της Τασούλας Τσιλιμένη (*)
Όλο και πιο συχνά και στο εθνικό εκδοτικό μας τοπίο αυξάνονται οι περιπτώσεις εικονογράφων που τολμούν να εκφράζονται και με κείμενα. Κάποια μόνο παραδείγματα θα αναφέρω χωρίς πρόθεση αγνόησης των υπολοίπων. Εξ άλλου βρίσκεται σε εξέλιξη εργασία φοιτήτριάς μου που μελετά το συγκεκριμένο θέμα. Σημειώνω λοιπόν τον Νικόλα Ανδρικόπουλο, τη Φωτεινή Στεφανίδη, τη Λήδα Βαρβαρούση, κ.α. Καταξιωμένοι και βραβευμένοι εικονογράφοι που βουτούν την πένα τους στο μελανοδοχείο θα έγραφα σε άλλες εποχές. Η Έφη Λαδά έρχεται να προστεθεί σε αυτούς που ενέδωσαν στην πρόκληση της γραφής. Θα μπορούσε κάποιος/α να πει ότι και η εικονογράφηση αφήγηση είναι. Αναμφίβολα! Και προηγήθηκε ως μορφή γραπτής επικοινωνίας. Όμως εδώ αναφέρομαι στην κυριολεκτική λογοτεχνική πεζογραφική τέχνη. Οι μέρες της σιωπής τιτλοφορείται το βιβλίο της Ε. Λαδά το οποίο εικονογραφεί και γράφει το κείμενο. Το θέμα του δεν ανήκει στη γνωστή έως τώρα και επαναλαμβανόμενη συχνά θεματολογία της παιδικής λογοτεχνίας. Η Λαδά επιλέγει να συνθέσει μια παραμυθιακή ιστορία για ένα καυτό και επίκαιρο θέμα, τη φωτιά. Ξετυλίγει με εντυπωσιακή εκφραστική λιτότητα και εξιστορεί όσα απαιτούνται, ώστε να δίνεται έμφαση στο γεγονός και στα αποτελέσματά του. Μια ιστορία για έναν παραμυθένιο τόπο που το επισκέφτηκε η φωτιά, το αγκάλιασε και έφυγε παίρνοντας μαζί της δέντρα, σπίτια, χαρά κ.λπ. Χωρίς κινδυνολογίες, χωρίς αναφορά σε αιτιότητες, ανευθυνότητες ή υπευθυνότητες, με φράσεις στο μέγεθος μιας ανάσας, η Ε. Λαδά επενδύει στην ελπίδα και στα παιδιά, δημιουργώντας ένα βιβλίο που θέτει αυτοβούλως και ανώδυνα τα « γιατί» και «πώς», όπως πρέπει να κάνει κάθε ποιοτικό βιβλίο.
Τρία είναι τα βασικά πρόσωπα της ιστορίας: Η φωτιά, που την προσκαλεί ο αέρας, η σιωπή και η ελπίδα. Τρεις εικονογραφικές περίτεχνες μορφές, που κινούνται στις σελίδες του βιβλίου, και οι τρεις εκπέμπουν θετική αύρα, ακόμη και η φωτιά και η σιωπή. Κι αυτό οφείλεται στο εικαστικό ύφος της Λαδά. Εντυπωσιακότερη όλων είναι η απεικόνιση της φωτιάς, που κοσμεί και το εξώφυλλο του βιβλίου. Μια μαγική μορφή που συν-αρπάζει. Η σιωπή τόσο… εύγλωττη με βλέμμα καθρέφτη τα συναισθήματα των κατοίκων του καμένου τοπίου, δείχνει το μέγεθος της τραγωδίας. Η ελπίδα, με λεπτές γραμμές και σχήματα στο πρόσωπό της, παραπέμπει σε κουλτούρα άλλων λαών/ηπείρων. Οι τρεις φιγούρες καταλαμβάνουν μεγάλη έκταση στις σελίδες σε αντίθεση με τα παιδιά, που στην ουσία είναι εκείνα που θα κάνουν την ανατροπή και θα φέρουν την ελπίδα. Μια ενδιαφέρουσα οπτική αυτή η επιλογή που δίνει χώρο στην αισιοδοξία που διστακτικά θα απλωθεί στο καμένο τοπίο και όλα θα ξαναφτιάξουν. Όχι δεν είναι απλά ένα αισιόδοξο, όπως συμβαίνει στα περισσότερα κείμενα, και ανώδυνο τέλος. Η Λαδά δεν χαϊδεύει και δεν τακτοποιεί επιπόλαια το ζήτημα μετριάζοντας την ουσία. Το κείμενο συνδυαστικό και σε διάλογο με την εικόνα, διατηρεί την αυτονομία του παρόλαυτα και δημιουργεί ένα αφηγηματικό σύνολο που τα λέει Όλα. Δείχνει την ενεργητικότητα(των παιδιών) ενάντια στην απογοήτευση, που μπορεί να οδηγήσει στην απραξία, σημείο των καιρών μας και κυρίως επιλογή των ενηλίκων. Η Λαδά φτιάχνει ένα βιβλίο …φωτιά, που καίει τα πάντα αλλά και γεννά νέα ζωή. Ολοκληρώνοντας για πολλοστή φορά την ανάγνωσή του επανήλθε μέσα μου μια παλαιότερη σκέψη που είχα όταν ξεφύλλιζα βιβλία είτε σε μετάφραση είτε σε άλλη γλώσσα, βιβλία στα οποία ο συγγραφέας και ο εικονογράφος ήταν το ίδιο άτομο: «τι κρίμα που δεν ξέρω να εικονογραφώ», σκεφτόμουν τότε στην αρχή… Αλλά σήμερα σκέφτομαι πόσο τυχερή είμαι που τα κείμενα μου τιμήθηκαν με την εικονογραφία τόσο αξιόλογων εικονογράφων μας.
info: Έφη Λαδά, Οι μέρες της σιωπής, Πατάκης 2019
(*) Η Τασούλα Τσιλιμένη είναι Καθηγήτρια παιδικής λογοτεχνίας και δημιουργικής γραφής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Το τελευταίο της βιβλίο για παιδιά στις εκδόσεις ΔΙΑΠΛΟΥΣ με τίτλο «Η Λίλα…πετάει».
