της Eλένης Σβορώνου.
Δύσκολο εγχείρημα να γράψεις ένα βιβλίο για την οικολογία και τον οικολογικό τρόπο ζωής, για παιδιά, χωρίς να επαναλάβεις τα χιλιοειπωμένα με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Κι όμως η Ελένη Ανδρεάδη, με το Γίνε πράκτορας του πλανήτη καταφέρνει να δώσει τόση φρεσκάδα, σπιρτάδα και πρωτοτυπία στον χειρισμό του θέματος, που κάνει τη διαφορά.
Τα βασικά θέματα του βιβλίου είναι η Ενέργεια, το Νερό και τα Σκουπίδια. Στόχοι είναι η κατανόηση του προβλήματος που προκαλείται από την υπερκατανάλωση ενέργειας, τη σπατάλη νερού και την αυξανόμενη παραγωγή απορριμμάτων, η παρουσίαση των λύσεων που μπορεί να ακολουθήσει ο καθένας στην καθημερινή του ζωή και η καλλιέργεια της διάθεσης για αλλαγή συμπεριφοράς και για ανάληψη δράσης. Το κλασικό τρίπτυχο, δηλαδή, ενός προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης: κατανοώ τη λειτουργία της φύσης, μαθαίνω για το πρόβλημα που προκαλείται από την ανθρώπινη δραστηριότητα και τις λύσεις που υπάρχουν και αποκτώ κίνητρο για αλλαγή στάσης και συμπεριφοράς. Γίνομαι ενεργός πολίτης, με άλλα λόγια, που είναι το πιο δύσκολο μέρος αυτής της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Γιατί η μάθηση κατακτάται εύκολα, από μόνη της όμως δεν αρκεί για να δημιουργήσει κίνητρο για αλλαγή. O καθηγητής ψυχολογίας στο Harvard Daniel Gilbert ανέλυσε θαυμάσια αυτή τη δυσκολία απαντώντας στο ερώτημα γιατί δεν αποφασίζει η ανθρωπότητα να αντιδράσει στον τεράστιο κίνδυνο που εγκυμονεί η κλιματική αλλαγή. (Η σχετική ομιλία του είναι διαθέσιμη εδώ: http://vimeo.com/10324258) Ο ανθρώπινος εγκέφαλος, εξηγεί, είναι κατασκευασμένος να αντιδρά στον κίνδυνο, βεβαίως, αλλά ο κίνδυνος αυτός πρέπει να πληροί ορισμένα χαρακτηριστικά όπως να είναι άμεσος, στιγμιαίος, να προκαλείται εκ προθέσεως και να αντιβαίνει σε πολύ βασικές ηθικές μας αρχές. Κανένα από αυτά τα χαρακτηριστικά δεν πληρούν οι κίνδυνοι που προκαλούμε στον πλανήτη! Κι αν η απώλεια ενός δάσους ή η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι, σε ένα βαθμό, ορατά και αισθητά προβλήματα, η κλιματική αλλαγή είναι εξαιρετικά αφηρημένη για μικρούς και μεγάλους.
Πώς θα εκπαιδεύσουμε λοιπόν τον εγκέφαλό μας για να αντιλαμβάνεται τα περιβαλλοντικά προβλήματα ως υπαρκτούς και πολύ σοβαρούς κινδύνους ώστε να αντιδρά σε αυτά; Μόνο μέσω της διαπαιδαγώγησης φυσικά. Αλλά αντιλαμβάνεται κανείς πόσο δύσκολο είναι το εγχείρημα.
Κι όμως το Γίνε Πράκτορας του Πλανήτη καταφέρνει, τουλάχιστο σε ένα πρώτο επίπεδο, να δημιουργήσει κίνητρο! Γραμμένο με κέφι, γνώση, φαντασία και χιούμορ πετυχαίνει να κάνει τα παιδιά (8+) να ενδιαφερθούν για ανάληψη δράσης.
Γνωστά μοτίβα από τις αστυνομικές περιπέτειες αξιοποιούνται ωραία για να εισάγουν τη γνώση και να εμπνεύσουν. Η άκρως απόρρητη υπηρεσία Περιβαλλοντοπόλ χρειάζεται νέους πράκτορες επειγόντως. Αν ο αναγνώστης θέλει να τολμήσει, μπορεί να συνεχίσει να διαβάζει, αλλιώς ας αφήσει το βιβλίο. Και φυσικά όλοι αναλαμβάνουμε το ρίσκο γυρίζοντας σελίδα. Η αποστολή μας είναι να περάσουμε από τη βασική εκπαίδευση και να σώσουμε τον κόσμο! Για βοήθεια η Περιβαλλοντοπόλ μας δίνει ένα γριφώδες γράμμα. Για την αποκωδικοποίησή του θα χρειαστούμε τη βοήθεια τεσσάρων έμπειρων πρακτόρων που μας εισάγουν το θέμα της Ενέργειας, του Νερού, των Σκουπιδιών (πλαστικά στη θάλασσα) και της Κομποστοποίησης. Καθένας τους μας δίνει ένα σύντομο ιστορικό του θέματος με αριστοτεχνικά απλοποιημένο και ελκυστικό τρόπο. Δύσκολες έννοιες όπως το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου, το διοξείδιο του άνθρακα, τα αέρια του θερμοκηπίου και οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής γίνονται προσιτές χωρίς να βαραίνει ποτέ το κείμενο με περιττή και βαριά πληροφορία. Το φίλτρο της πληροφορίας είναι σοφά κατασκευασμένο. Πριν καλά καλά σκεφτούμε όλα όσα μάθαμε, θα χρειαστεί να τα χρησιμοποιήσουμε, άρα να τα εμπεδώσουμε, για να αντιμετωπίσουμε τους εχθρούς μας. Ο Πιφ, η Πουφ (το μεθάνιο και το διοξείδιο του άνθρακα), ο Κίλος, η Βάτη και η Τώρη, τα βαμπίρ της ενέργειας (ήρωες εμπνευσμένοι από την κιλοβατώρα) επιτίθενται! Κι εμείς αποκωδικοποιούμε ένα μέρος του γρίφου ενώ ταυτόχρονα μαθαίνουμε να τους αντιμετωπίζουμε. Συνεχίζουμε έτσι με το νερό και τα σκουπίδια.
Ώσπου να ολοκληρώσουμε την εκπαίδευση, να δοκιμαστούμε στην πράξη, διορθώνοντας τα κακώς κείμενα στο σπίτι της οικογένειας Τεμπελχανά, και να πάρουμε το δίπλωμά μας, έχουμε κάνει ένα έστω μικρό βήμα προς την τεράστια αλλαγή που πρέπει να συμβεί στον εγκέφαλό μας, όπως μας έμαθε ο καθηγητής Gilbert.
Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη είναι η τέχνη με την οποία χειρίζεται τις προσωποποιημένες έννοιες η Ελένη Ανδρεάδη. Οι έννοιες αυτές γίνονται έξυπνοι ήρωες με σάρκα και οστά και όχι μια άτεχνη «κυρία Ειρήνη», «κυρία Ελευθερία» ή «κύριος Πόλεμος», τύποι που συναντάμε συχνά στην παιδική λογοτεχνία και που κάνουν το χαμόγελο να παγώσει στα χείλη.
Πολύ ωραία η εικονογράφηση του Στέφανου Κολτσιδόπουλου, σε ύφος κόμικς, αλλά και όλος ο σχεδιασμός του βιβλίου όπου εικόνα και λόγος, γραμματοσειρές, πλαίσια και παιχνίδια γραφιστικής χρησιμοποιούνται σωστά, με γούστο, χωρίς να κουράζουν το μάτι.
Η Ελένη Ανδρεάδη σπούδασε Περιβαλλοντική Πολιτική και ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Harvard. Έχει εργαστεί ως στρατηγικός αλλά και περιβαλλοντικός σύμβουλος στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για εταιρείες, οργανισμούς και δημόσιους φορείς. Μετακόμισε στην Ελλάδα για να εργαστεί στην οικογενειακή επιχείρηση Σάνη Α.Ε.
Ο Στέφανος Κολτσιδόπουλος σπούδασε Communication Design και Animation στο Μiddlesex Universisty και Computer Animation στο London Guildhall University. Εργάστηκε σε διεθνή κανάλια με παγκόσμια εμβέλεια πριν ξεκινήσει συνεργασία με μεγάλες διεθνείς διαφημιστικές εταιρείες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Οι Πράκτορες του Πλανήτη είναι όχι μόνο βιβλίο αλλά και μια μη κερδοσκοπική οργάνωση. Περισσότερα στο www.planetagents.gr
Ελένη Ανδρεάδη
Γίνε πράκτορας του πλανήτη
Εικ. Στέφανος Κολτσιδόπουλος
Μεταίχμιο, 2014
