Της Ελένης Σβορώνου.
Με την Yπόθεση LAURUS, το πρώτο της εφηβικό μυθιστόρημα, αξιοποιεί τη γνώση των κακώς κειμένων της ελληνικής κοινωνίας για να φτιάξει μια πρωτότυπη περιπέτεια για νεαρούς και ενήλικες αναγνώστες. Μια περιπέτεια θριάμβου της νέας γενιάς, του νέου έναντι του παλαιού, της ηθικής (όχι ηθικολογίας) έναντι της διαφθοράς και της υγιούς ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών έναντι των ψευδο-mega projects που δεν ωφελούν, τελικά, παρά ξένους επενδυτές.
Τίποτα από αυτά όμως δεν γνωρίζει η νεαρή Ρόζα Δελλατόλα. Ο ξύλινος αυτός λόγος της είναι άγνωστος. Όπως όλα τα γυμνασιοκόριτσα, βρίσκει πιο συναρπαστικό το κουτάβι που περιμάζεψε με τον αδελφό της από τον δρόμο και επέβαλαν ως νέο μέλος της οικογένειας, παρά τις… ειδήσεις. Αλλά η Ρόζα δεν είναι ένα συνηθισμένο κορίτσι, ούτε η οικογένειά της είναι συνηθισμένη.
Άνθρωποι της πόλης, οι γονείς της Ρόζας αποφάσισαν να κάνουν το μεγάλο βήμα και να αφήσουν τις δουλειές τους στην Αθήνα για μια πιο ήσυχη ζωή στην Τήνο, τόπο καταγωγής τους.
Ο πατέρας της Ρόζας διάλεξε ένα ασυνήθιστο επάγγελμα για τη νέα τους ζωή. Άνοιξε γραφείο τελετών. Αλλά οι δουλειές δεν πάνε καλά. Κι έτσι η νεκροφόρα των Δελλατόλα χρησιμεύει κυρίως για σχολικό! Απολύτως εξοικειωμένα, τα παιδιά, με το μακάβριο όχημα, καμώνονται πως δε φοβούνται ούτε τους νεκρούς! Επειδή βεβαίως ο μπαμπάς δεν έχει σταυρώσει νεκρό για νεκρό ακόμη!
Αλλού θα φανεί η γενναιότητα των παιδιών και ιδίως της Ρόζας. Όταν η περίφημη Σχολή των Ουρσουλινών προτείνει στην οικογένεια Δελλατόλα να τους στείλει τη Ρόζα να μαθητεύσει κοντά στις μοναχές. Αυτό σημαίνει να πάει εσωτερική στη σχολή, όπως γινόταν κάποτε. Η σχολή έχει παύσει να λειτουργεί εδώ και χρόνια. Αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα. Οι μοναχές μαθαίνουν πως θα διαγραφεί από τον επίσημο κατάλογο των καθολικών σχολείων, από το αρχείο του Βατικανού. Και η τύχη μιας Σχολής που υπήρξε πρωτοπόρος στην εποχή της, όπως μαθαίνουμε, θα είναι η λήθη και η παρακμή. Ή μήπως κάτι ακόμη χειρότερο; Κάποιοι παράγοντες του νησιού εποφθαλμιούν τις εγκαταστάσεις της Μονής για αναπτυξιακά έργα. Ένα εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος από αιολική ενέργεια, θέσεις εργασίας, εισοδήματα… αυτά ονειρεύονται κάποιοι ντόπιοι.
Ανυποψίαστη για όλα αυτά η Ρόζα αποφασίζει να πάει στη Σχολή. Ολομόναχη, μέσα στο δαίδαλο αυτό των κτιρίων, με τις μοναχές να αποσύρονται στα ιδιαίτερα διαμερίσματά τους από νωρίς, ντυμένη υποχρεωτικά με την παλιά στολή της Σχολής, η Ρόζα θα έμοιαζε να έχει πάρει μια τρελή απόφαση. Αλλά δεν είναι έτσι. Η τετραπέρατη ηγουμένη ξέρει τι κάνει. Χάρη σε ένα γενναίο κληροδότημα, έχει εξοπλίσει τη Σχολή με συστήματα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης που θα ζήλευε και το καλύτερο ιδιωτικό σχολείο. Μαθήματα on line, real time, από τους καλύτερους εκπαιδευτικούς του κάθε κλάδου, από όλον τον κόσμο… το σχολείο του αύριο είναι εδώ, στις Ουρσουλίνες της Τήνου! Παράλληλα η παραδοσιακή διδασκαλία και το ήθος της Σχολής λάμπουν. Η Γλώσσα επέχει προνομιακή θέση στο πρόγραμμα. Οι συζητήσεις της Ρόζας με τις μοναχές είναι μια διαρκής άσκηση “word building”, ανίχνευσης ετυμολογίας και εννοιών.
Εντός των τειχών της Σχολής, λοιπόν, η πρωτοπορία και η παράδοση σε άριστο συνδυασμό, η μόρφωση, το φως. Εκτός των τειχών οι μικρόνοες εργολάβοι, οι ρατσιστές, αυτοί που δε θέλουν ούτε τους ξένους ούτε τους Καθολικούς, αυτοί που θα στήσουν μια πλεκτάνη για να κλείσει η Σχολή και να έρθει επιτέλους η ανάπτυξη. Η τοπική κοινωνία έχει διχαστεί. Και στη μέση η Ρόζα αναλαμβάνει να φωτίσει τις πραγματικές διαστάσεις της υπόθεσης, το παρασκήνιο που κρύβεται πίσω από τη βιτρίνα του εργοστασίου που υπόσχεται ο μεγαλοεπενδυτής.
Το τέλος είναι βέβαια αίσιο, όχι επειδή οι κάτοικοι βάζουν έτσι εύκολα μυαλό, αλλά επειδή η αναμόχλευση του παρελθόντος τους, η έρευνα που κάνει η Ρόζα στα αρχεία της Μονής, αναδεικνύει ένα πολυπολιτισμικό παρελθόν για τον καθένα τους. Με κριτήρια την ιδιότητα του «Έλληνα» και του «Ορθόδοξου», κανείς τους δε θα δικαιούνταν να διεκδικεί τον τίτλο του γνήσιου Τηνιακού, του μόνου που δικαιούται να θέλει το συμφέρον του τόπου. Η Ρόζα στρέφει έναν μεγάλο καθρέφτη μπροστά τους και το είδωλο που αντικρίζουν τους ξαφνιάζει, το φοβούνται και σπεύδουν να το εξευμενίσουν.
Είναι η αλλαγή αυτή ουσιαστική, μόνιμη και διαρκής; Αν στο πρόσωπο της Ρόζας δούμε μια δυναμική, τολμηρή, καινοτόμο και με καθαρό μυαλό νέα γενιά, τότε ναι. Το μέλλον διαγράφεται λαμπρό.
Η Ρόζα είναι εκπρόσωπος μιας γενιάς που δε θυμάται τον κόσμο χωρίς internet. Παίζει τον κόσμο στο πληκτρολόγιό της και αγνοεί τον όρο γυναικεία χειραφέτηση γιατί απλώς τον ζει. Τα κορίτσια ηγούνται της πρωτοπορίας. Η ιστορία υμνεί τις γυναίκες. Οι Ουρσουλίνες εμφανίζονται πιο οξυδερκείς, με σχέδιο, όραμα και δράση για την αναγέννηση της Σχολής και του τόπου. Οι άντρες υπολείπονται… Δεν χρειάζεται βεβαίως να κάνουμε γενικεύσεις. Αλλά οι γυναίκες σήμερα μοιάζει να είναι τουλάχιστο «σε φόρμα».
Η σφιχτοδεμένη πλοκή, ο γρήγορος ρυθμός, οι ανάγλυφοι χαρακτήρες, το χιούμορ και μια λεπτομερέστατη τοπογραφία, η χαρτογράφηση εξωτερικών και εσωτερικών χώρων, χαρακτηρίζουν το βιβλίο. Τα ασπρόμαυρα σκίτσα του Κωνσταντίνου Παπαμιχαλόπουλου (ζωγράφου, κομίστα, και σκιτσογράφου) αποδίδουν μορφές ανθρώπινες ή του τόπου που αιωρούνται λες σε ένα μαύρο φόντο. Τονίζουν το αστυνομικό και νουάρ ύφος της ιστορίας.
INFO:
Λώρη Κέζα, Υπόθεση LAURUS. Τα κατορθώματα της Ρόζας Δελλατόλα.
Εκδόσεις Διόπτρα, 2013.
