της Θεοδώρας Δ. Πατρώνα
Η Κρίστα Βολφ (1929-2011) έχει συνδέσει το όνομά της με ένα από τα πιο σπουδαία βιβλία του εικοστού αιώνα Ένα Πρότυπο Παιδικής Ηλικίας, όπου συγκλόνισε κοινό και κριτικούς με τις αυτοβιογραφικές της αναφορές στα παιδικά της χρόνια στη σκιά του ναζισμού. Η νουβέλα Τι απομένει είναι το τέταρτο έργο της Ανατολικογερμανίδας συγγραφέως που εκδίδεται από τις Εκδόσεις Καστανιώτη. Με πρωτοπρόσωπη αφήγηση μία διάσημη συγγραφέας στο Ανατολικό Βερολίνο τη δεκαετία του ’70 καταγράφει τις σκέψεις της στο διάστημα μιας μέρας σε σχέση με την συνεχή παρακολούθηση και τον έλεγχο της μυστικής αστυνομίας. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες είναι οι σκέψεις της ηρωίδας για μία άλλη γλώσσα που ξεγελά τον εαυτό της ότι πρόκειται να εφεύρει, «η άλλη γλώσσα μου, που είχα αρχίσει να την καλλιεργώ, η οποία όμως δεν είχε αναπτυχθεί ακόμα πλήρως, άνετα θα πρόσφερε το ορατό θυσία στον βωμό του αόρατου, δε θα περιέγραφε πια τα αντικείμενα με βάση την εμφάνισή τους (…)και θα αποκάλυπτε σταδιακά τα ουσιώδη χαρακτηριστικά του αόρατου» (13-14). Χαμένη σε εσωτερικούς μονολόγους η ηρωίδα προσπαθεί να ξεφύγει από τη γκρίζα καταπιεστική πραγματικότητα. Θα βρει τελικά την ελπίδα, που είναι αυτό που απομένει σύμφωνα και με τον τίτλο, στο πρόσωπο των λίγων νέων που με παρρησία αντιδρούν και αντιστέκονται.
Η συγκεκριμένη έκδοση του Τι Απομένει συνοδεύεται από μία σημαντική ιστορία, καθώς το έργο προκάλεσε σάλο με την παραμονή του είκοσι χρόνια στο αρχείο της Βολφ και την έκδοσή του μόλις στα 1990, μετά την επανένωση των δύο Γερμανιών . Αυτή η επιλογή της συγγραφέως σκανδάλισε κριτικούς και θεωρήθηκε απόφαση ωφελιμιστική εκ μέρους της Βολφ καθώς οι αποκαλύψεις για τη Στάζι στη δεκαετία του 1970 θα την έφερναν σε τρομερά δυσμενή θέση σε σχέση με το καθεστώς. Είναι αξιοσημείωτο ότι το βιβλίο ολοκληρώνεται με τον επικήδειο της Βολφ που έγραψε ο Γκύντερ Γκρας ο οποίος και συζητά τη συγκεκριμένη νουβέλα, τις επιθέσεις που δέχτηκε η πεζογράφος και την δεινή ψυχολογική της κατάσταση. Από αυτήν την άποψη το Τι Απομένει τραβά την προσοχή καθώς φέρνει στο προσκήνιο μια αμφιλεγόμενη πτυχή στη ζωή της Βολφ και σκιαγραφεί το ψυχολογικό προφίλ της.
Στην εποχή του απόλυτου ηλεκτρονικού ελέγχου και της εκούσιας παρακολούθησης το κείμενο της Βολφ, όχι από τα πιο δυνατά της ομολογουμένως αλλά με ιστορική αξία και συναισθηματικό φορτίο, γεννά επίκαιρα ερωτήματα για την πορεία της σύγχρονης νεολαίας. Τι απομένει τελικά στη δική μας γκρίζα πόλη να αντιμιλά και να αντιστέκεται; Αν όπως λέει η Βολφ «δυστυχία είναι μόνο να μη ζεις» και «απελπισία είναι μόνο να νιώσεις στο τέλος ότι δεν έχεις ζήσει» (93) ποιος κρατά την ελπίδα και το μέλλον ζωντανά και ελεύθερα από περιορισμούς και ελέγχους;
info : Κρίστα Βολφ. Τι Απομένει: Νουβέλα. Μετάφραση Βασίλης Τσαλής. Εκδόσεις Καστανιώτη, 2019
