της Αλεξάνδρας Σαμοθράκη
Το μυθιστόρημα «το Μπλουζ της Πεταλούδας» κατατάσσει το συγγραφέα, Μάρκο Κρητικό, επάξια ανάμεσα στο τσούρμο του καλού νουάρ των θαλασσών του νότου: μυρίζει τοπική κουζίνα, όπως τα βιβλία του Ιζζό, εξελίσσεται στους δρόμους μιας πολύ προσωπικής Αθήνας, όπως τα βιβλία του Μάρκαρη, διαθέτει ένα τελειωμένο πρωταγωνιστή με κατακεραυνωτικό χιούμορ όπως τα βιβλία του Καμιλλέρη και θεματολογία που άνετα θα εξιχνίαζε και ο Πέπε Καρβάλιο, ο ήρωας του Καταλανού Μονταλμπάν.
Αν και ηλικιακά νεότερος από τους μεγάλους τέσσερις του μεσογειακού νουάρ, ο Κρητικός, λαμβάνει ληξιπρόθεσμα δάνεια από κάθε κλισέ του είδους και αποδεικνύει πως ξέρει να τα διαχειριστεί: ο ήρωας, πρώην αστυνομικός και νυν ιδιωτικός ντεντέκτιβ, Μίλτος Οικονόμου, είναι αλκοολικός, καταθλιπτικός, τελειωμένος, με μόνη του συντροφιά ένα πιστό σκύλο, το Φλούδα και ένα βοηθό-γορίλλα, το Βλάσση, Τι λούκι όμως θα περάσει με μόνη παρηγοριά τον πάτο του μπουκαλιού! Αναλαμβάνει για καθαρά οικονομικούς λόγους να διεκπεραιώσει, όπως νομίζει, μια εύκολη παρακολούθηση μιας φοιτήτριας και, αναζητώντας το κορίτσι, βρίσκεται αντιμέτωπος με τις μηχανορραφίες του υπόκοσμου. Μια «πεταλούδα» που τον κερνάει το άρωμα της νύχτας ,οδηγεί τον Οικονόμου, έναν άνθρωπο χωρίς ανάσα και χωρίς δίχτυ ασφαλείας, ακόμη βαθύτερα στo κακοφορμισμένο υπογάστριο της ελληνικής κοινωνίας γιατί, όπως κάθε νουάρ που σέβεται τον εαυτό του, το βιβλίο αυτό αποτελεί, κατ’ουσίαν, κοινωνιολογικό εγχειρίδιο που δεν απευθύνεται στους κοινωνιολόγους αλλά στα ίδια τα αντικείμενα της κοινωνιολογικής παρατήρησης. Δεν θα μπορούσε να λείπει φυσικά η απόλυτη, φαμ φατάλ της καλής κοινωνίας που θα ωθήσει τον Οικονόμου να δοκιμάσει τα όρια της ηθικοκρατίας και την, κατά κύριο λόγο, εν αθήναις εξελισσόμενη πλοκή σε ένα έγκλημα στη Μύκονο.
Ο Κρητικός δεν έχει αφήσει τίποτε στην τύχη, έχει δημιουργήσει μέχρι και το soundtrack από γνώριμα blues που τραγουδιούνται από τους χαρακτήρες ή πλαισιώνουν την εξέλιξη της πλοκής.
Το μεγαλύτερο προσόν όμως του βιβλίου είναι το χιούμορ του: όπως και ο Βλάσσης, ο βοηθός-ντουλάπα του Οικονόμου, σπάει κόκκαλα. Είναι εύστοχο, κυνικό και στακάτο. Όσο περισσότερο σκουραίνει το μαύρο της πλοκής, τόσο πιο απαραίτητοι γίνονται αυτοί οι μετεωρικοί φωτεινοί οδοδείκτες, που ο συγγραφέας μπορεί μεν να χρησιμοποιεί συνειδητά για να «ανοίξει» την απόχρωση του σκότους, προφανώς όμως με το που η αντήχηση τους παύει, το σκοτάδι επιστρέφει εντονότερο, μέχρι την επόμενη φωτεινή, χιουμοριστική αστραπή. Αυτή η εναλλαγή χιούμορ και κατάθλιψης, όπως πολύ καλά γνωρίζουν οι μετρ του είδους και οι οπαδοί τους, είναι άκρως απολαυστική αλλά αδύνατον να επιτευχθεί βεβιασμένα. Οπότε δεν πρόκειται περί απλού παστίς. Γιατί τα συστατικά για ένα παστίς μπορούν να τα εντοπίσουν διάφοροι: κάποια πλεκτάνη, ένας αλκοολικός ντεντέκτιβ, μερικές γυναίκες και αρκετή βία. Δεν σημαίνει όμως πώς μπορούν όλοι να τα αξιοποιήσουν τόσο εντέχνως όσο ο Κρητικός, ούτε τόσο γενναία να αναμετρηθούν με την επιδημία σοβαροφάνειας των ελληνικών γραμμάτων. Αφήστε που ο ήρωας του, ο Οικονόμου, θα προτιμούσε μάλλον όχι ένα παστίς, αλλά ένα παστίτσιο.
***
Επειδή η αντιγραφή είναι η μεγαλύτερη φιλοφρόνηση, ξεπατίκωσα την ιδέα από το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, παραθέτοντας στο κείμενο τίτλους δημοφιλών αστυνομικών βιβλίων που υπεισέρχονται στο κείμενό μου.
Τα Φτερά της Πεταλούδας, Andrea Camilleri
Το Τσούρμο, (Η Τριλογία της Μασσαλίας), Jean-Claude Izzo
Οι Θάλασσες του Νότου, Manuel- Vazquez Montalban
Οι Μεγάλοι Τέσσερις, Agatha Christie
Ληξιπρόθεσμα Δάνεια, Πέτρος Μάρκαρης
Τι λούκι! Jean-Patrick Manchette
Ο Πάτος του Μπουκαλιού, Georges Simenon
Αναζητώντας το Κορίτσι, Raymond Chandler
Το Άρωμα της Νύχτας, Andrea Camilleri
Άνθρωπος Χωρίς Ανάσα, Philip Kerr
Δίχτυ Ασφαλείας, Andrea Camilleri
Έγκλημα στη Μύκονο, Γιάννης Μαρής
Μάρκος Κρητικός, το Μπλουζ της Πεταλούδας, Μεταίχμιο
Βρες το εδώ
