Της Βενετίας Αποστολίδου.
Ανακάλυψα πρόσφατα μια σειρά από εκπαιδευτικά βίντεο στο διαδίκτυο που με εντυπωσίασαν βαθιά, τα απόλαυσα και θα ήθελα να τα μοιραστώ μαζί σας. Πρόκειται για μια σειρά από οκτώ βίντεο, σε παραγωγή της δημόσιας τηλεόρασης του Maryland και αναρτημένα τώρα στην εκπαιδευτική ιστοσελίδα https://www.learner.org/resources/series139.html Ο γενικός τους τίτλος είναι «Συζητήσεις για τη λογοτεχνία» (Conversations in Literature) και ο σκοπός τους είναι να εξερευνήσουν το μυστήριο της ανάγνωσης, τη σχέση που αναπτύσσουν οι αναγνώστες με τα βιβλία, τους τρόπους με τους οποίους κατανοούν ένα κείμενο. Για το σκοπό αυτό, εννέα συστηματικοί αναγνώστες, μοιρασμένοι σε δύο ομάδες, συζητούν για βιβλία και για τη σχέση τους με την ανάγνωση. Εμπνεύστρια του εγχειρήματος και υπεύθυνη για την υλοποίησή του είναι η Judith Langer, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Πολιτείας της Νέας Υόρκης, ειδική σε θέματα ανάγνωσης και στη διδασκαλία της λογοτεχνίας. Η Langer, ερευνώντας για πολλά χρόνια σε σχολικές τάξεις, σε λέσχες ανάγνωσης και σε όσα άλλα μέρη διαβάζεται λογοτεχνία, έχει καταλήξει σε μια θεωρία γύρω από τα βήματα που ακολουθεί ο αναγνώστης καθώς διαβάζει. Καθένα από τα οκτώ βίντεο είναι εστιασμένο σε ένα στάδιο της ανάγνωσης.
Στο πρώτο βίντεο γνωρίζουμε τους συμμετέχοντες στις συζητήσεις. Και μόνο αυτό να υπήρχε, θα ήταν αρκετό για να μας κάνει να θέλουμε να διαβάσουμε. Εννοώ πως είναι τόσο όμορφα γυρισμένο, καθώς ο καθένας από αυτούς μας συστήνεται και μας λέει την αναγνωστική του ιστορία, πώς αγάπησε την ανάγνωση, τι σημαίνει γι αυτόν η ανάγνωση ενώ ταυτόχρονα τον βλέπουμε στο σπίτι του, στο γραφείο του, στην τάξη του να διδάσκει (καθώς οι περισσότεροι είναι καθηγητές) ή να διαβάζει. Ταυτόχρονα μας συστήνεται και η ίδια η Langer η οποία, σε απλή γλώσσα, μας μιλά για τις έρευνές της και για τα στάδια της εμπλοκής του αναγνώστη στην ερμηνεία του κειμένου.
Το καθένα από τα επόμενα πέντε βίντεο είναι εστιασμένο σε ένα από τα στάδια της ανάγνωσης. Λ.χ. στην πρώτη επαφή με το κείμενο και πώς προσπαθούμε να βγάλουμε κάποιο νόημα από επιφανειακά στοιχεία ή στο κτίσιμο της κατανόησής μας σιγά σιγά καθώς προχωρούμε στην ανάγνωση ή στον αναστοχασμό προσωπικών μας βιωμάτων που μας προκαλεί η ανάγνωση ή στην αποστασιοποίηση από το κείμενο και την κριτική που μπορεί να αναπτύσσουμε για τη μορφή του, τη γλώσσα ή την συνολική του αξία. Το εντυπωσιακό είναι ότι όλα αυτά δεν μας τα εξηγεί κάποιος θεωρητικά (μολονότι η Langer παρεμβάλλεται πότε πότε και εξηγεί κάποια πράγματα) αλλά τα βλέπουμε στην πράξη, καθώς οι εννέα αναγνώστες, έχοντας διαβάσει το ίδιο κείμενο, συζητούν μεταξύ τους γι αυτό. Είναι δηλαδή σαν να έχουμε τρυπώσει σε μια λέσχη ανάγνωσης και να παρακολουθούμε τη συζήτησή τους αλλά μια συζήτηση εστιασμένη (αποτέλεσμα του μοντάζ ασφαλώς) χωρίς τις συνήθεις επαναλήψεις και φλυαρίες. Και πάλι το γύρισμα είναι πολύ γοητευτικό, οι χώροι στους οποίους γίνονται οι συζητήσεις είναι φιλόξενοι, γεμάτοι βιβλία ενώ το έργο που συζητιέται (ποίημα ή μυθιστόρημα) μας συστήνεται με τη βοήθεια κάποιας οπτικοποίησης ή δραματοποίησης∙ λ.χ. στην περίπτωση του ΄Αμλετ προβάλλονται σκηνές από τις κινηματογραφικές εκδοχές του και μάλιστα η σκηνή για την οποία συζητάνε κάθε φορά.
Το προτελευταίο βίντεο είναι ανακεφαλαιωτικό καθώς οι συμμετέχοντες συζητούν συνολικά για τις αναγνωστικές πρακτικές ενώ το τελευταίο αφορά στη διδασκαλία στην τάξη. Πώς δηλαδή η διδασκαλία θα προσφέρει τις κατάλληλες συνθήκες για δημιουργική ανταπόκριση των μαθητών στα κείμενα. Οι συζητητές δίνουν παραδείγματα από τις προσωπικές τους εμπειρίες ενώ παρεμβάλλονται σκηνές από πραγματικές σχολικές τάξεις.
Σκέφτομαι πόση δουλειά επιστημονική, κινηματογραφική, σκηνοθετική ακόμη και ψυχολογική, για να δέσουν αυτοί οι άνθρωποι σε ομάδα και να μπορούν να συζητούν μπροστά στην κάμερα, χρειάστηκε για να γυριστεί αυτή η σειρά. Επιδιώκει να εμπνεύσει και να στηρίξει όσους εμπλέκονται σε αναγνωστικές κοινότητες και κυρίως τους εκπαιδευτικούς. Κάνει την ανάγνωση ελκυστική δείχνοντας πραγματικούς ανθρώπους χωρίς κανέναν κομπασμό, χωρίς την αύρα του μεγάλου συγγραφέα, να εξηγούν απλά και με απόλυτη φυσικότητα πώς και γιατί διαβάζουν. Σκέφτομαι ότι η τεχνολογία, όταν συνοδεύεται από γνώση και ευαισθησία μπορεί να κάνει θαύματα για την προώθηση της ανάγνωσης. Τέτοια βίντεο αποτελούν άριστο υλικό για σχετικά μαθήματα στο Πανεπιστήμιο, για επιμορφώσεις εκπαιδευτικών ή ακόμη και για εκδηλώσεις και λέσχες ανάγνωσης. Θα ήταν ευχής έργο αν κάποιος φορέας αναλάμβανε τουλάχιστον να τα υποτιτλίσει. Πολυτέλειες θα μου πείτε. Εμείς εδώ μια ώρα φιλαναγνωσίας είχαμε στα Δημοτικά Σχολεία και πάνε κι αυτήν να την καταργήσουν.
