Του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου.
Επιστρέφοντας από ένα πενταήμερο ταξίδι στην Τσεχία, κι έχοντας κουβεντιάσει δια μακρών με τους ανθρώπους που είναι υπεύθυνοι για τις νεοελληνικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα και στο Πανεπιστήμιο του Μάσσαρυκ στο Μπρνο της ανατολικής Μοραβίας, σκέφτομαι την καλή τύχη της διδασκαλίας των ελληνικών γραμμάτων σε μια χώρα όπου η σύγχρονη Ελλάδα δεν χαίρει, λόγω των παρατεταμένων προβλημάτων της με την Ευρώπη, ιδιαιτέρας εκτιμήσεως.
Η Έδρα Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου ξεκίνησε να λειτουργεί τον Μάρτιο του 1948 υπό την ευθύνη του Δημήτρη Παππά, ο οποίος ήταν αξιωματικός του ΕΛΑΣ και διωκόταν ήδη από το 1945 στην Ελλάδα για την αντιστασιακή του δράση. Σκοπός της πανεπιστημιακής δουλειάς του Παππά στην Πράγα ήταν να προετοιμάσει δασκάλους ικανούς να αναλάβουν την εκπαίδευση των προσφυγόπουλων που άρχισαν να καταφτάνουν στην Τσεχοσλοβακία μετά την οριστική ήττα του ΔΣΕ στον Γράμμο. Ο Παππάς πέθανε το 1963, αλλά πρόλαβε να μεταφέρει στην Πράγα την προσωπική του βιβλιοθήκη. «Σήμερα το ένα τρίτο περίπου των τόμων της νεοελληνικής βιβλιοθήκης του πανεπιστημίου εξακολουθεί να φέρει τη σφραγίδα του Παππά» είπε σε συνέντευξη την οποία μου έδωσε για το Αθηναϊκό Πρακτορείο ο Κώστας Τσίβος, επικεφαλής του Τμήματος Νέων Ελληνικών: «Στην Πράγα η διδακτική μας εργασία εστιάζεται σε τρεις κύκλους: εκμάθηση της γλώσσας, νεοελληνική λογοτεχνία και σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα (ιστορία και πολιτισμός σε συνδυασμό με την ανίχνευση του σήμερα – από τις δομές του πολιτικού συστήματος και τα φαινόμενα της κρίσης μέχρι την ελληνική μουσική, τον κινηματογράφο και την κουζίνα)».
Αντιμετωπίζουν προβλήματα τα Νέα Ελληνικά στην Πράγα; «Το Τμήμα έκλεισε το 1995 λόγω της αλλαγής του πολιτικού καθεστώτος (θεωρήθηκε απομεινάρι του υπαρκτού σοσιαλισμού). Όταν, όμως, η Τσεχία άρχισε να έχει βλέψεις για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι αρμόδιοι κατάλαβαν ότι θα έπρεπε να υπάρχουν στο πανεπιστήμιο τα Νέα Ελληνικά. Το εύθραυστο σημείο μας σήμερα είναι το ολιγάριθμο των φοιτητών ενώ δεν δίνουμε διδακτορικά». Κατά τα άλλα, συμπληρώνει ο συνομιλητής μου, που έχει μεταφράσει στα ελληνικά τη συλλογή διηγημάτων του τσέχου συγγραφέα Ota Pavel Μια ζωή ψαρεύοντας (Ίκαρος, 2014), «κάνουμε πέντε ή έξι παρεμβάσεις ετησίως, μετακαλώντας καθηγητές από ελληνικά πανεπιστήμια, όπως και έλληνες συγγραφείς. Για την επόμενη χρονιά σχεδιάζουμε τη διοργάνωση μιας εβδομάδας ελληνικού κινηματογράφου σε συνεργασία με το Μπρνο. Στόχος μας είναι οι πτυχιούχοι μας να μην είναι απλώς φιλόλογοι, αλλά ειδήμονες στην Ελλάδα».
Το Τμήμα Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Μπρνο ιδρύθηκε το 1990. «Είμαστε πέντε τσέχοι διδάσκοντες, που κάνουμε ελληνικό 19ο και 20ο λογοτεχνικό αιώνα. Έχουμε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές και υποψηφίους διδάκτορες, στη συντριπτική τους πλειονότητα Τσέχους» μου εξηγεί η Nicole Vatavova-Σουμελίδου, επίκουρη καθηγήτρια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας: «Στο Μπρνο εδρεύει και η Τσεχική Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών, που ιδρύθηκε το 1999. Η εταιρεία εκδίδει το περιοδικό ‘’Neograeka Bohemica’’ το οποίο αντλεί τη θεματογραφία του από την ιστορία της νεοελληνικής γλώσσας, αλλά και της νεοελληνικής ιστορίας και λογοτεχνίας και εκδίδεται σε τρεις γλώσσες: ελληνικά, αγγλικά και τσέχικα».
Στα χρόνια της ελληνικής κάμψης, τέτοια πανεπιστημιακά δείγματα στο εξωτερικό, ακόμα και με την περιορισμένη τους εμβέλεια μεταξύ των ξένων φοιτητών, δεν μπορεί παρά να είναι άκρως ενθαρρυντικά και παρήγορα.
