Του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου (ΑΠΕ).
Το επάγγελμα του μεταφραστή είναι ένα κατεξοχήν δύσκολο επάγγελμα: άπειρες ώρες εργασίας, συνεχής έλεγχος του αποτελέσματος, έλλειψη αναγνώρισης, κακές αμοιβές, Αυτά είναι μερικά μόνο από τα θέματα που απασχόλησαν την εκδήλωση «Μετάφραση: η εναντίωση στη Βαβέλ», που οργάνωσαν χθες το απόγευμα το Ινστιτούτο Θερβάντες και το ηλεκτρονικό περιοδικό για το βιβλίο και τις τέχνες «Ο αναγνώστης». Στην εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε στο κτίριο του Ινστιτούτου Θερβάντες στη Μητροπόλεως, έλαβαν μέρος οι μεταφραστές Γιάννης Καλλιφατίδης (από τα γερμανικά), Κωνσταντίνος Παλαιολόγος (από τα ισπανικά), Μαρία Παπαδήμα (από τα πορτογαλικά και τα γαλλικά) και Κατερίνα Σχινά (από τα αγγλικά).
«Η μετάφραση είναι πένθος για ένα έργο που δεν ολοκληρώνεται ποτέ, αλλά και απόλαυση γιατί δημιουργεί ένα αντηχείο της ξένης γλώσσας στη γλώσσα υποδοχής» είπε η Κ. Σχινά, που είχε και τον συντονισμό της εκδήλωσης. «Το ερώτημα για τον μεταφραστή, που βρίσκεται μονίμως ανάμεσα σε δύο γλώσσες, είναι ποιο ακριβώς είναι το σπίτι του» παρατήρησε η Μ. Παπαδήμα: «Μεταφράζω Πεσσόα από τα πορτογαλικά, αλλά τον γνώρισα διαβάζοντάς τον στα γαλλικά. Και μπορώ να πω ότι έμαθα πορτογαλικά για να μεταφράσω τον Πεσσόα. Το επάγγελμα του μεταφραστή δεν είναι θεσμοποιημένο: δεν το πιστοποίησε ποτέ κανένα πτυχίο κι ούτε πρόκειται να το πιστοποιήσει και στο μέλλον. Όσο για τους μεταφραστές, έρχονται και παρέρχονται, άλλοι είναι περαστικοί κι άλλοι μένουν».
«Η μετάφραση είναι κάτι που διδάσκεται, κι αυτό το ξέρουμε όλοι όσοι παίρνουμε μέρος σε αυτή τη συζήτηση μια κι όλοι έχουμε διδάξει ή εξακολουθούμε να διδάσκουμε μετάφραση» σημείωσε ο Γ. Καλλιφατίδης: «Τι διδάσκουμε στη μετάφραση; Πάνω απ’ όλα πως ο μεταφραστής πρέπει να λύσει έναν αλγόριθμο. Από εκεί κι ύστερα υπάρχουν η μεταφραστική μεθοδολογία, αλλά και το πώς θα αναδείξει ο μεταφραστής τις αρετές της γλώσσας του». Δεν γίνεται αντιληπτό, χωρίς όμως τους μεταφραστές δεν «μπορεί να κυλήσει ο κόσμος» τόνισε ο Κ. Παλαιολόγος: «Αυτό είναι κάτι πολύ σημαντικό, αλλά ελάχιστοι το συνειδητοποιούν και το γνωρίζουν».
Ένα από τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επαγγελματίες μεταφραστές από τότε που ξέσπασε η κρίση είναι οι ιδιαιτέρως χαμηλές αμοιβές, καθώς και οι τεράστιες καθυστερήσεις στις πληρωμές. Την κατάσταση περιέγραψαν με τα μελανότερα χρώματα και οι τέσσερις μεταφραστές, υπογραμμίζοντας εκ παραλλήλου
και μιαν άλλη δυσκολία: το γεγονός πως σπανίως γράφονται κριτικές για τη μετάφραση. Η μεταφραστική δουλειά παραμένει στο περιθώριο (το όνομα του ξένου συγγραφέα επισκιάζει τον μεταφραστή) και δεν απασχολεί παρά ελάχιστα τις βιβλιοκρισίες. Όσο για την ίδια την κριτική της μετάφρασης, αν πρόκειται κάποτε να υπάρξει, δεν είναι η λαθοθηρία γιατί παραλείψεις, ακόμα και μικροσφάλματα, παρουσιάζουν όλες οι μεταφράσεις: οι παλαιότερες και οι σημερινές.
Τι χάνεται και τι κερδίζεται στη μετάφραση; Σε κάθε περίπτωση κάτι θα χαθεί, σε κάθε περίπτωση κάτι θα κερδηθεί. Ο μεταφραστής θα ισορροπήσει, αλλά και θα γκρεμοτσακιστεί, όπως, άλλωστε, θα ισορροπήσει και θα γκρεμοτσακιστεί και ο συγγραφέας. Και οι τέσσερις ομιλητές συμφώνησαν πως με δεδομένη την ελευθερία της αναδημιουργίας του πρωτοτύπου, ο μεταφραστής μπορεί να αλλάξει κάποια πράγματα και να μείνει πιστός σε άλλα. Αν παρουσιάζονται λάθη στην πλοκή ή στην απόδοση μιας ιστορικής περιόδου, ο μεταφραστής πρέπει να συνεννοηθεί με τον συγγραφέα. Αν παρόλα αυτά ο συγγραφέας δεν ζει, δεν υπάρχει λύση, και ο μεταφραστής θα εκτεθεί εκ των πραγμάτων.
