συνέντευξη στους Μάρκο Κρητικό- Αλεξάνδρα Σαμοθράκη
Ο Wolfgang Schorlau (1951) γεννήθηκε σε μια μικρή πόλη της Ρηνανίας ενώ πλέον ζει και εργάζεται στην Στουτγάρδη.. Ασχολήθηκε με το εμπόριο και εργάστηκε για πολλά χρόνια ως μάνατζερ στη βιομηχανία ηλεκτρονικών υπολογιστών προτού καταφέρει στα πενήντα του να εκπληρώσει το όνειρό του και να ασχοληθεί επαγγελματικά με τη συγγραφή. To 2006 τιμήθηκε με το Γερμανικό Βραβείο Αστυνομικής Λογοτεχνίας.
Το έργο του έχει χαρακτηριστεί «τόσο πολιτικό που πονάει» από την καθηγήτρια λογοτεχνικών σπουδών στο Tubingen, Dorothee Kimmich, επειδή «πηγαίνει τα βιβλία του σε μέρη όπου υπάρχουν ασυνέπειες, όπου τα πράγματα παραμένουν στο σκοτάδι και όπου οι αρχές αποτυγχάνουν. Βάζει το δάχτυλό του βαθιά στην πληγή του τραύματος της γερμανικής μεταπολεμικής ιστορίας».
Ο Schorlau έχει γράψει μέχρι σήμερα δέκα βιβλία με ήρωα τον ιδιωτικό ντετέκτιβ Γκέοργκ Ντένγκλερ πολλά εκ των οποίων έγιναν μπεστ σέλλερ στη Γερμανία. Στα ελληνικά κυκλοφορούν τρία: Η συνωμοσία του Μονάχου, Ξένα Νερά, Το Μεγάλο Σχέδιο. (¨Ολα από τις εκδόσεις Angelus Novus). Στο Μεγάλο Σχέδιο, η πλοκή περιστρέφεται γύρω από την ελληνική κρίση, τα Μνημόνια και τα CDS, που ο Σορλάου μας τα κάνει λιανά καταφέρνοντας να διατηρήσει την αδρεναλίνη σε αλλεπάλληλες κορυφώσεις καλύτερα και από τον ίδιο τον Γιάνη Βαρουφάκη σε Ecofin.
ΕΡ: Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι Γερμανοί συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας γνωρίζουν επιτυχία. Πιστεύετε ότι έχουν διαμορφωθεί οι κατάλληλες συνθήκες ώστε το Γερμανικό αστυνομικό να γίνει ανταγωνιστικό σε παγκόσμια κλίμακα σε σχέση με τις δημοφιλείς σχολές του σκανδιναβικού και μεσογειακού νουάρ;
ΑΠ: Θα ήμουν ευτυχής αν γινόταν κάτι τέτοιο. Τα τελευταία χρόνια ορισμένοι ομότεχνοι μου έχουν εμφανιστεί στη αγορά και έχουν να πουν σημαντικά πράγματα για την Γερμανία. Οι περισσότεροι εξ αυτών κρατάνε κριτική στάση έναντι της χώρας και των κακών κειμένων της. Ορισμένοι από αυτούς είναι διάσημοι, όπως η μεγάλη Charlotte Link, επί παραδείγματι, ή ο συνάδελφός μου Frank Schätzing, του οποίου το επικό έργο Το Σμήνος μόλις έγινε ταινία και δικαίως απολαμβάνει διεθνή επιτυχία. Μπορείς ακόμη να ανακαλύψεις και νέους συγγραφείς που έχουν κάτι να πουν. Η Merle Kröger έχει γράψει ένα σαγηνευτικό μυθιστόρημα για τους Γερμανούς μηχανικούς που κατασκεύασαν τον πύραυλο V-2 για λογαριασμό του Χίτλερ και μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου μετεγκαταστάθηκαν στην αιγυπτιακή έρημο για να εξοπλίσουν τον Νάσερ. Αν θέλεις να καταλάβεις τη Γερμανία με όλες τις αντιθέσεις θα πρέπει να διαβάσεις τους συγγραφείς της αστυνομικής λογοτεχνίας της.
ΕΡ:Διαβάσαμε ότι σε ηλικία πενήντα ετών εγκαταλείψατε τη δουλεία του μάνατζερ στη βιομηχανία ηλεκτρονικών υπολογιστών για να ασχοληθείτε επαγγελματικά με τη συγγραφή. Στη μικρή αγορά της Ελλάδας κάτι τέτοιο φαντάζει άπιαστο όνειρο. Πόσο εύκολο είναι για κάποιον στη Γερμανία να ζήσει από τη συγγραφή;
ΑΠ: Λοιπόν, δεν ήμουν 50 ετών, είχα αρχίσει να γράφω στα 40φεύγα (γελάει). Η αρχή ήταν δύσκολη. Μερικοί φίλοι μου περνούσαν αμέσως στο απέναντι πεζοδρόμιο όταν με έβλεπαν. Άλλοι μου φώναζαν από μακριά πως δεν είχαν λεφτά πάνω τους. Χρωστούσα σε όλους. Ο Γιάννης και ο Φώτης, δυο Έλληνες φίλοι μου, με τάιζαν στο μπαρ τους για σχεδόν ένα χρόνο ενώ έγραφα το πρώτο μου μυθιστόρημα. Δεν θα τα είχα καταφέρει χωρίς αυτούς. Όταν όμως κυκλοφόρησε το χαρτόδετο Η Μπλε Λίστα, οι βιβλιοπώλες ενθουσιάστηκαν με αυτό το μυθιστόρημα. Ήταν σίγουροι πως αυτό το βιβλίο θα έβρισκε πολλούς αναγνώστες. Πλέον τα πράγματα έδειχναν καλά. Τότε δεν θα μπορούσα να φανταστώ πως μερικά από τα βιβλία μου θα ήταν στην κορυφή των ευπώλητων για εβδομάδες.
ΕΡ:Στις μέρες μας παρατηρείται πολλοί συγγραφείς να υιοθετούν μια ιδιότυπη, σεναριακή γραφή, με σκηνοθετικές ευκολίες, ώστε το έργο τους να μπορεί εύκολα να διασκευαστεί σε τηλεοπτική σειρά με προφανή οφέλη. Αυτή η μάλλον παγκόσμια τάση στην οπτική και στον τρόπο γραφής του σύγχρονου αστυνομικού μυθιστορήματος πιστεύετε ότι λειτουργεί σε βάρος της αφηγηματικής οικονομίας και της λογοτεχνικότητας των κειμένων;
ΑΠ: Όχι. Είναι πάντα χρήσιμο να μαθαίνουμε από τις υπόλοιπες τέχνες και να υιοθετούμε ό,τι είναι καλό. Αυτό ισχύει και για την τέχνη της συγγραφής σεναρίου. Δεν ξέρω τι γίνεται στην χώρα σας, αλλά στη Γερμανία υπάρχει μια ανόσια παράδοση. Οι κριτικοί λογοτεχνίας συγκεκριμένα θεωρούν πως όσο πιο ακατανόητα γραμμένο είναι ένα βιβλίο, τόσο πιο λόγιο είναι. Πιστεύω ακράδαντα ακριβώς το αντίθετο.
ΕΡ: Οι ήρωες της νουάρ λογοτεχνίας –όπως ο Γκέοργκ Ντέγκλερ που παραπέμπει στους ασυμβίβαστους και έντιμους ντετέκτιβ του hard-boiled– έχουν μεγάλη απήχηση στο αναγνωστικό κοινό. Θεωρείτε ότι αυτό συμβαίνει γιατί διακρίνει σ’ αυτούς την ικανότητα να αποδώσουν κοινωνική δικαιοσύνη, έστω και με ηθικές παραχωρήσεις, εκεί που το διεφθαρμένο σύστημα αδυνατεί ή δεν επιθυμεί να πράξει;
ΑΠ: Δεν ζούμε σε έναν καλό κόσμο. Η υδρόγειος θα μπορούσε να είναι ένας παράδεισος, συχνά όμως, και για πάρα πολλούς, είναι η κόλαση. Δεν είναι εύκολο να αντέξει κανείς αυτή την αντίθεση. Μερικές φορές μπορείς να την απωθήσεις, μερικές φορές μπορείς να την ξεχάσεις. Καμιά φορά θάβεις μια τέτοια συνειδητοποίηση λες και είναι ένας νεκρός συγγενής σου. Οι συγγραφείς όμως δεν μπορούν να το κάνουν αυτό. Ίσως γι’αυτό ο ήρωας μου ο Georg Dengler να είναι τόσο δημοφιλής, επειδή κουβαλάει ακριβώς αυτή την αντίθεση μέσα του.
ΕΡ: Είστε υπέρμαχος του πολιτικοκοινωνικού αστυνομικού και αυτό φαίνεται έντονα στα βιβλία σας. Πιστεύετε ότι το κλασικό whodunit έχει κορεσθεί; Θεωρείτε ότι οι νέοι αναγνώστες που προσεγγίζουν το είδος δεν αρκούνται μόνο στη «συμμετοχή» τους στη λύση ενός αστυνομικού γρίφου αλλά επιθυμούν μέσα από το whydunit της ιστορίας να ανιχνεύσουν τα βαθύτερα αίτια που οδηγούν στις σύγχρονες μορφές εγκληματικότητας;
ΑΠ: Το καλό αστυνομικό πάντα αντικατόπτριζε κοινωνικές αναταραχές. Οι κλασσικοί συγγραφείς όπως η Agatha Christie ή ο Georges Simenon, επί παραδείγματι, δεν ήταν ποτέ απλοί μυστηριο-θέτες ή μυστηριο-λύτες. Ένα καλό αστυνομικό είναι πάντα μια κοινωνική διερεύνηση εις βάθος. Αυτό εξηγεί και την τεράστια δημοφιλία του, μαζί με την υπόσχεση αυτού που όλοι περιμένουμε από τη ζωή και την λογοτεχνία- του σασπένς, όπως κάποτε είπε ο ανυπέρβλητος Imre Kertész.
ΕΡ:Στη «Συνωμοσία του Μονάχου» ( μεταφρασμένου στα Ελληνικά), ο Dengler εξετάζει τις πιο πρόσφατες έρευνες για τη βομβιστική επίθεση στη Γιορτή Μπύρας του Μονάχου το 1980. Τι είναι αυτό που τον κάνει αξιοθαύμαστο ντεντέκτιβ αντί για περίγελω που ακολουθεί θεωρίες συνωμοσίας αφού και οι μεν και οι δε, αμφισβητούν τα πάντα και κάνουν τεράστια άλματα πίστης με τους συλλογισμούς τους;
ΑΠ: Λοιπόν, ο Georg Dengler μου δεν είναι οπαδός των θεωριών συνωμοσίας. Ακλόνητος αναζητά την αλήθεια στα γεγονότα. Όμως καμιά φορά τα γεγονότα αυτά δεν συμπίπτουν με την επίσημη εκδοχή της αλήθειας. Η επίθεση στο Octoberfest ήταν το πιο σοβαρό τρομοκρατικό έγκλημα στην ιστορία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Όμως στην τελική αναφορά της ειδικής επιτροπής του εγκληματολογικού του Μονάχου, επικράτησε η ψευδής θεωρία του μοναχικού δράστη που κατασκεύασε και πυροδότησε αυτή τη φρικτή βόμβα επειδή είχε προβλήματα με τις σπουδές και τα αισθηματικά του. Οι ακροδεξιές καταβολές του δράστη «παραλήφθηκαν» εσκεμμένα. Είμαι ευτυχής που το βιβλίο μου μπόρεσε να βοηθήσει να ξεκινήσουν νέες έρευνες του εγκληματολογικού 30 χρόνια μετά το συμβάν. Πλέον ο πολιτικός χαρακτήρας αυτής της βομβιστικής επίθεσης δεν συγκαλύπτεται από την επίσημη πλευρά.
ΕΡ: Στα «Ξένα Νερά» (επίσης διαθέσιμο στα ελληνικά), ο Dengler μπλέκεται σε μια υπόθεση που προέρχεται από την ιδιωτικοποίηση των υδάτινων πόρων. Πιστεύετε ότι είναι δυνατόν ένας δεξιός να τελειώσει ολόκληρο το βιβλίο σας; Αν όχι, τι νόημα έχει αφού οι αριστεροί ήδη συμφωνούν με τα όσα λέτε;
ΑΠ: Λαμβάνω γράμματα από διαφορετικά πολιτικά στρατόπεδα και όσα γράφω διαβάζονται σε διαφορετικά πολιτικά στρατόπεδα. Κριτική αλλά και αποδοχή λαμβάνω απ’όλες τις κατευθύνσεις της πυξίδας. Παρακαλώ όμως θυμηθείτε: δεν υπάρχουν μόνο αριστεροί και δεξιοί, αλλά και πολλοί, πολλοί άνθρωποι ανάμεσα. Άνθρωποι που τους αρέσει να διαβάζουν αστυνομική λογοτεχνία. Και ξαφνικά, μέσω των περιπετειών του Georg Dengler, μαθαίνουν για πράγματα που δεν ήξεραν πριν τα διαβάσουν. Και ας μην ξεχνάμε: όσοι μάχονται για τα σωστά πράγματα συχνά συναντάνε τρομακτικές δυσκολίες. Καμιά φορά χρειάζονται ενθάρρυνση.
ΕΡ: Σχετικά με «Το Μεγάλο Σχέδιο», το πιο πρόσφατο μυθιστόρημά σας που μεταφράστηκε στη χώρα μας, ομολογώ ότι αρχικά ήμουν αρνητικά προκατειλημμένος να διαβάσω από έναν Γερμανό συγγραφέα, σχετικά με την ελληνική κρίση, φοβούμενος ότι θα βρεθώ αντιμέτωπος με μια επιφανειακή ή ακόμα και ανθελληνική προσέγγιση του θέματος. Διαπίστωσα όμως ότι αποδώσατε σε βάθος, με ρεαλισμό και αντικειμενικότητα, τις πολύπλοκες πολιτικές και οικονομικές παραμέτρους εκείνης της περιόδου, στοιχεία που προϋποθέτουν ενδελεχή έρευνα του θέματος. Ποιες ήταν οι πηγές σας; (ερώτηση Μάρκου Κρητικού)
ΑΠ: Δεν μπορώ να τις απαριθμίσω όλες. Υπήρχαν βιβλία, ατελείωτα άρθρα, και πολλές, πολλές συζητήσεις με ανθρώπους που ήξεραν πολλά πάρα πάνω από εμένα για αυτό το θέμα.
ΕΡ: Πρέπει επίσης να παραδεχτώ πως μέχρι να διαβάσω απνευστί το «Μεγάλο Πλάνο» για να δω τι θα συμβεί στη Άννα, δεν είχα καταλάβει ούτε τα μισά απ’όσα έγιναν με τα CDS και τα Μνημόνια και ντροπή μου, γιατί έχω πτυχίο οικονομολόγου. Ποιο είναι το τρικ σας για να παθιάζετε τους αναγνώστες σας; (ερώτηση Μάρκου Κρητικού)
ΑΠ: (γελάει) Ευχαριστώ για αυτό το σχόλιο σας. Η φιλοδοξία μου είναι να διηγούμαι περίπλοκα ζητήματα με τρόπο κατανοητό στον καθένα. Το σημαντικότερο προαπαιτούμενο για κάτι τέτοιο είναι να τα καταλάβω εγώ.
ΕΡ: Στο «Μεγάλο σχέδιο» επίσης συνδέσατε την ελληνική κρίση με τη γερμανική Κατοχή στη χώρα μας προκειμένου να αντλήσετε στοιχεία από το παρελθόν για την εξιχνίαση της υπόθεσης. Θα μπορούσε να σκεφτεί κάποιος ότι σε ένα δεύτερο επίπεδο θέλατε να αναδείξετε τις δυο διαφορετικές όψεις του ίδιου νομίσματος: Της κυριαρχίας του δυνατού έναντι του αδύνατου σε κάθε εποχή και με οποιονδήποτε τρόπο. Ισχύει κάτι τέτοιο;
ΑΠ: Αυτή η υπόθεση είναι σωστή, με απασχολούσε όμως και κάτι παραπάνω. Είχα βαρεθεί την υπεροψία της Γερμανικής κυβέρνησης και την αυταρχική αντιμετώπιση της Ελλάδας. Παρομοίως, δεν μπορούσα να ανεχτώ άλλο τον σωβινιστικό τόνο- δυστυχώς σύσσωμου- του γερμανικού τύπου, με την εξαίρεση της Βερολινέζικης Taz. Υπήρχε τέτοια παράβλεψη και τυφλότητα στη Γερμανία ως προς τα γερμανικά εγκλήματα στην Ελλάδα, τέτοια αχαλίνωτη υποδαύλιση προς τους Ευρωπαίους μας γείτονες, που ένιωθα βαθιά ντροπή για την χώρα μου.
ΕΡ: Με το «Μεγάλο Σχέδιο», καταφέρατε να με κάνετε να τρέμω για πάντα τα πλυντήρια αυτοκινήτων και τα σολάριουμ. Πιστεύετε πως οι καλοί συγγραφείς αστυνομικού βαράνε κάποια ψυχική διαταραχή;
ΑΠ: Όντως, σκοτώνουμε μπόλικους ανθρώπους. Τουλάχιστον στην φαντασία μας. Αλλά ειλικρινά, δεν το κάνουμε όλοι αυτό; Μόνο που εγώ το έκανα επάγγελμα. Είναι πολύ διασκεδαστικό.
ΕΡ: Αφού διαβάσουν το «Μεγάλο Σχέδιο», όπου μας γερμανοεξηγείτε (όπως λέμε ανδροεξηγείτε (mansplan))την ελληνική κρίση τόσο επιτυχώς, είναι δεδομένο πως οι περισσότεροι ζηλόφθονες Έλληνες συγγραφείς αστυνομικού θα θέλουν να σας ξεφορτωθούν. Πείτε τους καμία συμβουλή.
ΑΠ: Γνωρίζω Έλληνες συγγραφείς και ορισμένους τους θαυμάζω πάρα πολύ. Δεν χρειάζονται καμία συμβουλή από εμένα.
ΕΡ: Αισίως η σειρά του ντετέκτιβ Γκέοργκ Ντέγκλερ αριθμεί δέκα μυθιστορήματα μέχρι σήμερα. Η απήχηση των βιβλίων της σειράς αισθάνεστε ότι περιορίζει τον συγγραφικό σας ορίζοντα; Σκέφτεστε ότι η αλλαγή μιας πετυχημένης συνταγής μπορεί να δυσαρεστήσει το αναγνωστικό σας κοινό;
ΑΠ: Τώρα που μιλάμε γράφω το ενδέκατο μυθιστόρημα. Πάει καλά. Τίποτε δεν είναι μπλοκαρισμένο. Είναι όμως αλήθεια: μερικές φορές γράφω και πράγματα που δεν είναι αστυνομικά. Και τότε μου την πέφτουν συνήθως κάποιες ομάδες αναγνωστών. Μου γράφουν: Δεν θα ήταν καλύτερα αντί να είχατε σπαταλήσει τον χρόνο σας να είχατε γράψει μια νέα ιστορία του Georg Dengler;
ΕΡ: Στο «Ρικκαρντίνο», ο Αντρέα Καμιλέρι τερματίζει τη σχέση ανάμεσα στον συγγραφέα και τον πρωταγωνιστή των ιστοριών του, βάζοντας τον εαυτό του να πρήζει ασταμάτητα τον Επιθεωρητή Μονταλμπάνο τηλεφωνώντάς του και γενικώς ενοχλώντας τον καθώς το μυθιστόρημα προχωράει. Εσείς τι σχέση και γνώμη έχετε για τον Georg Dengler και κυρίως αυτός τι λέει για εσάς;
ΑΠ: Σε εμάς τους συγγραφείς αρέσει να παίζουμε με τους χαρακτήρες των βιβλίων μας. Όντως ο Καμιλέρι το τερμάτισε. Ο Georg Dengler ακόμη μου παραπονιέται για το γεγονός ότι δεν έχει και πολλά χρήματα στο λογαριασμό του μετά από δέκα πετυχημένα μυθιστορήματα. Προχθές απαίτησε να του δημιουργήσω για σύντροφο μια πλούσια κληρονόμο που θα πεθάνει από έμφραγμα. Φυσικά αρνήθηκα.
Η συνωμοσία του Μονάχου, Ξένα Νερά, Το Μεγάλο Σχέδιο. (¨Ολα από τις εκδόσεις Angelus Novus)
