαμβάνει μυθοπλασία στο επίπεδο της λογοτεχνίας και εικόνα που την υποστηρίζει. Το graphic novel γνώρισε μεγάλη απήχηση μετά την παγκόσμια αναγνώριση που έφερε το Logicomix (Ικαρος, 2008) των Απόστολου Δοξιάδη, Χρίστου Παπαδημητρίου σε εικόνες των Αλέκου Παπαδάτου και της Annie Di Donna. Στη συνέχεια εμφανίστηκαν σειρά τέτοιων ιστοριών, κυρίως διασκευές κλασικών της ελληνικής λογοτεχνίας όπως Ο Ερωτόκριτος, από τους Δημοσθένη Παπαμάρκου, Γιάννη Ράγκο, Γιώργο Γούση, (polaris) Η κερένια κούκλα των Ηλία Κατιρτζιγιανόγλου και Γιώργου Τσιαμάντα (Comicdom Press), Γρα-Γρου (Ικαρος) των Τάσου Ζαφειριάδη, Γιάννη Παλαβού, Θανάση Πέτρου, Το Αϊβαλί του Soloup(Κέδρος) κ.ά . Στις μέρες μας κερδίζει έδαφος και η πρωτότυπο σύλληψη της ιστορίας και όλο και περισσότεροι καλλιτέχνες καταφεύγουν σε μυθοπλασία δικής τους έμπνευσης. Από την τρέχουσα σοδιά ξεχωρίζω τρία με πρωτότυπο περιεχόμενο, ένα με διασκευή κι ένα ξένου καλλιτέχνη, όλα σε υψηλό επίπεδο εικονογράφησης. Γιατί αν στη αφήγηση μιας ιστορίας το παν είναι οι λέξεις που συνταιριάζονται για να την αποδώσουν σε ένα graphic novel τον ρόλο αυτό παίζουν κυρίως τα μικρά καρεδάκια, οι εικόνες.
Κυριάκος Αθανασιάδης- Νικόλας Κούρτης, Berlin- πρώτος θάνατος, Jemma Press
Ατμοσφαιρικό νουάρ graphic novel. Η ιστορία έχει ως φόντο την Μπερλίν, μια πόλη στην οποία ζουν απέθαντοι (κάτι σαν βρυκόλακες) και ζωντανοί υπό προθεσμία. Η πόλη ζει στο σκοτάδι, οι κάτοικοι της είναι σκοτεινοί τύποι, παραβατικοί και παράνομοι. Ο κεντρικός ήρωας είναι ο Ράντολφ Κάρτερ, ντετέκτιβ μικρο-υποθέσεων, ανάμεσα σε αυτές και στημένα ρεπορτάζ για κάποια φυλλάδα. Συνήθως πίνει μέχρι εξαντλήσεως ποτά στο αγαπημένο του μπαρ και παρακολουθεί την αγαπημένη του Ντανς στο τζαζ μπαρ Μινιόν να τραγουδά «για ένα ντριν στο τηλέφωνο ζω/για ένα ντριν κι ας χαθώ». Ένας ύποπτος τύπος θα του προσφέρει ένα μεγάλο ποσόν για να βρει μια ξανθιά, η οποία του ξάφρισε κοσμήματα αξίας. Ο Κάρτερ θα περιηγηθεί στα πιο σκοτεινά σημεία της πόλης, θα τσακωθεί με καθάρματα και ναρκέμπορους, θα κολυμπήσει στους υπονόμους της πόλης , θα έρθει αντιμέτωπος με τα φριχτά μεταλλαγμένα πλάσματα που κρύβονται εκεί για να ανακαλύψει στο τέλος το μυστικό της ξανθιάς. Στην ατμόσφαιρα του Γκόθικ Σίτυ, του Σιν Σίτυ (και πιο παλιά του Metropolis των χαρακτικών του Φρανς Μαζερέελ) ο εικονογράφος Νικόλας Κούρτης θα φτιάξει τη δική του καταραμένη Μητρόπολη- ζόμπι, θα δώσει έμφαση στα κτήρια που θα τα αναδείξει σε μεγάλα καρέ ενώ χρησιμοποιεί κινηματογραφικές τεχνικές (κοντρ πλονζέ, λοξές γωνίες, πολλά γκρο στα πρόσωπα κλπ) για να αποδώσει την ψυχογραφία των ηρώων του. Ακόμα μία προσθήκη στην ευφάνταστη γενιά των νέο-κόμικ.
Yuval Noah Harari – . D. Vandermuelen, Sapiens, Μια εικονογραφημένη ιστορία, εικ D. Casanave , μτφρ. Από το πρωτότυπο Andriana Hunter, μτφρ. Στα ελληνικά ΜΙχ.Λαλιώτης, εκδ.Αλεξάνδρεια
Νόμιζα ότι θα είναι δύσκολο να μεταγράψεις σε κόμικ ένα επιστημονικό βιβλίο που περιέχει ορολογία και αρκετούς δυσνόητους όρους όπως και δύσκολες έννοιες. Όμως ο Harari (που έχει συγγράψει το μπεστ σελερ «Η ιστορία του ανθρώπου « (εκδ. Αλεξάνδρεια) με τους βοηθούς του, D. Vandermuelen και D. Casanave, κατάφερε να δημιουργήσει ένα ευφάνταστο και απόλυτα λειτουργικό γνωσιακά κόμικ. Το βασικό του θέμα είναι η προέλευση του σημερινού ανθρώπου, του Homo sapiens. Από ποια είδη όμως προήρθε ο τελικός σημερινός άνθρωπος; Ποια ήταν τα άλλα είδη Homo που αφανίστηκαν για να κυριεύσει τον κόσμο και τη γνώση ο Homo sapiens. O κεντρικός ήρωας του Χαράρι είναι ο ίδιος ο εαυτός του και η μικρή του ανιψιά Ζωή που θέλει να μαθαίνει. Χρησιμοποιώντας στερεότυπα από το αστυνομικό μυθιστόρημα, την ποπ κουλτούρα, τους υπερ- ήρωες των κομικ εξηγεί στην Ζωή την αρχή της γέννησης. Αργότερα εισάγει στα πρόσωπα της αφηγούμενης ιστορίας την καθηγήτρια βιολόγο Σαρασβάτι και μαζί και με την ανιψιά του ξεκινάνε ένα ταξίδι στον κόσμο της βιολογίας. Αναφέρεται στα πρώτα είδη ανθρώπων (Νεάντερταλ κλπ)και μετά περνάει στην επικράτηση των ευρωπαίων Homo sapiens που κατακτούν την Αμερική και τους Ωκεανούς. Σε κάθε επιμέρους ιστορία σχολιάζονται με πολύ λεπτό τρόπο οι σημερινές αξίες και πραγματικότητες, όπως η καταστροφή της φύσης από τον άνθρωπο, η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο κ.ά. Τα σκίτσα με μια απλή γραμμή, σύγχρονη και αφαιρετική όπου χρειάζεται υποβοηθά τον σχολιασμό της ιστορίας. Κατάλληλο για μικρούς και μεγάλους , καθώς οι επιστημονικές του εξηγήσεις είναι σαφείς και δημιουργικές, ως προς το να ερεθίσουν την αναζήτηση.
Γιώργος Γούσης, Γιάννης Ράγκος, Ληστές. Η ζωή και ο θάνατος των Γιάννη και Θύμιου Ντόβα, ( α΄μέρος) Polaris
Ένα πρωτότυπο νουάρ αφήγημα του βουνού πάνω στο θέμα της ληστοκρατίας. Ο Γιάννης και ο Θύμιος Ντόβας παίρνουν τον δρόμο της ληστοκρατίας αρχικά για να εκδικηθούν τη σκληρή δολοφονία του πατέρα τους, την οποία βιώνουν σε πολύ μικρή ηλικία. Η εκδίκηση τούς τρέφει όσα χρόνια χρειάζονται για να γίνουν έφηβοι. Όταν ο Γιάννης πάει στο στρατό μαθαίνει ποιος είναι ο δολοφόνος του πατέρα τους και μαζί με το αδελφό του Θύμιο αποφασίζουν να εκδικηθούν. Θα ακολουθήσει κυνήγι στα βουνά αλλά τα αδέλφια θα φτιάξουν ένα δίκτυο ανθρώπων να τους προστατεύει. Ένας προύχοντας θα τους αναθέσει μια βρωμοδουλειά και θα παραμείνει βασικός υποστηρικτή τους , ενώ η κόρη του θα αρραβωνιαστεί τον έναν αδελφό. Τα δύο αδέλφια θα μείνουν ενωμένα σε όλες τις δυσκολίες που θα συναντήσουν, θα κάνουν φόνους με ψυχρό αίμα και θα καταλήξουν ζωντανοί θρύλοι της Ηπείρου. Το πρώτο μέρος τελειώνει με την αμνηστία που δίνεται και τα αδέλφια Ντόβα ξαναμπαίνουν περήφανα στην πόλη. Το graphic novel αναπτύσσεται σε ύφος νουάρ με σκληρή ασπρόμαυρη φωτογραφία, σκίτσα που παραπέμπουν στην pulp εικονογραφία από τον Γιώργο Γούση. Ο Γιάννης Ράγκος (που συνυπογράφει το σενάριο), έχει ασχοληθεί πολλές φορές με την μυθοποίηση ντοκουμέντων, δημιουργεί με τον Γ. Γούση ένα πρωτότυπο εικονο-αφήγημα όπου ο λιτός λόγος στις φούσκες συμπληρώνει απόλυτα την εικόνα.
Άλκη Ζέη, Διασκευή Αγγελική Δαρλάση, Εικόνες Δημήτρη; Μαστώρος, Μεταίχμιο
Από τα πιο δημοφιλή έργα της Άλκης Ζέη ευτύχησε να αποδοθεί πολύ όμορφα και ως graphic novel. Ο εικονογράφος (γνωστός από το πρώτο του graphic novel Εξάρχεια- το πικρό νεράντζι) με εικόνες σε αποχρώσεις του φαιού και της σέπιας δίνει την καταπιεστική ατμόσφαιρα των δύσκολων χρόνων της Κατοχής, στην διάρκεια της οποίας η συγγραφέας αφηγείται την ιστορία του βασικού ήρωα της, του Πέτρου. Με έναν ευφυή τρόπο η Άλκη Ζέη συνταιριάζει την παιδικότητα με την κατανόηση του κόσμου των μεγάλων. Το βιβλίο αρχίζει με τον θάνατο ενός τριζονιού- εισαγωγή σε μια έννοια που θα δεσπόζει σε όλη την εποχή. Το αλβανικό έπος, οι μάχες κατά των Ιταλών και η εισβολή των γερμανών στην Αθήνα θα ταράξουν τη ψυχοσύνθεση του Πέτρου. Στο β΄μέρος η οικογένεια του Πέτρου ζει τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής ενώ sτο γ΄και δ΄μέρος ο Πέτρος μυείται στην αντίσταση. Ο Πέτρος και ο φίλος του Σωτήρης συμμετέχουν σε αντιστασιακές πράξεις αλλά γνωρίζουν και την βαρβαρότητα των κατακτητών, οι οποίοι θα σκοτώσουν τον Σωτήρη. Το βιβλίο τελειώνει στις 12 Οκτωβρίου 1944, την επομένη της αποχώρησης των Γερμανών από την Αθήνα. Ο Πέτρος «είναι άντρας πια, δεκατριώ χρονώ»! Με το βιβλίο της αυτό η Άλκη Ζέη εισάγει τα παιδιά στην σύγχρονη πολιτική ζωή. Το βιβλίο εκδόθηκε το 1971 και αποτέλεσε μια υπόμνηση για την εξίσου καταπιεστική εποχή της χούντας των συνταγματαρχών. Έκτοτε δεν έπαψε να διαβάζεται και ξαναδιαβάζεται έως σήμερα και βεβαίως όχι μόνον από μικρούς αλλά και από μεγάλους. Με το graphic novel προσφέρεται ακόμα μία ευκαιρία γνωριμίας με το έργο της Άλκης Ζέη.
Αλέξια Οθωναίου, Η γυναίκα με τα τραπουλόχαρτα, Jemma Press
Η εξαίρετη σχεδιάστρια κόμικς Αλέξια Οθωναίου δημιουργεί έναν δικό της κόσμο διασκευάζοντας το διήγημα του Rachet «Η γυναίκα με τα τραπουλόχαρτα». Σε μια ταραγμένη από τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου σκοτεινή Αθήνα μια σειρά φόνων ταράσσει το μυαλό του πρωταγωνιστή της, Χάρη, ενός μέτριου αστυνομικού που ζει με την κοπέλα του. Ένας υποψήφιος καθηγητής στην Σχολή Καλών Τεχνών, ένας μεγαλοδικηγόρος, ένας υπάλληλος στην πρεσβεία της Νοτίου Αφρικής αποτελούν τα θύματα σε γαϊτανάκι δολοφονιών. Χαρακτηριστικό των φόνων είναι η βιαιότητα στην εκτέλεση τους. Η δολοφόνος (γνωρίζουν ότι είναι γυναίκα), αφήνει πίσω της κατακρεουργημένα πτώματα και πάντα ένα τραπουλόχαρτο ως επισκεπτήριο. Για ένα διάστημα οι φόνοι σταματούν αλλά δεν έχουν βγει από το μυαλό του αστυνομικού. Έχει γίνει η εμμονή του να αποκαλύψει τη δολοφόνο, γεγονός που του δημιουργεί συνεχείς πονοκεφάλους και ψυχικές καταπτώσεις. Η σχέση του με την κοπέλα ταράσσεται και ακροβατεί στα όρια της παράνοιας. Η αναζήτηση της αλήθειας θα αποδειχτεί οδυνηρή. Το στόρυ βυθίζεται μέσα στις ξεφτισμένες εικόνες (θυμίζουν τους πίνακες των εξπρεσιονιστών) που σχεδιάζει η Οθωναίου, στη σκοτεινή ατμόσφαιρα των εφιαλτών του Χάρη, στην τραγική μοίρα των δολοφονημένων. Αξιοπρόσεκτη ατμοσφαιρική, πρωτότυπη δουλειά από μια καλλιτέχνιδά που ήδη έχει παρουσιάσει σημαντικά έργα σε αυτόν τον τομέα.
