γράφει ο Αλέξης Πανσέληνος
Τα “ταξίδια με λάθος ανθρώπους” είναι το τρίτο βιβλίο ενός συγγραφέα που εξέδωσε το πρώτο του το 2008 (“Τυχαία είσοδος”, Τόπος). Οκτώ χρόνια αργότερα είχαμε το δεύτερο (“Nyos”, Κέδρος 2016) και τέλος του 2021 το τρίτο. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα διαφορετικό από όσα ξέρουμε. Το θέμα τυπικά είναι η εμπειρία του ταξιδιού – του αεροπορικού κυρίως – ενός ανθρώπου που χρειάστηκε πολύ συχνά να βρεθεί στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα για τη δουλειά του. Όμως ο Δρόλιας δεν είναι ο συνηθισμένος συνταξιδιώτης μας στο αεροπλάνο με το οποίο κι εμείς ταξιδεύουμε. Είναι εκείνος ο παράξενος νους που φανταζόμαστε πως ίσως να υπάρχει ανάμεσα στους άλλους, στην καμπίνα του αεροπλάνου, που διαφέρει από όλους (και από εμάς), που γι’ αυτόν το ταξίδι είναι μια διαφορετική, βαθύτερη εμπειρία του νου του και ανάμεσα στα ερεθίσματα της περιλαμβανόμαστε και εμείς, τα ρούχα που φοράμε, το βιβλίο που διαβάζουμε ή το τάμπλετ στο οποίο χαζεύουμε ταινίες της Disney. Είναι ο συγγραφέας που δεν γνωρίζουμε, ο φιλόσοφος που αγνοούμε ότι συνταξιδεύει μαζί μας, ο διεισδυτικός αναλυτής της συνολικής εμπειρίας του ταξιδιού, από το φτιάξιμο της βαλίτσας, τη μετάβαση στο αεροδρόμιο, το τσεκ-ιν, τον έλεγχο των αποσκευών, τις ώρες αναμονής έξω από την πύλη που θα μας οδηγήσει στο σκάφος, την τακτοποίηση της χειραποσκευής στο ντουλαπάκι και τον τρόπο με τον οποίο εμείς θα γείρουμε την πλάτη του καθίσματος για να ενοχλήσουμε όποιον κάθεται πίσω μας. Θα μας παρατηρεί στην αγωνία της απογείωσης, θα μας παρατηρεί καθώς αντιδρούμε στις αναταράξεις της πτήσης, και σε λίγο θα χωθεί οριστικά στο βιβλίο του για να ξοδέψει ευχάριστα την υπόλοιπη ώρα (ή τις ώρες) του ταξιδιού.
Ο αναγνώστης έχει μπροστά του ένα δοκίμιο γραμμένο σαν μυθιστόρημα ή ένα μυθιστόρημα δοκιμιακού περιεχομένου. Ωστόσο δεν πρόκειται για τίποτα από τα δύο. Το βιβλίο τούτο είναι μια τέλεια οργανωμένη νουβέλα αυτογνωσίας, μεταμφιεσμένη σε ταξιδιωτικές αναμνήσεις και περιγραφές των συνηθειών όποιου ταξιδεύει. Ταξίδια επαγγελματικά που δεν μπορείς να αποφύγεις ή ψυχαναγκαστικά όπως αυτά που κάνουν όσοι στοιχημάτισαν με τον εαυτό τους να επισκεφτούν όσο το δυνατό περισσότερα μέρη του κόσμου. Ένα υποκείμενο σε διαρκή κίνηση, μια ύπαρξη σε αέναη ταλάντωση ανάμεσα στην γήινη πραγματικότητα και στην μετέωρη ανυπαρξία της πτήσης – είτε μακριάς είτε σύντομης. Εν τέλει ο σύγχρονος άνθρωπος.
Ο Δρόλιας (που σπούδασε αστροφυσικός) είναι ένας πεζογράφος που αγαπά τις τέχνες πέρα από το διάβασμα, όπως η μουσική και ο κινηματογράφος, ολοφάνερα κάποιος που μπορεί να αναλύσει το κάθε δευτερόλεπτο μιας εμπειρίας ξεδιπλώνοντάς το σε έκταση πολύ πέρα από την ωρολογιακή του διάρκεια, συνάγοντας μέσα από αυτό το ξεδίπλωμα όλες τις σκέψεις που προκύπτουν από τις αισθήσεις και όλες εκείνες που προκύπτουν από την συνείδηση του υποκειμένου καθώς παρατηρεί τον εαυτό του μέσα στον κόσμο. Με ύφος λόγιο και ταυτόχρονα οικείο και ρέον η γραφή του Δρόλια θυμίζει έντονα τους συγγραφείς που η τέχνη τους διέθετε και μια επιστημονική σκευή, όπως π.χ. του Έκο ή μια φιλοσοφική αναλυτική σκέψη όπως του Μάγκρις, του Μούζιλ, του Προυστ ή του Τ.Μαν, αλλά και την κοφτερή ματιά ενός Πύντσον – ένα “συγγραφικό εργαλείο” (έτσι μπορώ να ορίσω το στυλ και το ύφος) διαφορετικό από τη νόρμα της πεζογραφίας μας. Πουθενά πάντως δεν καταφεύγει σε στείρες θεωρητικοποιήσεις αλλά, σαν γνήσιος λογοτέχνης, αντλεί τις σκέψεις του μέσα από την παρατήρηση του κόσμου και των ανθρώπων, προσφέροντας στον αναγνώστη την αίσθηση μιας διαρκούς αποκάλυψης για πράγματα της ζωής του ανυποψίαστα.
Κείμενο πνευματώδες, βαθυστόχαστο και συναρπαστικό, το “μυθιστόρημα” αυτό χωρίς να καταφεύγει στη μυθοπλασία παρά μόνο περιστασιακά, απλώνει εμπρός μας την καταγραφή μιας συνείδησης που πετά μετακινούμενη πάνω από την υδρόγειο και μετεωρίζεται ανάμεσα στο υπαρκτό και στο ανύπαρκτο όπως κάθε ένας μας όταν πετάει – είτε το ξέρει είτε όχι. Τα “Ταξίδια με λάθος ανθρώπους” κινούνται μακριά από τα επικαιρικά θέματα, στα πλαίσια μιας πολύ γενικότερης, θεωρητικής σχεδόν ρητορικής, γύρω από την ταυτότητα του ανθρώπου, που τα καθιστά ενδιαφέροντα και ως δοκίμιο. Το ονομάζει “μυθιστόρημα” επειδή ο συγγραφέας δεν βλέπει τη φόρμα αποκλειστικά ως πεδίο ηρώων και ηρωίδων, δυστοπιών και σκοτεινών διαπιστώσεων για τη μοίρα των μειονοτήτων ή την πάλη των τάξεων, αλλά και ως πεδίο σκέψης, ιδεών και της αντιστοίχισής τους με την καθημερινότητα. Όσο προχωρά η ανάγνωση ανακαλύπτουμε πως πρόκειται πράγματι για μυθιστόρημα, καθώς όλο και πιο έντονη αναδύεται η συνθήκη ενός πρωτοπρόσωπου αφηγητή (του σύγχρονου ανθρώπου) που βρίσκεται διαρκώς σε κίνηση. Η ζωή μας είναι μια διαρκής αναχώρηση προς διάφορες κατευθύνσεις, μια διαρκής συλλογή εμπειριών και μια διαρκής επάνοδος εκεί απ’ όπου ξεκινήσαμε. Οι καθαρά ταξιδιωτικές σελίδες του βιβλίου (Αμβούργο, Σιγκαπούρη, Ζυρίχη, Σαν Φρανσίσκο – και κάποιοι ίσως φανταστικοί τόποι, όπως στην θαυμάσια περιπέτεια κοντά σε μια μικρή εκκλησία με νεκροταφείο, στο κεφάλαιο “Είμαστε επτά”) είναι έξοχα δείγματα μιας ματιάς ευαίσθητης και κοφτερής και μιας σκέψης με την οποία το συναίσθημα και η συγκίνηση συμβάλλουν ισότιμα στο ξεδίπλωμά της.
Καθώς προσγειώνεται το αεροπλάνο, ο ταξιδιώτης έρχεται η στιγμή να συνειδητοποιήσει πως ανήκει στον τόπο που τον γέννησε, πως η μετακίνηση είναι φυγή ατελέσφορη και πως ο εκπατρισμένος άνθρωπος ποτέ δεν θα καταφέρει μακριά από τον τόπο του να νιώσει πλήρης, όπως πολλοί από όσους αναζήτησαν κάποτε σε άλλες χώρες όσα ο τόπος τους πίστεψαν πως δεν μπορούσε να τους προσφέρει. Το ταξίδι εδώ είναι το σύμβολο των επιλογών μας, των παλινδρομήσεων ανάμεσα στην επιτυχία και στην αποτυχία τους, ο δρόμος και της τάσης να αναζητούμε το καλύτερο “έξω” αλλά και της επανεύρεσης της ταυτότητας που “φεύγοντας” προσπαθήσαμε να αλλάξουμε έστω για λίγο. Χαρακτηριστικό και το απόσπασμα του Παστερνάκ που προλογίζει το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου (“Επιστροφές”). Έχοντας διαβάσει ένα μόνο προηγούμενο (πιο “παραδοσιακό” σε φόρμα) του συγγραφέα, το “Nyos”, που κι αυτό ήταν ένα πολύ ενδιαφέρον και ιδιαίτερο μυθιστόρημα, βλέπω στον Δρόλια κάποιον που ανά διαστήματα θα μας δίνει βιβλία υψηλής ποιότητας, με άψογη γραφή, βάθος και την ευφρόσυνη ανάγνωση, όπως αρμόζει τόσο στην σοβαρή θεωρία όσο και στην καλή τέχνη.
Β. Φ. Δρόλιας, Ταξίδια με λάθος ανθρώπους, Κέδρος
Βρες το εδώ
