«Τσουνάμι» χτύπησε τα ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία

Ρεπορτάζ: Γιάννης Ν. Μπασκόζος.

Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία , κυρίως της περιφέρειας, πολλά από τα οποία ανοίξανε πριν 1- 2χρόνια, αλλά και τα παλιότερα νιώθουν να πνίγονται. Οι καλές προϋποθέσεις με τις οποίες ξεκίνησαν βουλιάζουν μέσα στο ανησυχητικό κλίμα των ημερών. Μπορεί ο ΦΠΑ στο βιβλίο να μειώθηκε από το 6.30% στο 6%  αλλά αυτό δεν μπόρεσε να κάνει την αγορά βιβλίου να χαμογελάσει.  Ο Θοδωρής Βασιλόπουλος (Βιβλιοπωλεία Ευριπίδης Χαλάνδρι και Κηφισιά) είναι ιδιαίτερα ανήσυχος. «Την Δευτέρα μετά τα capital controls δεν πάτησε ψυχή στο βιβλιοπωλείο. Όσοι ήρθαν αργότερα το επέλεξαν  μάλλον για ψυχοθεραπεία, να αισθανθούν λίγο καλύτερα. Ξεφύλλιζαν βιβλία αλλά δεν αγόραζαν. Ο τζίρος μας σε σχέση με τον περυσινό Ιούλιο έπεσε 40%. Σε απόλυτους αριθμούς αυτό το νούμερο είναι πολύ μεγάλο αν σκεφτούμε ότι ο Ιούλιος είναι ο τρίτος καλύτερος μήνας μετά τον Δεκέμβριο και τον Σεπτέμβριο με τα παιδικά. Σημειωτέον ότι το 60% του τζίρου ήταν με κάρτες ενώ εμείς για να παραγγείλουμε λίγα νέα βιβλία χρειαζόμασταν μετρητά».

Υπήρξαν όμως και παράπλευρες απώλειες: « Έχουμε πρόβλημα τροφοδοσίας καθώς οι εκδότες δεν ανατυπώνουν, πουλάμε βασικά ότι έχουμε στο βιβλιοπωλείο. Πολλά καλά βιβλία θα χαθούν από την αγορά , καθώς δεν θα γίνονται επανεκδόσεις», λέει ο Θ.Βασιλόπουλος.  Θα βοηθήσει η μεταφορά του ΦΠΑ του βιβλίου από το 6.30% στο 6.00%,αναρωτιέμαι. «Προς το παρόν υπάρχει χάος , καθώς δεν εφαρμόζουν όλοι οι εκδότες το ίδιο σύστημα. Άλλοι αναπροσαρμόζουν την τιμή και άλλοι όχι. Νομίζω ότι  η μικρή αυτή μείωση δεν πρόκειται να ανατρέψει την καταναλωτική αρνητική δυναμική».

«Χάθηκε η σεζόν», λέει και η Μαρία Παπαγεωργίου από το βιβλιοπωλείο «Επί λέξει», ένα νέο βιβλιοπωλείο, που άνοιξε πριν από ενάμιση χρόνο στις αρχές της οδού Ακαδημίας. «Μέχρι τον Ιανουάριο του 2015 και πριν τις εκλογές υπήρχε ανάκαμψη. Μετά τις εκλογές, τους μήνες από Φεβρουάριο έως Απρίλιο, είχαμε μια πτώση 20% στον τζίρο μας , κάτι που το θεωρούσαμε και φυσιολογικό, μιας και αυτοί είναι «αδύνατοι» καταναλωτικά μήνες. Όμως εκεί που περιμέναμε ανάκαμψη τον Ιούνιο και Ιούλιο ήρθαν τα capital controls   κι έριξαν το τζίρο μας κατά 50%. Χάθηκε ο δεύτερος καλύτερος μήνας μας και μαζί του όλη η σεζόν.  Το στοκ μας δεν ανανεώνεται, οι εκδότες ζητάνε μετρητά, ενώ οι πελάτες πληρώνουν με κάρτα. Υπάρχουν εκδότες που μας έχουν ειδοποιήσει ότι θα μειώσουν 70% την παραγωγή τους με ότι συνεπάγεται αυτό για όλο το κύκλωμα του βιβλίου.

Ο Σπύρος Ξένος από το  Βιβλιοπωλείο «Λεμόνι» στο Θησείο δίνει το δικό τους στίγμα σε μια περιοχή που είναι και τουριστική:  «Ανησυχία και φόβος για το μέλλον είναι το αίσθημα της αγοράς βιβλίου για το πρώτο εξάμηνο του 15 –  παραμένει το ίδιο με το αντίστοιχο περυσινό. Οι πωλήσεις είναι  λιγότερες και η εκδοτική παραγωγή πολύ μικρότερη από  αυτή των παλαιότερων ετών. Στο Βιβλιοπωλείο Λεμόνι προσπαθούμε με καλύτερες τιμές να ανταπεξέλθουμε σε αυτή την κρίση που επηρεάζει και τον χώρο του βιβλίου. Ευτυχώς μας βοηθά η στάση των περισσότερων εκδοτών που κρατά τις τιμές των βιβλίων τους χαμηλά αυτή την περίοδο της οικονομικής κρίσης που ο αναγνώστης δεν έχει τα χρήματα που είχε παλαιότερα για να αγοράσει περισσότερα βιβλία».

O  Άγης Αθανασιάδης από το βιβλιοπωλείο «Booktalks» στο Φάληρο  σκιαγραφεί ως εξής την κατάσταση: «Υπήρχε μια σχετική άνοδος της τάξης του 10% (που οφείλεται στον πολύ καλό Ιούνιου που είχαμε) που διακόπηκε βίαια με την επιβολή του capital control και της αναγγελίας του δημοψηφίσματος το τελευταίο Σαββατοκύριακο  του Ιουνίου. Από εκείνη την ημέρα και μέχρι την ψηφοφορία στην Βουλή που άλλαξε την ψυχολογία του κόσμου, οι πωλήσεις μας έκαναν μια βουτιά της τάξεως του 60% σε σχέση με τον προηγούμενο Ιούλιο».

Ποια είναι τα βιβλία που αγοράζονται, έστω αυτά τα λίγα. Στο Booktalks είναι όσα έχουν σχέση με την κρίση και τα οικονομικά μέτρα είτε πρόσφατες εκδόσεις λογοτεχνίας όπως Μοντιανό, Ελρόυ, Χ.Μαρίας, Χ. Βάσκες, Κραζναχορκάι κ.ά . Στο «Λεμόνι» βιβλία που συνεχίζουν να αγοράζονται ανεξάρτητα της οικονομικής κρίσης είναι η μεταφρασμένη  ελληνική λογοτεχνία που απευθύνεται όμως περισσότερο σε ξένους και επισκέπτες της χώρας μας και οπωσδήποτε τα σχολικά, τα βοηθήματα, τα ξενόγλωσσα κλπ.

Ένα βασικό ερώτημα είναι τι κάνουν οι πιστοί πελάτες, εξακολουθούν να αγοράζουν βιβλία. Ο Σπύρος Ξένος λέει: «Οι πιστοί πελάτες μας πρέπει να πούμε ότι έχουν γίνει πιο πιστοί ακόμη γιατί συνεχίζουν έστω και με μειωμένα χρήματα να παίρνουν σίγουρα λιγότερα βιβλία , οπωσδήποτε όμως αυτό είναι που μας στηρίζει σήμερα … το μεγαλείο της ψυχής τους να κρατήσουν με κάθε τρόπο ανοικτά τα μικρά βιβλιοπωλεία. Νομίζω ότι ένα ευχαριστώ θα ήταν και αυτό λίγο». Ο Άγης Αθανασιάδης λέει ότι «συνεχίζουν να αγοράζουν αλλά σε περιορισμένες ποσότητες. Έχουμε πελάτες που ξοδεύουν κατά μέσο όρο, 100 ευρώ τον μήνα για βιβλία, αυτοί δεν έχουν αγοράσει καθόλου μέσα στον Ιούλιο, ή έχουν αγοράσει 1 ή 2 βιβλία. Υπάρχουν και κάποιοι που δεν αγοράζουν τον τελευταίο μήνα, λόγω των capital controls. Γενικότερα υπάρχει πάγωμα και διστακτικότητα στην αγορά, ενώ οι περισσότεροι κυνηγάνε πλέον τις προσφορές των εκδοτικών οίκων ή τις προσφορές από κουπόνια εφημερίδων». Τέλος ο Θ. Βασιλόπουλος αναφέρει ότι οι καλοί πελάτες αγοράζουν πρωτίστως για τα παιδιά τους ενόψει των διακοπών.

Πώς θα είναι το μέλλον;

Το μέλλον μοιάζει ζοφερό. Ο Θοδωρής Βασιλόπουλος αναφέρεται σε μια «πρωτόγνωρη εμπειρία για το πώς θα είναι το μέλλον» και εξηγεί: « Ο καταναλωτής χάνει την ασφάλεια του, δεν αισθάνεται άνετα να καταναλώνει, πολύ φοβάμαι ότι θα επισκεφθεί, καλώς εχόντων των πραγμάτων, τα βιβλιοπωλεία τα ερχόμενα Χριστούγεννα».  Η Μαρία Παπαγεωργίου συμπληρώνει ότι «το χειρότερο είναι ότι η κατάσταση αυτή θα παγιωθεί. Αν σκεφτείτε ότι το βιβλιόφιλο κοινό είναι πολύ μικρό προβλέπω ότι τους επόμενους μήνες η κατάσταση θα χειροτερέψει ραγδαία και θα υπάρχουν σοβαρές ανακατατάξεις στον χώρο του βιβλίου. Ήδη οι εκδότες αναβάλλουν τον προγραμματισμό τους, δυσκολεύονται με το προσωπικό τους κι αν μάλιστα μπούμε σε προεκλογική περίοδο από τον Σεπτέμβριο , τότε θα γνωρίσουμε ένα καταστροφικό τσουνάμι».

Οι εκδότες στη μέγγενη  

Οι εκδότες βρίσκονται σε μεγαλύτερη και δυσκολότερη ,ίσως, κατάσταση από τους βιβλιοπώλες. Το ρευστό χρήμα , ως γνωστόν , έστω και περιορισμένα, υπάρχει στα βιβλιοπωλεία. Οι εκδότες έχουν να αντιμετωπίσουν πολλαπλά προβλήματα. Το πρώτο και πιο πιεστικό είναι η έλλειψη χαρτιού, το οποίο στην Ελλάδα εισάγεται και η όποια παραγγελία του μετά τα capitol controls έγινε αδύνατη. Επίσης τα μελάνια είναι εισαγόμενα και έτσι και οι τυπογράφοι απαιτούν μετρητά για να τυπώσουν. Μελάνια και χαρτιά πήγαν στο 23% κάτι που καθιστά δώρο άδωρο την μείωση του ΦΠΑ στο βιβλίο από 6.30 σε 6%. Μέσα σε αυτό τον κλοιό πολλοί εκδότες ανέβαλαν τις εκδόσεις που είχαν στο τυπογραφείο για να προλάβουν την αγορά του καλοκαιριού ενώ ανέβαλλαν επ΄αόριστον την παραγωγή που προετοίμαζαν για φθινόπωρο και χειμώνα. Ήδη ορισμένα εκδοτικά έδωσαν στο προσωπικό τους τις καλοκαιρινές άδειες, άλλοι έδωσαν αναγκαστικές άδειες ή έθεσαν σε προσωρινή διαθεσιμότητα τμήμα του προσωπικού. Παράλληλα έκαναν εκ περιτροπής ωράριο εργασίας και προβληματίζονται σοβαρά για το μέλλον- αν δηλαδή μπορούν να αντέξουν σε ένα παρατεταμένο καθεστώς κρίσης.   Διαφημιστές, μεταφραστές, συγγραφείς παραμένουν και θα παραμείνουν απλήρωτοι για καιρό ακόμα.

ΣΓΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Τμήμα του ρεπορτάζ δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Επένδυση, 25/7/2015.

2. Για το ΦΠΑ στα βιβλία βλέπε ακόμα: http://www.oanagnostis.gr/vivlio-pos-mia-miosi-ine-afxisi/

3. Η φωτό στην αρχή του άρθρου είναι από το Βιβλιοπωλείο Ευριπίδης στο Χαλάνδρι