Στο σύμπαν του ωφελιμισμού ένα σφυρί αξίζει περισσότερο από μια μουσική συμφωνία, ένα μαχαίρι περισσότερο από ένα ποίημα, ένα γαλλικό κλειδί περισσότερο από έναν πίνακα», λέει ο Νούτσιο Όρντινε στο βιβλίο του «Η χρησιμότητα του άχρηστου» και συμπληρώνει «είναι εύκολο να καταλάβεις τι χρησιμεύει ένα εργαλείο αλλά είναι δύσκολο κάποιοι να κατανοήσουν τι χρησιμεύει η μουσική, η λογοτεχνία, η τέχνη». Και το λέει αυτό γιατί σήμερα είναι κοινή διαπίστωση ότι οι ανθρωπιστικές επιστήμες, οι τέχνες δεν απασχολούν τις ηγεσίες εκτός κι αν προσπορίζουν κέρδη, υλικά ή ιδεολογικά (βλέπε Αμφίπολη).
Μίλαγα με έναν νεαρό Έλληνα σκηνοθέτη βραβευμένο στο εξωτερικό και σκέφτηκα ότι καμία πολιτική ηγεσία δεν σκέφτηκε να τον τιμήσει. Θα μου πεις εδώ δεν είχαν καν τιμήσει τον Χρυσό Φοίνικα του Αγγελόπουλου, τι ζητάς; Αλλά βεβαίως θα σφαχτούν στα πόδια της ωραίας νυν κυρίας Κλούνεΐ που θα έρθει να «παλέψει» για τα Μάρμαρα, αυτόν τον ωραίο όσο κι ανέξοδο στόχο που τον δοξάζουν και με τη σειρά του αυτός «δοξάζει» όλες τις ηγεσίες.
Πρόκειται για ένα πανευρωπαϊκό φαινόμενο, για να επιστρέψω στο βιβλίο του Όρντινε: «Η Ευρώπη μοιάζει με θέατρο στη σκηνή του οποίου εμφανίζονται καθημερινά κυρίως πιστωτές και οφειλέτες». Οι Ευρωπαίοι ηγέτες και τα στελέχη τους σε αλλεπάλληλες συνεδριάσεις υπολογίζουν κέρδη και ζημίες, επιτόκια και ελλείμματα. Στις δυτικές κοινωνίες η έννοια της προόδου είναι φτιαγμένη στα καλούπια των αμείλικτων αριθμών. Θυμίζω ότι τα κριτήρια με τα οποία καταρτίζονται οι λίστες για τα καλύτερα Πανεπιστήμια του κόσμου είναι μόνον οικονομικά .Έτσι από αυτές τις λίστες έχουν εξαφανιστεί οι μαθηματικές και φιλολογικές σχολές της Γαλλίας, οι νομικές της Γερμανίας κλπ. Οι ανθρωπιστικές επιστήμες είναι πια περιττές σε έναν κόσμο όπου όλα τα κριτήρια πρέπει να «ωφέλιμα και χρήσιμα».
Η αγάπη στη γνώση, στην τέχνη, χωρίς άμεσο όφελος, είναι σήμερα το ελλείπον αγαθό. Η παντοδυναμία των τεχνοκρατών έχει αποδείξει ότι δεν εξασφαλίζει υποχρεωτικά την ευημερία του ανθρώπου, άσε που και η έννοια της «προόδου» είναι αμφισβητήσιμη.
«Η πίστη στην πρόοδο είναι ένα δόγμα των αργόσχολων και των Βέλγων» σάρκαζε τον 19ο αιώνα ο Μποντλέρ και ο Φλομπέρ κορόιδευε όσους πίστευαν πως ο πολιτισμός πηγαίνει ένα βήμα μπροστά επειδή βελτιώθηκε η ποιότητα των βελονιών. Η έννοια της προόδου χρειάζεται να επανεξεταστεί, η γνώση είναι το εμπόδιο απέναντι στην ανεξέλεγκτη ωφελιμιστική διαμόρφωση της ζωής.
Το «άχρηστο», αυτό που νομίζεται ως άχρηστο χρειάζεται να μπει στη ζωή μας για να τελειώσω με τον Βολτέρο «το περιττό, ένα εξαιρετικά αναγκαίο πράγμα».
INFO: Νούτσιο Όρντινε ,Η χρησιμότητα του άχρηστου, (μτφρ: Ανταίος Χρυσοστομίδης, ΑΓΡΑ)
(Δημοσιεύτηκε στο The Toc.gr)
