Συνέντευξη στον Γιάννη Ν. Μπασκόζο.
Πώς θα ήταν η ζωή μας αν είχαμε αφεθεί να ζούμε με λίγα, κοντά στη φύση, χωρίς έννοιες και αφήνοντας τα πράγματα να τα ορίζει η μοίρα ή το τυχαίο . Να ζούμε για τη στιγμή και όχι για το αβέβαιο μέλλον. Οι απανωτές κρίσεις στην χώρα μας κινητοποίησαν την έμπνευση του Σωτήρη Δημητρίου που στο το νέο του βιβλίο «Κοντά στην κοιλιά» (εκδ. Πατάκη) σχεδιάζει μια ουτοπική ελληνική κοινωνία. Μέσα από την παρωδία, το ανίερο χιούμορ και την ανατροπή των παραδεδεγμένων αξιών τίθενται ρεαλιστικά ερωτήματα προς απάντηση, τα οποία μας διευκρινίζει στην συνέντευξη που μας έδωσε ο συγγραφέας.
Τι είναι αυτή η νέα κοινωνία που οραματίζεστε στο βιβλίο σας;
Το έθνος μετά από τα απανωτά κτυπήματα της κρίσης ανακαλύπτει ένα είδος σοφίας. Στην αρχή ο ένας επιρρίπτει ευθύνες για την κρίση στον άλλον, μετά αυτομαστιγώνονται θεωρώντας ότι ο καθένας φταίει ατομικά και τέλος αποφασίζουν ότι δεν υπάρχει τέλος σε αυτές τις αναζητήσεις και αποφασίζουν να διαμορφώσουν διαφορετικά την κοινωνία. Αφού το έθνος διαθέτει ως μοναδικά περιουσιακά στοιχεία του τη θάλασσα και τον ήλιο αποφασίζουν να ασχοληθούν με μια μονοκαλλιέργεια: τις καφετέριες. Δημιουργείται η Coffee Republic. Ανοίγουν παντού καφετέριες, η χώρα κάνει τον καλύτερο καφέ στον κόσμο και σε συνδυασμό με το ωραίο και ήσυχο περιβάλλον γίνονται περιζήτητοι παγκόσμια. H Ιταλία προσπαθεί για λίγο να τους ανταγωνιστεί αλλά τελικά το νέο έθνος κατακτά την παγκόσμια πατέντα του καφέ.
Αλλάζουν όμως τη φιλοσοφία τους και το πολιτικό τους σύστημα;
Αποτέλεσμα είναι οι κάτοικοι να απαλλαγούν από τις ενοχές τους, να πάψουν να σχεδιάζουν το μέλλον και να ζουν αφημένοι σε μια ωραία «μοίρα». Ναι, υπάρχουν πολλά κόμματα αλλά δεν κυβερνούν, απλώς διαλέγονται, προτείνουν τρόπους ζωής. Κυβερνά μια ομάδα πολιτών, που αφού εργαστούν επί δεκαετία ως καλοί σκουπιδιάρηδες, κατόπιν εξετάσεων, αναλαμβάνουν την διακυβέρνηση της χώρας. Γιατί το ζητούμενο δεν είναι πια οι «οραματιστές» αλλά οι καλοί εργατικοί σκουπιδιάρηδες, άνθρωποι με πείρα πάνω στη δουλειά.
Ποια είναι λοιπόν τα κόμματα αυτά;
Πρώτα είναι αυτό με τον τίτλο «κοντά στην κοιλιά». Αυτό το δημιούργησα από μια δική μου αυθαιρεσία: πιστεύω ότι η πιο ευτυχισμένη μας εποχή είναι αυτή που κολυμπάμε σε πλήρη ευδαιμονία μέσα στο αμνιακό υγρό στην κοιλιά της μητέρας μας. Χωρίς ενοχές και χωρίς ανταπόδοση, είμαστε εξαρτημένοι αλλά ευδαίμονες. Γι αυτό και πάμε κατά κύματα στη θάλασσα που προσομοιάζει σε μια τέτοια κατάσταση. Η θάλασσα μας ξεπλένει και μας ξεχρεώνει. Το κόμμα αυτό συνιστά να προσεγγίσουμε την ατομική ευδαιμονία μέσω της θάλασσας. Άλλο κόμμα είναι αυτό της «παραμυθίας». Αυτοί λένε ότι αν δεις τη γη από μακριά είναι ένα κόκκος σκόνης. Ο άνθρωπος είναι σχεδόν ένα τίποτα οπότε και τα βάσανά του βρίσκονται σε μια χαμηλή κλίμακα και δεν χρειάζεται να ανησυχεί.
Υπάρχουν και κάποια περίεργα για να μην πω απίθανα κόμματα..
Ναι, το κόμμα «τι θα έλεγε ο πεθαμένος;». Τα μέλη αυτού του κόμματος συνέρχονται στα νεκροταφεία, τα οποία βρίσκονται στο κέντρο της πόλης, χωρίς περίφραξη μαζί με παιδικές χαρές πλατείες κι άλλες λειτουργίες. Ο ομιλητής λέει το πρόβλημά του και από κάτω του φωνάζουν «τι θα έλεγε ο πεθαμένος;». Αυτό σημαίνει την αθώωση του γιατί ο νεκρός αθωώνει πάντα τους ζωντανούς. Υπάρχει βεβαίως και το κόμμα των «αντι-αυταπατιστών». Είμαστε γεμάτοι αυταπάτες, νομίζουμε ότι ο άνθρωπος είναι το κέντρο της γης και το πιο σπουδαίο έμβιο ον. Τα μέλη του κόμματος αυτού πιστεύουν ότι πίσω από τη σκέψη που μας οδηγεί υπάρχει η σκέψη της σκέψης και πίσω από αυτήν η σκέψη του είδους. Άρα δεν υπάρχει ελεύθερη βούληση και ατομικότητα. Είμαστε πιόνια της τύχης. Ακόμα υπάρχει το κόμμα των «ένθεων», όπου κάθε μέλος έχει το δικό του θεό, κι όταν κάποιος από αυτούς λέει κάτι περίεργο η απάντηση είναι «δεν έχεις το θεό σου». Τέλος το κόμμα των σιωπηλών δεν μιλάει ποτέ, σιωπά και λέει μόνον «σσσσσς».
Όλο το μυθιστόρημα είναι τελικά μια παρωδία, η οποία θέτει και πολλά ερώτημα, είναι έτσι;
Είναι μια παρωδία με πολύ χιούμορ γιατί πιστεύω ότι το κακό, η κρίση, αυτό που βλέπουμε στον καθρέφτη μας αντέχεται πιο εύκολα με το χιούμορ. Σκέψου βλέπεις το κακό που έχεις κάνει και γελάς ταυτόχρονα μαζί του και με τον εαυτό σου.
Πώς αποφασίσατε να φύγετε από το ρεαλιστικό μυθιστόρημα που γράφατε μέχρι τώρα;
Βλέπω ορισμένους νέους λογοτέχνες να είναι πολύ σοβαροί και σοβαροφανείς. Όσο μεγαλώνεις εγκαταλείπεις τη σοβαροφάνεια. Σκέφτεσαι ότι δεν μπορείς να μάθεις τίποτα, όσο υπάρχει ο άνθρωπος και οι πιο σοφοί θα πλατσουρίζουν σε ένα πόντο νερό. Η πλήρης γνώση είναι απαγορευμένη, ας δούμε, λοιπόν, τη ζωή διαφορετικά.
Σας έχει επηρεάσει όμως και η σημερινή κρίση..
Βέβαια, είμαι μέρος του συνόλου, φέρω το βάρος της γενικής κατάθλιψης. Αλλά πιστεύω ότι πείραξα αυτό το αίσθημα, το έβγαλα λογοτεχνικά με την παρωδία. Μη ξεχνάς ότι οι χιουμορίστες είναι οι πιο καταθλιπτικοί άνθρωποι.
Ποιο είναι το κόμμα από όλα αυτά που κατασκευάσατε που σε ρεαλιστική βάση θα μπορούσε να υπάρξει;
Το κόμμα των «σιωπηλών». Είναι αυτοί που σκέφτονται, ζητάνε να απολαύσουν τον ήλιο, το κολύμπι, τη ζωή. Πολλοί από αυτούς που βλέπουμε γύρω μας είναι σιωπηλοί. Δεν σου έκανε εντύπωση ότι αυτές οι εκλογές δεν είχαν κορναρίσματα και ποδοσφαιρικούς πανηγυρισμούς. Η σιωπή κυοφορεί και είναι πιο κραυγαλέα από τον θόρυβο. Οι σιωπηλοί απολαμβάνουν τα φυσικά αγαθά, στα οποία είμαστε πάμπλουτοι. Ποια χώρα, ποιο μαγαζί πουλάει ήλιο και θάλασσα όλο το χρόνο. Τα μεγάλα αγαθά τα έχουμε και κλαίμε για τα μικρά τα αγοραία που μαζί με το καλό τους κουβαλάνε και το κακό. Μέριμνες, χρόνος και κόπος να τα αποκτήσεις, διαμερίσματα για να τα αποθηκεύσεις με αποτέλεσμα να γεμίζει σκουλήκια το κεφάλι μας. Ο σοφός πετάει έρμα. Τώρα βλέπω πρώτη φορά τους έλληνες να απαλλάσσονται από το ατομικό όραμα της ιδιόκτητης στέγης. Να λοιπόν το «καλό» του «κακού»- της κρίσης και του ΕΝΦΙΑ. Πρέπει να εκτιμήσουμε το δώρο της ζωής, το οποίο δεν χρειάζεται πολλά υλικά αγαθά. Και μη ξεχνάς και η πιο μικρή ανάσα της νεότητας καταβάλλεται με τόκους στην ηλικία του γήρατος. Η νέοι πρέπει να ρουφούν κάθε μέρα τη ζωή και να την απολαμβάνουν.
Δεν βάλατε στο βιβλίο σας όμως το «κόμμα των λογοτεχνών»;
Ωραία ιδέα, το κόμμα της «κακής λογοτεχνίας». Θα διαβάζουν βιβλία με άσχημες , φρικτές καταστάσεις για να σχετικοποιούν τα δικά τους ζητήματα, να τα θεωρούν μπροστά στα τέρατα που διαβάζουν πολύ πιο ευχάριστα.
Η κρίση μας έχει κάνει σοφότερους;
Βλέπω ανθρώπους από τη σόου μπιζ , κούκλες και μοντέλα , τραγουδιστές, σταρλετίτσες από τον αφρό που μας ταλαιπώρησε χρόνια τώρα να μιλάνε σε συνεντεύξεις τους και να λένε πράγματα σοβαρά. Ποιοί; αυτοί που τους θεωρούσαμε γελοίους.
Η ιστορία λέει ότι μετά από κάθε κρίση φουντώνει το ακροδεξιό ρεύμα, ήδη έχουμε δείγματα μιας τέτοιας τάσης.
Ο μεγάλος κίνδυνος αν αποτύχει αυτή η κυβέρνηση είναι μια ακροδεξιά κατάσταση. Όλοι, ανεξαρτήτως τι ψήφισαν, θέλουν να πάει καλά αυτή η κυβέρνηση. Έξι χρόνια βασανιστήκαμε όλοι. Τα πρώτα δείγματα αυτής της νέας κυβέρνησης είναι λίγο μπερδεμένα. Αν χρειαστεί ας βάλουν λίγο νερό στο κρασί τους. Ας κάνουν μια στροφή, είμαι υπέρ της κωλοτούμπας. Οι κωλοτούμπες είναι μέσα στη ζωή, μόνον οι φυροί και χαζοί άνθρωποι παραμένουν άκαμπτοι. Να βρούμε μια σχισμή να καταφέρουμε κάτι, να πάψουμε να είμαστε η «κακιά γλωσσοφαγιά», να μας δείχνουν παγκόσμια με το δάχτυλο. Δεν θέλουμε να είμαστε πια «ειδική περίπτωση» ως έθνος.
Τελικά τι είναι αυτό που σας κάνει να είστε καλλιτέχνης, ποιο είναι το πιστεύω σας;
Πραγματική τέχνη είναι αυτή που την κάνεις για να εκφραστείς, για να λυτρωθείς- έστω κι αν είναι αυταπάτη. Ακόμα κι αν δεν το λύσεις το προσωπικό σου πρόβλημα δεν πειράζει, μπορεί να πείσεις κάποιον άλλον. Αυτός μπορεί να αναρωτηθεί αναλογικά για το δικό του πρόβλημα και έτσι το κείμενό σου να λειτουργήσει ανακουφιστικά. Μ΄αρέσει η αφέλεια και η αθωότητα στην τέχνη. Όπως ο μεγάλος φιλόσοφος θέτει ερωτήματα σα μικρό παιδί, έτσι και η λογοτεχνία πρέπει να διασώζει αυτή την αθωότητα του μικρού παιδιού.
(τμήμα της συνέντευξης δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Επένδυση)