του Σπύρου Κακουριώτη
Έργα διαθέσιμα σε πολλές εκδόσεις, αλλά και έργα δυσεύρετα, ακόμη και ανέκδοτα, συγκροτούν το σώμα των «λογοτεχνικών απάντων» του Κωνσταντίνου Θεοτόκη που, χάρη στην πρωτοβουλία του Συλλόγου προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων (ΣΩΒ), γίνονται προσιτά στο αναγνωστικό κοινό, κάποια για πρώτη φορά, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης εκατό χρόνων από τον θάνατό του.
Τα πεζά και ποιητικά έργα του κερκυραίου λογοτέχνη, που καλύπτουν ένα χρονικό άνυσμα από το τέλος του 19ου αιώνα μέχρι και το 1922, λίγους μήνες πριν από τον θάνατό του, κατανέμονται σε εννέα τόμους, υπό τη γενική εποπτεία του ομότιμου καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιάννη Παπακώστα.
Οι επιμελητές των εκάστοτε τόμων, έγκριτοι ερευνητές και μελετητές της νεοελληνικής λογοτεχνίας, πιάνουν το νήμα από εκεί που το είχε αφήσει ο Γιάννης Δάλλας και το εκδοτικό πρόγραμμα των εκδόσεων Κείμενα του Φίλιππου Βλάχου, που ανέσυραν από τη λήθη το έργο του Θεοτόκη, δίνοντας έμφαση στην κοινωνιστική πλευρά των μυθιστορημάτων του, προκειμένου, εμμέσως, να προσθέσουν μιαν ακόμη αναβαθμίδα στην καλλιέργεια της αμφισβήτησης του δικτατορικού καθεστώτος.
Η παρούσα συγκεντρωτική έκδοση δίνει την ευκαιρία να ξανατεθούν ερωτήματα, να ξαναϊδωθούν, από πολλές και διαφορετικές οπτικές, θέματα που έχουν παρεξηγηθεί, προσπεραστεί ή παραναγνωστεί στη μελέτη του έργου του Θεοτόκη, το οποίο οι επιμελητές των εκάστοτε τόμων αντιμετωπίζουν ενιαία, αποφεύγοντας απόλυτους διαχωρισμούς ανάμεσα σε νεανική και ώριμη δημιουργία ή συμβολιστικό και ρεαλιστικό έργο.
Το πεζογραφικό του έργο αποτελείται από το πρωτόλειο εκτενές αφήγημα Η ζωή στο βουνό, γραμμένο στη γαλλική γλώσσα το 1895 και μεταφρασμένο στα ελληνικά από τον Γιώργο Ξενάριο, σε επιμέλεια Αλέξη Ζήρα. Ακολουθούν τα τέσσερα εκτενή έργα του που χαρακτηρίζονται συνήθως μυθιστορήματα: Η τιμή και το χρήμα (1912), σε επιμέλεια Ευριπίδη Γαραντούδη· Κατάδικος (1919), σε επιμέλεια Όλγας Μπεζαντάκου· Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα (1920), σε επιμέλεια Θεοδόση Πυλαρινού· και Οι σκλάβοι στα δεσμά τους (1922), σε επιμέλεια Δημήτρη Κόκκορη.
Ακολουθούν ο τόμος Πάθος και άλλα αφηγήματα, σε επιμέλεια Αλέξη Ζήρα, όπου συγκεντρώνεται μια διακριτή ενότητα τεσσάρων αφηγημάτων, με κέντρο το εκτενέστερο «Πάθος» (1899), καθώς και ο τόμος Διηγήματα, σε επιμέλεια Άννας Αφεντουλίδου, που συναριθμεί δεκαέξι μικρότερα ή εκτενέστερα αφηγήματα (μαζί με δύο ημιτελή), δηλαδή όλα τα ευρισκόμενα διηγήματα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, κατανεμημένα σε δύο ενότητες, τις «Κορφιάτικες ιστορίες» και τα «Μυθολογικά» ή «(ψευδο-)Ιστορικά».
Σε δύο ακόμη τόμους συγκεντρώνεται το λιγότερο εκτενές ποιητικό έργο του κερκυραίου δημιουρού: Το έως σήμερα άγνωστο, στο σύνολό του, νεανικό βιβλίο του με τίτλο Αντιφεγγίδες (1895), το οποίο εκδίδεται για πρώτη φορά, από το χειρόγραφο που απόκειται στο αρχείο του συγγραφέα, με επιμέλεια της Άννας Κατσιγιάννη. Περιέχει δώδεκα εκτενή και με συμπαγή υφολογική ενότητα πεζά ποιήματα, που κινούνται στο κλίμα του παρνασσισμού, του συμβολισμού και του αισθητισμού, με έντονα παγανιστικά θεματικά στοιχεία και αποτελεί ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά ελληνικά δείγματα ποίησης γραμμένης σε πεζό.
Τέλος, επανεκδίδεται με βελτιώσεις ο τόμος με τα Σονέτα, σε επιμέλεια Ορέστη Αλεξάκη, στον οποίο περιλαμβάνονται εξήντα εννέα σονέτα του Θεοτόκη (και μαζί, ως εβδομηκοστό, το αποκηρυγμένο, αφιερωμένο στον Ιάκωβο Πολυλά), τα οποία ανευρέθησαν κατά καιρούς σε διάφορες πηγές, με περιεχόμενο σχεδόν αποκλειστικά ερωτικό, που φαίνεται ότι απευθύνονταν σε γνωστή κερκυραία λογία και συγγραφέα, με την οποία συνεργάστηκε ο Θεοτόκης.
Ο κάθε ένας από τους εννέα τόμους των έργων του Κωνσταντίνου Θεοτόκη συνοδεύεται από εκτεταμένη εισαγωγή, σχολιασμό και γλωσσάρι, που διασαφηνίζει τις λέξεις του κερκυραϊκού ιδιώματος και τη χρήση τους. Παράλληλα, εξετάζεται η εκδοτική ιστορία του κάθε κειμένου και οι πηγές από τις οποίες άντλησαν οι επιμελητές, προκειμένου να ανασυστήσουν έργα που κάποτε παρέμεναν παροπλισμένα, εκτός του σώματος του υπόλοιπου έργου του δημιουργού, εξαιτίας της αβεβαιότητας που δημιουργούσε η έλλειψη χειρογράφου και τα σημαντικά λάθη των δημοσιεύσεων σε εφημερίδες και βιβλία – με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα μια τέτοιας ανασύστασης το έργο Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα.
Τα εξώφυλλα και των εννέα τόμων κοσμούν λιθογραφημένες αναπαραγωγές ζωγραφικών έργων του κερκυραίου ζωγράφου Άγγελου Γιαλλινά (1857-1939) από καρτ ποστάλ που κυκλοφόρησε η περίφημη κερκυραϊκή τυπογραφική εταιρεία Ασπιώτη.
προς τον κ. Κακουριώτη,
μια μικρή διευκρίνιση: η “Ζωή στο βουνό” του Κ.Θεοτόκη , σε μετάφραση Γιώργου Ξενάριου, θα εκδοθεί προσεχώς.