του Σάκη Παπαδημητρίου
Πρόκειται για δύο διαφορετικές περιπτώσεις, ήτοι δύο CD της Susanne Abbuehl με τους τίτλους April και Compass, εκδόσεις της ECM. Επομένως, κατά κάποιο τρόπο, συνδέονται. Η Susanne Abbuehl έχει ξεχωρίσει τις τελευταίες δεκαετίες για τον συνολικό τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει την παραγωγή ενός CD ή και μιας συναυλίας. Αυτός ο τρόπος είναι χωρίς αμφιβολία ο δημιουργικός. Γιατί δεν αρκεί να εμφανίζεται κάθε τόσο ένας σολίστ ή ένας τραγουδιστής ή μια τραγουδίστρια και να ερμηνεύουν με μικροπαραλλαγές το ίδιο ρεπερτόριο. (Αυτό το έχουμε εμπεδώσει στην Ελλάδα). Βέβαια, από την άλλη μεριά, είναι αλήθεια ότι τα λεγόμενα standards ή το Great American Songbook, όπως το αποκαλούν, εξακολουθούν να κρατούν γερά και να μην παραχωρούν τη θέση τους. Αλλά αυτό ισχύει κυρίως για τη μελωδική πλευρά τους, την οριζόντια γραμμή. Η αρμονική, η κάθετη, έτσι κι αλλιώς εμπλουτίζεται ή και παραβιάζεται. Εκεί που χωλαίνουν ανεπανόρθωτα είναι οι στίχοι. Όπως γράφει ο ολλανδός κριτικός Frank van Herk «τα συναισθήματα, και η στάση ζωής γενικά, που εκδηλώνονται μέσω των στίχων των τραγουδιών είναι εβδομήντα ή ογδόντα ετών και σε πολλές περιπτώσεις έχουν ξεπεραστεί (ή έχουν λήξει), οπότε όταν οι νέοι τραγουδούν τα standards φαίνεται σα να φορούν τα ρούχα των παππούδων τους». Στα δύο CD της Susanne Abbuehl έχουμε έναν πρωτότυπο συνδυασμό ποίησης και μουσικής. Είτε πρόκειται για την ποίηση των James Joyce, E.E. Cummings, William Carlos Williams με μουσική της Abbuehl, είτε πρόκειται για συνθέσεις της Carla Bley, του Chick Corea και του Sun Ra οπότε η Abbuehl γράφει τους στίχους.
Η Susanne Abbuehl γεννήθηκε στη Βέρνη το 1970 αλλά έχει και ολλανδική καταγωγή. Στην Καλιφόρνια, 17 χρονών, σπουδάζει φωνητική και γίνεται μέλος ενός συγκροτήματος τζαζ. Επιστρέφοντας στην Ευρώπη συνεχίζει τις σπουδές της προς τρεις κατευθύνσεις. Κλασική μουσική και σύνθεση, τζαζ και ινδική μουσική. Στο Βασιλικό Ωδείο της Χάγης μαθητεύει στην τάξη της Jeanne Lee από την οποία είναι φανερό ότι επηρεάστηκε. Ινδική κλασική μουσική στο Άμστερνταμ και στην Βομβάη με τον Prabha Atre. Διδάσκει στα Πανεπιστήμια της Βασιλείας και Λουκέρνης.
Η τάση είναι προς τις χαμηλόφωνες μελωδίες. Η άλτο φωνή χωρίς ζόρισμα, ζεστή και νεανική αλλά ταυτοχρόνως γίνεται φανερή η εμπειρία και η ωριμότητα της τραγουδίστριας. Τα στοιχεία της τζαζ δεν είναι αυτά που επικρατούν, ούτε ο ήχος του σχήματος έχει σχέση με το mainstream. Στα δύο CD περιλαμβάνονται ορισμένα γνωστά θέματα, όπως το ΄Round Midnight και το Where Flamingos Fly. Μαζί μ΄αυτά ακούμε δύο από τα Folk Songs του Luciano Berio και ένα ινδικό θέμα του Prabha Atre.
Δημοσιεύτηκαν πολλές επαινετικές κριτικές για το πρώτο CD της Susanne Abbuehl. Καθαρή άρθρωση, φωνή τρυφερή, ευλύγιστη στους ελεγχόμενους χρωματισμούς και με αυτοσχεδιαστικές ικανότητες. Όλα καλά. Ακούγοντας περισσότερες φορές τα δύο CD κατέγραψα μερικές παρατηρήσεις. Το CD April σαφώς κερδίζει την πρωτιά και τις θετικές εντυπώσεις. Στο δεύτερο CD Compass αρχίζει να πέφτει το ενδιαφέρον. Ας πάρουμε τον πιανίστα Wolfert Brederode ο οποίος συνυπογράφει με την Susanne Abbuehl αρκετές συνθέσεις και οι δυό τους αποτελούν το άλφα και το ωμέγα της μουσικής των δύο CD. Φυσικά και είναι ένας καλλιεργημένος πιανίστας της εποχής μας, δηλαδή έχει περάσει από τα ωδεία και την κλασική μουσική, έχει ακούσει τζαζ και σύγχρονη μουσική. Αυτό είναι το σημερινό μοντέλο. Καλώς, αλλά κάποιες στιγμές ακούγεται σαν πιάνο του κουτιού, σαν ατσαλάκωτο κοστούμι στη βιτρίνα. Άψογες ασκήσεις, αρπέζ και δακτυλισμοί χωρίς αναστολές, χωρίς κομπιάσματα αμφιβολιών. Δε γίνεται να μας κυκλώνει τόση ομαλότητα, τόση αυτονόητη αρμονία. Κορεσμός από τις γλυκές (ή μήπως γλυκερές) συνηχήσεις. Το σάκχαρο ανεβαίνει. Μερικοί όμως προτιμούν την υπογλυκαιμία. Και πού είναι τα απρόοπτα; Και γιατί απρόοπτα; Μα ο Ε.Ε. Cummings τσαλαπατάει τη γραμματική και το συντακτικό της αγγλικής γλώσσας, δημιουργεί το δικό του λεξιλόγιο. Επίσης, κατά τη γνώμη μου, τα ινδικά μελίσματα δε συνδέονται με το κλίμα του συγκεκριμένου CD. Μπορεί η Susanne Abbuehl να ταξίδεψε και να έμαθε πολλά για την ινδική μουσική και τις ειδικές τεχνικές αλλά το κομμάτι Mane na, διαρκείας πεντέμιση λεπτών, τι ακριβώς σημαίνει ή τι προσθέτει μετά τα εξαιρετικά θέματα της Carla Bley και του Theloniοus Monk και την ποίηση του Ε.Ε. Cummings; Το κομμάτι μόνο του στέκεται μια χαρά και σίγουρα θα ξεχώριζε σε κάποια από τις πολλές ethnic συλλογές που κυκλοφορούν. Εκτός αν πράγματι ταιριάζει γιατί συμβαδίζει με το κοινό γνώρισμα όλων σχεδόν των κομματιών, δηλαδή την απουσία εξάρσεων.