του Φίλιππου Φιλίππου
Τα τελευταία χρόνια και παρά την οικονομική κρίση που μαστίζει την Ελλάδα, κάτι που έχει μεγάλο αντίκτυπο στην κοινωνία, αφού επηρεάζει αρνητικά τη ζωή των ανθρώπων και συνεπώς και τις δραστηριότητές τους, τη διασκέδαση, την ψυχαγωγία, αλλά και τη σχέση τους με τα βιβλία και την ανάγνωση, η αστυνομική λογοτεχνία ανθεί. Το 2001 εκδόθηκαν 9 αστυνομικά βιβλία (μυθιστορήματα, συλλογές διηγημάτων), γραμμένα από Έλληνες, το 2010 κυκλοφόρησαν 30, το 2016 εκδόθηκαν 73, το 2017 βγήκαν 75, ενώ το 2018 ο αριθμός μειώθηκε στα 58 (μαζί με τις μελέτες και παιδικά-εφηβικά). Αυτό σημαίνει πως η αστυνομική λογοτεχνία στην Ελλάδα έχει πλέον βγει από το περιθώριο, δεν θεωρείται παραλογοτεχνία ή παραφιλολογία, και το φαινόμενο αυτό αναγκάζει εκείνους που την αγνοούσαν να την προσέξουν. Και όχι μόνο αυτό: η ελληνική αστυνομική λογοτεχνία, επί χρόνια περιφρονημένη από την πλειονότητα των βιβλιοκριτικών, τώρα βγαίνει στον αφρό και μάλιστα βραβεύεται από τους σημαντικότερους από αυτούς –το βραβείο μυθιστορήματος του ηλεκτρονικού περιοδικού Ο αναγνώστης για το 2017 το έλαβε το Οι κρυφοί πυρήνες των Ερυθρών ταξιαρχιών του Δημήτρη Μαμαλούκα.
Με τον παραπάνω μικρό πρόλογο θέλουμε να σημειώσουμε όχι μόνο το ευχάριστο γεγονός της αύξησης των εκδιδομένων αστυνομικών βιβλίων στη χώρα μας, αλλά και την εμφάνιση νέων ταλαντούχων συγγραφέων, οι οποίοι έχοντας μελετήσει τους κλασικούς της παγκόσμιας αστυνομικής λογοτεχνίας, γνωρίζοντας τα σύγχρονα ρεύματα στο συγκεκριμένο είδος, επιχειρούν να γράψουν τη δική τους αστυνομική ιστορία, διεκδικώντας μια θέση στο πάνθεον των σύγχρονων ομοτέχνων τους που θεωρούνται ως επίγονοι του πρώτου διδάξαντος, του Γιάννη Μαρή.
Ένας από αυτούς τους επιγόνους είναι και ο Γιάννης Μόσχος (γεννήθηκε το 1982 στη Γάβριανη του νομού Μαγνησίας), ο οποίος με το μυθιστόρημα Τοκορόρο μπαίνει δυναμικά στο χώρο και μπορεί να μεγαλουργήσει αν αφήσει στην άκρη την Ιστορία άλλων ηπείρων και άλλων λαών και καταπιαστεί με ελληνικά θέματα. Διότι τούτο το πρώτο έργο του διαδραματίζεται αλλού, στις ΗΠΑ και στην Κούβα, και οι ήρωές του δεν έχουν καμιά σχέση με την ελληνική πραγματικότητα.
Όλα αρχίζουν το1948, σε κάτι βαμβακοχώραφα στο Ντάλας του Τέξας, όπου ο Μπομπ ο Νεροχύτης, ένας πρώην επιστάτης, πρώην διακινητής παράνομου αλκοόλ, πότης και γυναικάς, που παντρεύτηκε με το ζόρι τη Σούζαν, κόρη πάστορα, κι απέκτησε μαζί της ένα γιό, πυροβολείται από κάποιον άγνωστο και πεθαίνει. Στη συνέχεια, μεταφερόμαστε στο 1960, στο Μαϊάμι της Φλόριντα, όπου συναντάμε τον Μπαντ Στόουν, ντίλερ μαριχουάνας και στέλεχος της Κου Κλουξ Κλαν, τον Τέρι Φρίμαν, αρχηγό του Τμήματος Ανθρωποκτονιών, τον αστυνομικό επιθεωρητή Τσαντ Ληρόι και τον βοηθό του τον Κερτ. Τότε μαθαίνουμε πως η τοπική αστυνομία παίζει διακοσμητικό ρόλο, αφού καλύπτει τα συνδικάτα της μαφίας, και η ηγεσία της χρηματίζεται από τους κακοποιούς. Σε προσωπικό επίπεδο, ο Τσαντ και ο Κερτ είναι φίλοι, αυτό όμως δεν εμποδίζει τον πρώτο να κοιμάται με την Φαίη, την κοπέλα του δεύτερου.
Κι όταν ο Μπαντ Στόουν βρίσκεται άγρια δολοφονημένος, γυμνός και βαμμένος σαν κλόουν, η αστυνομία ψάχνει τον δράστη. Ποιος είναι; Εικάζεται πως ο Μπαντ «φαγώθηκε» από μια μαφιόζικη ομάδα αντικαθεστωτικών Κουβανών που έφυγαν από την πατρίδα τους μόλις πήρε την εξουσία ο Φιδέλ Κάστρο, διώχνοντας τον δικτάτορα Φουλχένσιο Μπατίστα. Τώρα, στη Μικρή Αβάνα, την κουβανέζικη συνοικία στο Μαϊάμι, εκγυμνάζουν διάφορα άτομα του σκοινιού και του παλουκιού για να κάνουν απόβαση στην Κούβα και να εκδιώξουν τον Κάστρο και τους αντάρτες του, οι οποίοι πήραν από την αμερικάνικη μαφία που έλεγχε τα ναρκωτικά, τον τζόγο και την πορνεία, τα ξενοδοχεία και τα καζίνο και τους έδιωξαν από το νησί. Την επιχείρηση εισβολής ενορχηστρώνει ένας δυναμικός άντρας ονόματι Σίνγκερ. Κι ύστερα δολοφονούνται επίσης άγρια ένας άλλος μαφιόζος κι ο εκδότης μιας εφημερίδας. Δίπλα στους νεκρούς βρίσκεται μια φωτογραφία ενός πουλιού, του τοκορόρο, που είναι το εθνικό πουλί της Κούβας.
Ο συγγραφέας μολονότι αφηγείται σε τρίτο πρόσωπο, δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα στις σκέψεις και στα συναισθήματα του Κερτ, ο οποίος διαφέρει από τους άλλους αστυνομικούς. Είναι αυτός που δεν συμμετέχει στα χρυσοφόρα παιγνίδια τους, που αγαπάει τη Φαίη κι ας τον προδίδει καθημερινά, που σκέφτεται ότι η αστυνομία είναι παντού, αλλά η δικαιοσύνη πουθενά, κι ότι οι νόμοι είναι παντού, αλλά όσο περισσότεροι νόμοι τόσο λιγότερη δικαιοσύνη. Επίσης, ο συγγραφέας περιγράφει με δραματικό τρόπο τα όσα τράβηξαν η Σούζαν και ο γιος της στα βαμβακοχώραφα και αλλού, αφού έφυγαν από εκεί για να γλιτώσουν.
Το Τοκορόρο είναι ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα για τον υπόκοσμο της Αμερικής, για τους διεφθαρμένους αστυνομικούς, για την αμερικανική μαφία. Ο Γιάννης Μόσχος έχει επηρεαστεί από τους μεγάλους δασκάλους του σκληρού αμερικανικού αστυνομικού αφηγήματος, τον Ντάσιελ Χάμετ, τον Ρέιμοντ Τσάντλερ, αλλά και Τζέιμς Ελρόι, τον σημαντικότερο εν ζωή αστυνομικό συγγραφέα της εποχής μας, μα και τον Ουίλιαμ Φοκνερ και τον Τζον Στάινμπεκ. Ωστόσο, είναι εμφανής και η επίδραση των σκανδιναβικών αστυνομικών μυθιστορημάτων (οι αποτρόπαιοι φόνοι που φαίνεται να είναι έργο ψυχοπαθών, οι μάλλον κουραστικοί εσωτερικοί μονόλογοι κάποιων ηρώων, παρά την ποιητικότητά τους, τα συνεχή φλας μπακ). Σε κάθε περίπτωση, ο συγγραφέας αφηγείται με δεξιοτεχνία τις περιπέτειες κάποιων σκληρών ηρώων, ανθρώπων του υποκόσμου και αστυνομικών –συχνά αυτές οι δύο ιδιότητες συναντώνται στο ίδιο πρόσωπο–, οι οποίοι είναι ικανοί να κάνουν τα πάντα, και άγριους φόνους, βεβαίως, για χάρη των χρημάτων. Το ίδιο συμβαίνει και με ορισμένους δημοσιογράφους, οι οποίοι ειδικεύονται στη χειραγώγηση της κοινής γνώμης.
Είναι ακόμα ένα μυθιστόρημα για την εκδίκηση: εδώ οι κακοί τιμωρούνται, ενίοτε με βαναυσότητα, ώστε να αποκατασταθεί η ηθική τάξη, κάτι που δεν συμβαίνει στην πραγματική ζωή. Είναι, επίσης, ένα μυθιστόρημα για την κουβανική επανάσταση, η οποία άντεξε επί χρόνια την αμερικανική εχθρότητα και επιβιώνει μέχρι σήμερα, επί εξήντα χρόνια, χάρη στις αντοχές του κουβανικού λαού και παρά τα ποικίλα λάθη της ηγεσίας της.
info: Γιάννης Μόσχος, Τοκορόρο, Εκδόσεις Τόπος, 2019
Ο Α θα επανέλθει σύντομα στα αστυνομικά με κριτικές παρουσιάσεις αστυνομικών παιδικών βιβλίων από συγγραφείς που μέχρι τώρα έγραφαν για ενηλίκους: της Μιαράντας Βατικιώτη, Η συμμορία της Μπλε κάλτσας (Αίολος) και της Ευτυχίας Γιαννάκη για μικρότερα παιδιά, Μυστήριο στη λίμνη Λαμπίκο (Ίκαρος).