Το “ζωγράφισέ μου ένα αρνί” είναι η νέα στήλη στην οποία συζητούν και δαφωνοσυμφωνούν η Μαρία Τοπάλη και η Νίκη Κωνσταντίνου-Σγουρού.
Στο σημερινό “διπλάκι” αλληλογραφούν για το Νησί του Ισήν, ένα “ανάποδο” νησί (Αμανατιάδης, Γιαννάκης Μεταλληνού, εκδ. Μάρτης).
Η Νίκη στη Μαρία:
Το χαληδόνι είναι μοναχικό πουλί από επιλογή των άλλων πουλιών που δεν αντέχουν το φάλτσο κελάηδισμά του. Οι σκοροράπτες μπαλώνουν τρύπες με μαεστρία. Μέσα σε λιβάδια χαμομηλιών σε παίρνει ο ύπνος καθώς σε νανουρίζουν υπνόκορες, ενώ αν χρησιμοποιήσεις για μαξιλάρι τον απαλόχοιρο ίσως στο όνειρό σου να σου αποκαλυφθεί πώς μοιάζει κάτω από την αφάνα του. Στο Νησί του Ισήν τα πράγματα εξελίχθηκαν απροσδόκητα. Τα πλάσματα, τα τοπωνύμια, οι συνήθειες είναι ανάποδες. Το βιβλίο είναι ένα λεύκωμα – ή καλύτερα ένας οδηγός εξερεύνησης – για το παράξενο αυτό νησί. Από το σημείωμα του προλόγου οι αναγνώστριες ενημερώνονται για τη φύση του νησιού και καλωσορίζονται ως επισκέπτριες σε αυτό. Έπειτα ακολουθούν σελίδες αφιερωμένες σε αυτά τα χαρακτηριστικά ζώα που είναι ανάποδα. Κάθε σελίδα παρουσιάζει κι ένα ζώο: την επίσημη λατινική ονομασία του, μια εικόνα και κάποιες βασικές πληροφορίες. Τα χρώματα της εικονογράφησης δεν είναι καθόλου φανταχτερά, το κείμενο αντίστοιχα παίζει με κάποια κάπως αναμενόμενα λογοπαίγνια, χωρίς όμως να είναι βαρετό ή επιτηδευμένο. Κρατώντας τον ανάποδο χάρτη στα χέρια σου και αυτές τις οργανωμένες σημειώσεις πεδίου των προηγούμενων εξερευνητών, με οδηγό την περιέργεια, το βιβλίο σε προσκαλεί ταυτόχρονα σε δύο εναλλακτικές διαδρομές (που συνδυάζονται πολύ έξυπνα). Από τη μία, περπατάς στο μονοπάτι της φαντασίας και βλέπεις ζώα – καταγεγραμμένα κάποια στο βιβλίο, αλλά και άλλα δικά σου, ανάποδα. Περίεργα, απροσδόκητα. Ίσως κάποια γάτα αλλεργική στα ψάρια ή μια μικροφάλαινα. Από την άλλη, το βιβλίο είναι μια εγκυκλοπαίδεια. Και έχει αυτή τη μορφή. Είναι ένα κάλεσμα για την τεκμηρίωση, την οργάνωση, την προσεκτική περιγραφή. Κανένα από τα πλάσματα της φαντασίας δεν μπορεί να υπάρξει αν δεν το μελετήσεις. Αν δεν του δώσεις χρόνο, αν δεν κρατήσεις σημειώσεις, αν δεν φτιάξεις το σκίτσο και τη γενεαλογία του. Πώς μοιάζει; Με ποια άλλα συγγενεύει;
Έτσι, η περιπλάνηση στο νησί δεν είναι απλή και μόνο αστεία. Δεν είναι μια συνάντηση με ένα λουλουδένια μυρωδάτο κουνάβι ή με ένα αιχμηρό πρόβατο. Είναι μια άσκηση φαντασίας και τεκμηρίωσης, που μου φαίνεται πολύ παραγωγική και απαραίτητη. Και πολύ απολαυστική.
Η Μαρία στη Νίκη:
Δίστασα πολλές φορές και άλλες τόσες παλινδρόμησα ανάμεσα στο «ναι» και στο «όχι». Τελικά θα πω «ναι», γιατί όντως εκεί κατέληξα. Αλλά να περιγράψω ίσως με δυο λόγια τη διαδρομή μου ως εκεί, που δεν ήταν αυτονόητη: μου αρέσουν πολύ τα βιβλία γνώσης και επίσης μου αρέσουν οι αφηγήσεις, οι παλιές καλές «ιστορίες». Με όλα τα άλλα είδη όμως ξεκινάω σαν μια κουμπωμένη συντηρητικούρα (που είμαι), όχι για άλλο λόγο αλλά γιατί φοβάμαι τον καταναλωτικό συρμό που παράγει πολλά, πάρα πολλά βιβλία για παιδιά, που όμως απευθύνονται κυρίως σε μεγάλους. Καλά κάνουν και απευθύνονται ΚΑΙ σε μεγάλους, αφού οι μεγάλοι είναι αυτές/οί που θα μυήσουν το παιδί στην ανάγνωση, άρα καλό είναι να μην βαριούνται οι ίδιοι θανάσιμα. Δηλαδή, για να έρθω στο προκείμενο, είμαι κουμπωμένη απέναντι σε υπερβολικά καλοφτιαγμένα από αισθητική άποψη βιβλία με υπερβολικά σοφιστικέ περιεχόμενο. Εδώ τώρα, οι συντελεστές θέλησαν να φτιάξουν έναν αντεστραμμένο κόσμο (το νησί ΙΣΗΝ) και συγκεκριμένα μιαν αντι-ζωολογία. Το λεξιλόγιο και το χιούμορ που χρησιμοποιούν απευθύνεται σίγουρα σε μορφωμένες/ους ενήλικες. Έχουμε συμφωνήσει ότι αυτό δεν είναι κακό εφόσον λειτουργεί και στα παιδιά. Εγώ πέρασα καλά διαβάζοντάς το. Γελούσα δυο μέρες κατόπιν, φέρνοντας στο νου μου τη φράση με την οποία αρχίζει το λήμμα «Χασομέρμηγκας»: «Είναι απίθανα τεμπέλης. Υπολογίζεται ότι ένας χασομέρμηγκας μπορεί να γίνει από 10 έως 50 φορές βάρος στους συγγενείς του.». Θα χάριζα ευχαρίστως το βιβλίο σε μερικές φίλες/ους μου, που έχουν αίσθηση του χιούμορ. Και είμαι βέβαιη ότι και μερικά έξυπνα παιδιά τρίτης-τετάρτης δημοτικού και άνω μπορούν να το διαβάσουν και να το χρησιμοποιήσουν κιόλας πολύ δημιουργικά, αφού πράγματι παρακινεί να σκεφτείς ανατρεπτικά και να χρησιμοποιήσεις τη γλώσσα και τη γνώση για αυτόνομες, άφοβες, καινοτόμες κατασκευές. Αλλά το 6+ που προτείνουν οι εκδότες ως κατάλληλη ηλικία, μου φαίνεται υπερβολικά αισιόδοξο. Εκτιμώ πολύ τον τρόπο που επιλέγει να μιλήσει το βιβλίο πχ για τον ναρκισσισμό: «Το χταχέρι έχει τρεις καρδιές, μία από τις οποίες είναι υπεύθυνη για την καλή λειτουργία του οργανισμού του. Με τις άλλες δύο τροφοδοτεί αποκλειστικά την αγάπη που έχει για τον εαυτό του». Και επίσης αγάπησα τον Υπνόκορα ή Πεπτεινό που «διαλέγει τις κότες του με βάση το πόσο χουζούρες είναι». Θα ήθελα να βάλω το δάχτυλό μου «επί τον τύπον των ήλων», να το διαβάσω μαζί με κανένα πιτσιρίκι, να δω αντιδράσεις.
Το Νησί του Ισήν, Ματθαίος Αμανατιάδης, Αλίκη Γιαννάκη, Εικόνες: Ρένια Μεταλληνού, Εκδόσεις Μάρτης