Τάσος Πατρώνης.
Απάντηση στο σχόλιο της Έλενας Χατζηγιωργάκη, με τη μορφή ανοιχτής επιστολής που την προλογίζει ένα απόσπασμα από την Επίπεδη Χώρα[1]..
Ο εγγονός μου με ξάφνιασε (…) λέγοντας: «επομένως, αν ένα Σημείο κινούμενο κατά τρία εκατοστά σχηματίζει μια Γραμμή τριών εκατοστών που παρίσταται με το 3, και αν μια Γραμμή μήκους 3 εκατοστών κινούμενη παράλληλα προς τον εαυτό της σχηματίζει ένα Τετράγωνο, του οποίου κάθε πλευρά είναι 3 εκατοστά και το οποίο παριστάνεται με το , τότε κι ένα Τετράγωνο του οποίου κάθε πλευρά είναι 3 εκατοστά, κινούμενο κάπως παράλληλα με τον εαυτό του (χωρίς όμως να μπορώ να γνωρίζω πώς) πρέπει να κάνει Κάτι άλλο (που όμως δεν μπορώ να δω τι ακριβώς) του οποίου κάθε πλευρά να είναι 3 εκατοστά, και αυτό θα πρέπει να παριστάνεται με το .»
«Πήγαινε γρήγορα στο κρεβάτι σου», είπα, ενοχλημένος από την παρέμβαση. «Αν έλεγες λιγότερες ανοησίες, θα θυμόσουν περισσότερο την λογική.»
Αγαπητή Έλενα,
Ο περιορισμένος χώρος ενός ψηφιακού σημειώματος δεν μου επέτρεψε να αναπτύξω την κριτική μου ανάλυση έτσι, ώστε να μην εκληφθεί ως αφοριστική κριτική. Παρ’ όλα αυτά, στο παρόν στάδιο της ζωής μου επέλεξα ένα μινιμαλιστικό τρόπο πράξης και γραφής και έτσι ο περιορισμός του χώρου είναι μια καλή άσκηση.
Αρχίζω τις απαντήσεις μου από την …τελευταία ερώτηση-επισήμανσή σου, γιατί εκεί βρίσκεται το πλαίσιο κατανόησης του κειμένου μου. Ναι, σωστά το υποψιάστηκες, αγαπητή Έλενα, ότι η επιλογή των “επίπεδων” αναπαραστάσεων δεν θεωρώ πως δηλώνει μόνο μια συνειδητή (προτιμώ αυτή τη λέξη έναντι του εσκεμμένη) πολιτική επιλογή, αλλά και μιαν αθέλητη ανημπόρια των νέων υποκειμένων της γραφής και της ανάγνωσης. Η θεώρηση αυτή δεν ταυτίζεται με τη γνωστή συντηρητική διαπίστωση περί “λεξιπενίας” των νέων, γιατί περιλαμβάνει και τους ίδιους τους τιμητές της “λεξιπενίας” ως βερμπαλιστές και αβαθείς διανοητές. Η νέα ανθρώπινη κατάσταση δεν αντιμετωπίζεται με ρητορείες, αλλά με κατανόηση και δράση. Αυτά πιστεύω πως είναι τα θεμελιώδη συστατικά μιας “διαλεκτικής” παιδαγωγικής σχέσης σήμερα, όπου οι δάσκαλοι έχουν πολύ περισσότερη δουλειά να κάνουν. Η υποκριτική πολιτική εξουσία από τη μια μεριά κάνει πως το αναγνωρίζει αυτό, ενώ από την άλλη τους απαξιώνει.
Θα ήθελα πολύ να συμφωνήσω στην τρίτη επισήμανσή σου («σε οποιοδήποτε μέσο ο χρήστης επιλέγει αν θα είναι παθητικός δέκτης ή θα θέσει σε λειτουργία μηχανισμούς σκέψης»). Δυστυχώς όμως δεν μπορώ να συμφωνήσω, γιατί ιδιαίτερα όταν πρόκειται για νέους στην ηλικία χρήστες του διαδικτύου, αν αφήσουμε τα πράγματα όπως είναι τώρα, η “επιπεδότητα” των μηνυμάτων τούς στέλνει ξυπόλητους στ’ αγκάθια – και μάλιστα χωρίς να το υποψιάζονται. Ίσως θα πρέπει να μιμηθούμε θεατρικά ορισμένα πράγματα, προκειμένου όχι απλώς να διασκεδάσουμε τα παιδιά, αλλά να τα προβληματίσουμε κιόλας.
Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, θα μπορούσαμε ίσως να κάνουμε επίκαιρη, στις μέρες μας, την Επίπεδη Χώρα (Flatland) του Edwin Abbott. Ο κεντρικός ήρωας και αφηγητής, ένα Τετράγωνο, και οι συντοπίτες του επιπεδοχωρίτες, θα μπορούσαν να εκφράζουν σήμερα εκείνους τους νέους ανθρώπους που (εξαιτίας και της εγκατάλειψης της διδασκαλίας της Στερεομετρίας στα σχολεία) έχουν μεγάλη δυσκολία στο να φανταστούν πάνω από δύο διαστάσεις των πραγμάτων, μεταφορικά και κυριολεκτικά. Σε παράρτημα ενός βιβλίου μου για τα μαθηματικά στις μικρές ηλικίες[2] προτείνω, με τη βοήθεια τεσσάρων εκπαιδευτικών της Προσχολικής Αγωγής, μια εναλλακτική εκδοχή της Επίπεδης Χώρας ως πλαίσιο για θεατρικό παιχνίδι στο Νηπιαγωγείο/Δημοτικό/Γυμνάσιο. Εκεί ένα επίπεδο Τετράπλευρο ερωτεύεται την όμορφη και δυναμική Κοκώνα (σχήματος κώνου), που το απάγει για τη Χώρα των Τριών Διαστάσεων, με αποτέλεσμα εκείνο να γίνει… στρεβλό από τον ενθουσιασμό του!
Σε ευχαριστώ κι εγώ.
