Το βιβλίο ως αντικείμενο

1
416

Της Βενετίας Αποστολίδου.

Πάντα με εκπλήσσουν οι διαφορετικές στάσεις των αναγνωστών απέναντι στο βιβλίο ως αντικείμενο. Ανεξάρτητα από το πώς, τί και πόσο διαβάζει κανείς, διαμορφώνει με τα χρόνια μια σχέση με το βιβλίο που μπορεί να κυμαίνεται από τη λατρεία της υλικής υπόστασής του (το περιβάλλει με όλη του τη φροντίδα, το θεωρεί πολύτιμο απόκτημα που δεν πρέπει να πάθει το παραμικρό, δεν το δανείζει ή το δανείζει με τεράστια δυσκολία, δεν διαβάζει δανεισμένο βιβλίο) έως την αντιμετώπισή του ως αναλώσιμου αντικειμένου που μπορεί να το μουτζουρώνει, να το τσαλακώνει και βέβαια να το δανείζει και να το δανείζεται χωρίς καν να νοιάζεται για τη μετέπειτα τύχη του. Υπάρχουν και οι φανατικοί βιβλιόφιλοι,  οι συλλέκτες που είναι σε θέση να εκτιμήσουν την τυπογραφική του αξία, να το εντάξουν σε μια τυπογραφική παράδοση, να το δουν ως έργο τέχνης. Εδώ πάντως μας ενδιαφέρουν οι απλοί αναγνώστες οι οποίοι, στο μεγαλύτερο ποσοστό, ανήκουν κάπου ανάμεσα στα δύο άκρα που περιέγραψα παραπάνω. Η συζήτηση για το βιβλίο ως αντικείμενο πηγαίνει αναπόφευκτα, στις μέρες μας, και στο e-book, στην ηλεκτρονική ανάγνωση, θέμα που χρειάζεται ειδική πραγμάτευση.

Δύο πρόσφατες εμπειρίες μου προκάλεσαν πολλές σκέψεις γύρω από το πολυσυζητημένο αυτό θέμα. Ένας αγαπημένος μου φίλος, φανατικός αναγνώστης στα νιάτα του, με πολύ μεγάλη βιβλιοθήκη στην κατοχή του, αποφάσισε πριν από μερικά χρόνια να δωρίσει μεγάλα κομμάτια της σε δημόσιες βιβλιοθήκες. Ξόδεψε πολύ χρόνο να αποφασίσει ποια είδη βιβλίων θα πήγαιναν σε ποια βιβλιοθήκη, έτσι ώστε να πιάσουν τόπο και να αξιοποιηθούν, ήρθε σε επαφή με τους φορείς, ετοίμασε με φροντίδα τις αποστολές, με άλλα λόγια είχε όλον τον καιρό να εξοικειωθεί με την ιδέα του αποχωρισμού των βιβλίων του και να επιβεβαιώσει πολλές φορές την αρχική του απόφαση. Τα βιβλία έφευγαν λίγα – λίγα και, πριν από μερικές μέρες, έφυγε και η τελευταία, μεγάλη αυτή τη φορά, παρτίδα. Με συγκίνηση διαπίστωσα πως, όσο κι αν ήταν έτοιμος από καιρό, ο αποχωρισμός των βιβλίων του στοίχισε.  Άλλαξε όψη το σπίτι, τα βιβλία αποτελούσαν ένα περιβάλλον που γεννούσε αναμνήσεις, που έδινε συνοχή στο παρελθόν∙ τα βιβλία είναι μέρος της ταυτότητας των ανθρώπων που τα απέκτησαν με στερήσεις, τα διάβασαν και τα αγάπησαν με πάθος. Και ακριβώς γι αυτό θαυμάζω τον φίλο μου και μένω έκθαμβη από την απόφασή του: πόση δύναμη χρειάζεται, δωρίζοντας το μεγαλύτερο μέρος της βιβλιοθήκης του, να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητά του, να απομυθοποιήσει την κατοχή των βιβλίων και να σκεφτεί ρεαλιστικά, τι χρειάζεται περισσότερο σε ποιον. Και βλέπω πως σιγά -σιγά απολαμβάνει τα αποτελέσματα της απόφασής του: την ελευθερία του άδειου χώρου, τη βεβαιότητα εν τέλει πως οι αναγνωστικές του εμπειρίες είναι κτήμα του ες αεί, όπως και όλες οι άλλες εμπειρίες της ζωής του∙  η ταυτότητά του ως αναγνώστη είναι βαθιά εδραιωμένη, χωρίς καμιά ανάγκη να επιβεβαιώνεται συνεχώς από τα βιβλία/αντικείμενα γύρω του.

Η δεύτερη εμπειρία είναι προσωπική και αφορά τη σχέση μου με ένα βιβλίο. Έχω ένα παλιό, οικογενειακό αντίτυπο των Ποιημάτων του Μανόλη Αναγνωστάκη. Από αυτό γνώρισα και αγάπησα την ποίησή του, αυτό χρησιμοποίησα στις εργασίες μου. ΄Εχει σημαδάκια επάνω, το κάθε ποίημα είναι στην οικεία, για μένα, σελίδα, με μια ματιά ανακαλώ συναισθήματα, χρήσεις μεμονωμένων στίχων με διάφορες αφορμές. Αναγκάστηκα να στερηθώ το συγκεκριμένο βιβλίο γιατί το βάλαμε ως έκθεμα στην έκθεση τεκμηρίων και μαρτυριών για τον Μανόλη Αναγνωστάκη που είναι αυτή την εποχή σε λειτουργία στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο του Έτους Αναγνωστάκη που ανακήρυξε ο Δήμος Θεσσαλονίκης. Καθώς όμως έχω να ετοιμάσω ακόμη μια σχετική εργασία, πήρα, αναγκαστικά, ένα ολοκαίνουριο αντίτυπο με τα ποιήματά του. Απογοήτευση και εκνευρισμός με κατέλαβαν. ΄Εχασα τον προσανατολισμό μου, δεν βρίσκω εύκολα το ποίημα που θέλω, τον στίχο που θέλω, τίποτε δεν μου θυμίζει τα συναισθήματα και τις σκέψεις που αποτελούσαν τον δικό μου, προσωπικό, «αναγνωστάκειο» κόσμο. Οι σελίδες είναι καθαρές, κολλαριστές, όλα είναι φρέσκα και άρα ξένα. Κι όμως, οι λέξεις είναι οι ίδιες, τα ποιήματα είναι τα ίδια. Όλη η διαφορά βρίσκεται στο βιβλίο ως αντικείμενο. Κι εγώ που νόμιζα ότι δεν είχα εξαρτήσεις από βιβλία!

Προηγούμενο άρθροΓιάννης Ρουμπούλιας: ο δημιουργός του Δρακοφοίνικα
Επόμενο άρθροΚατερίνα Αγυιώτη, Ποιήματα

1 ΣΧΟΛΙΟ

  1. Μου άρεσε αυτό που διηγείσαι, η εμεπιρία του φίλου σου καιη δική σου. Αγαπάω κι εγώ το βιβλίο-αντικείμενο. Όμως όταν διάβασα ή ακουσα μια συνέντευξη του Alberto Moravia, άρχισα κι εγώ, όπως εκείνος, να χαρίζω, αντί να αγοράζω άλλα, τα βιβλία μου σε φίλους επί τη εκαιρία προσωπικών εορτών.Πιστεύω ότι έχει πολύ μεγαλύτερη αξία το δώρο όταν το αντικείμενο του πόθου σου το στερείσαι συνειδητά. Και πάντα πιστεύω ότι όταν δίνεις κάτι, πρίν ακόμα το δώσεις, έχεις ήδη πάρει το πολλαπλάσιο.

    Ευχαριστώ
    Αγγελος Βαμβακινός

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ