Συνέντευξη στον Γιάννη Ν. Μπασκόζο.
O Γιώργος Αλισάνογλου, ιδρυτής και ιδιοκτήτης του εκδοτικού οίκου και βιβλιοπωλείου «Σαιξπηρικόν» έχει φέρει στην πνευματική Θεσσαλονίκη ένα αναγνωστικό και βιβλιοφιλικό αεράκι. Δέκα χρόνια έχει κλείσει αυτή η προσπάθεια και στη συνέντευξη που ακολουθεί κάνει έναν μικρό απολογισμό.
Δέκα χρόνια μετά την ίδρυση του «Σαιξπηρικόν» τι έχεις αποκομίσει;
Σήμερα, δέκα χρόνια μετά, ο χρόνος έχει κάνει τις επιλογές του. Και μπορώ πλέον να πω πως οι επιλογές αυτές είναι σε μεγάλο βαθμό σύμφωνες με αυτό που οραματιζόμουν πίσω στο 2005. Το Σαιξπηρικόν προσπαθεί να σταθεί αξιοπρεπώς, να επιβιώσει, μέσα σε μια πόλη και κατ’ επέκταση σε μια χώρα που δεν έχει μεγάλη σχέση και τριβή με το βιβλίο. Με τις επιλογές των τίτλων που υπήρχαν στις προθήκες του Σαιξπηρικόν εξ’ αρχής, βρίσκονταν σε θέση επισφαλή όσων αφορά στην βιωσιμότητά του. Γνώριζα, έβλεπα, παρακολουθούσα την παραγωγή αυτού του λογοτεχνικού «πολτού» που υπήρχε στην Ελλάδα πολλά χρόνια πριν μου μπει καν η ιδέα να ασχοληθώ με το βιβλίο. Ευτυχώς, υπάρχουν άνθρωποι και δημιουργοί που αντιστέκονται σ’ αυτή την φαυλότητα των καιρών μας. Ψάχνουν, βρίσκουν, ανακαλύπτουν λογοτεχνικά διαμάντια. Η καλή λογοτεχνία δεν χάνεται ποτέ. Έτσι και στο Σαιξπηρικόν προσπαθούμε να επιλέγουμε αυτή την άλλη, την ουσιαστική λογοτεχνία. Οι άνθρωποι που ψάχνουν τέτοιου είδους βιβλία, ήταν έτσι κι αλλιώς πάντα η μειοψηφία. Μας βρήκαν. Τους βρήκαμε. Και κάπως έτσι, μέσω μιας αμοιβαίας αγάπης για το βιβλίο συναντιόμαστε. Το ίδιο περίπου συμβαίνει και με τις εκδόσεις. Επιλέγουμε τίτλους καθιερωμένων ή πρωτοεμφανιζόμενων συγγραφέων και φτιάχνουμε βιβλία με προσεγμένη τυπογραφία κι αισθητική- βιβλιοφιλικές πλακέτες που ελπίζω πως θα αντέξουν στον χρόνο.
Τι σε έκανε να ιδρύσεις το εκδοτικό και μετά το βιβλιοπωλείο;
Μια ποιητική – αναγνωστική διαστροφή θα έλεγα. Μετά το τέλος των σπουδών μου, έχοντας ήδη κλείσει πέντε χρόνια ως καθηγητής κοινωνιολογίας και πολιτικών σπουδών στο Βρετανικό Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης και μετά από μια παράξενη σειρά πτώσεων και συμπτώσεων, σκέφτηκα πως ήρθε η κατάλληλη στιγμή να πραγματοποιήσω το παιδικό μου όνειρο: να επεκτείνω και να εμπλουτίσω όσο γίνεται την ιδιωτική μου βιβλιοθήκη και να την κάνω «δημόσια» – να μοιραστώ τα αναγνώσματα, αυτόν τον παγκόσμιο λογοτεχνικό, ποιητικό, φιλοσοφικό πλούτο που συνεχώς ανακάλυπτα (και συνεχώς ανακαλύπτω) και με άλλους αναγνώστες. Στην ουσία, δημιουργήθηκε πρώτα το βιβλιοπωλείο και την επόμενη χρονιά, ο Δημήτρης Δημητριάδης μου εμπιστεύθηκε την υπέροχη μετάφρασή του στον Μακμπέθ του Σαίξπηρ. Μου πρότεινε να το εκδώσουμε στο Σαιξπηρικόν εν ίδει διαφήμισης. Δεν είχαμε παρά να συνεχίσουμε.
Θα προτιμούσες να είσαι μόνον εκδότης ή είναι δύσκολο να υπάρξεις χωρίς βιβλιοπωλείο;
Θεωρώ πως ένας εκδοτικός οίκος, ανεξαρτήτου μεγέθους, είναι καλό να έχει και βιβλιοπωλείο, έστω ένα μικρό πωλητήριο με βιτρίνα. Τα βιβλία του προβάλλονται αμέσως μετά την έκδοσή τους στις προθήκες του, συγγραφείς και αναγνώστες έχουν την ευκαιρία συνευρέσεων ή / και παρουσιάσεων στον δικό τους χώρο και σιγά σιγά δημιουργείται ένας πυρήνας, μια παρέα ανθρώπων, δημιουργών, αναγνωστών που «τροφοδοτούν» το βιβλιοπωλείο με απόψεις, ιδέες για την λογοτεχνία και το βιβλίο. Επίσης, το βιβλιοπωλείο φιλοξενεί βιβλία και άλλων εκδοτών κι έτσι ο κύκλος μεγαλώνει. Στην πορεία βλέπεις πως οι εκδόσεις και το βιβλιοπωλείο γίνονται αναπόσπαστο κομμάτι το ένα του άλλου και λειτουργούν συμπληρωματικά προς όφελος και των δυο. Κάπως έτσι λειτουργεί και το Σαιξπηρικόν.
Η κρίση επηρεάζει την πολιτική του βιβλιοπωλείου (τιμές, εκδηλώσεις, προσφορές κ.ά)
Το βιβλιοπωλείο όπως και όλος ο χώρος του βιβλίου βάλλεται κι επηρεάζεται από την κρίση των τελευταίων χρόνων. Για παράδειγμα, η κατάργηση της «ενιαίας τιμής βιβλίου» και η ανεξέλεγκτη απελευθέρωση των τιμών, ωφελεί σαφώς τα μεγάλα βιβλιοπωλεία, που έχουν την δυνατότητα για πιο ανταγωνιστικές τιμές και προσφορές. Επίσης, το πρόσφατο «φαινόμενο» των αλλεπάλληλων παζαριών βιβλίου είναι ακόμα ένα «χτύπημα» στην βιωσιμότητα των μικρών, μεσαίων και ανεξάρτητων βιβλιοπωλείων. Πολλά έχουν κλείσει, άλλα ανοίγουν, όμως γεγονός είναι πως ο «βιβλιοπώλης της γειτονιάς» και τα παραδοσιακά μικρομεσαία βιβλιοπωλεία περνάνε δύσκολες στιγμές. Η αναπροσαρμογή των τιμών, οι εκδηλώσεις, η συνεχόμενη κινητικότητα πιστεύω πως είναι καλές λύσεις για να κρατηθεί κανείς μέσα στον γενικότερο χαμό. Τέλος, το θετικό αυτής της κρίσης είναι το γεγονός πως γίνεται ένα σημαντικό και προσεχτικό ξεσκαρτάρισμα από τους εκδότες αναφορικά με τους τίτλους που πρόκειται να εκδοθούν. Αυτό σημαίνει ίσως μια επιστροφή προς το πιο ποιοτικό βιβλίο.
Η διοργάνωση εκδηλώσεων συνεισφέρει στην αγορά βιβλίων;
Νομίζω πως έτσι ή αλλιώς, ένα βιβλιοπωλείο θα πρέπει να διοργανώνει εκδηλώσεις, μιας και είναι ένας καλός τρόπος για να το γνωρίσουν ο αναγνώστες. Ο χώρος του βιβλιοπωλείου είναι ένας χώρος πολιτισμού, όπως το βιβλίο είναι ένα κοινωνικό αγαθό. Το Σαιξπηρικόν, διοργανώνει ανά τακτά διαστήματα ποιητικά αναλόγια και αναγνώσεις, ομιλίες για την λογοτεχνία, σεμινάρια. Οι πελάτες έχουν την ευκαιρία να «ενσωματωθούν» στον χώρο, να κάνουν ερωτήσεις, να γίνουν οι ίδιοι συν/ομιλητές. Μέσα από αυτό, προωθείται φυσικά και η αγορά του βιβλίου. Ένας υποψιασμένος αναγνώστης, επιζητά και μια άλλη, ίσως πιο ουσιαστική σχέση με τον χώρο ενός βιβλιοπωλείου που γνωρίζει τι και πώς να προτείνει την καλή λογοτεχνία. Δημιουργείται έτσι μια αμοιβαία σχέση εμπιστοσύνης και ως φυσικό επακόλουθο, ο αναγνώστης γίνεται τακτικός πελάτης ή και θαμώνας.
Οι περισσότεροι αγοραστές/ πελάτες του βιβλιοπωλείου τι χαρακτηριστικά έχουν;
Είναι ένας μικρός πυρήνας που βρίσκεται πάντα από την αντίπερα όχθη, που ψάχνεται και αναζητά διέξοδο, την απόλαυση ενός καλού βιβλίου ποίησης, καλής λογοτεχνίας, θεάτρου, δοκιμίου. Μερικοί νέοι αλλά και αρκετοί της παλαιότερης γενιάς είναι ενημερωμένοι για πολλά πράγματα, ψάχνονται, διαβάζουν, όμως στερούνται μιας βασικής έννοιας: εκείνης του πάθους. Λείπει και εκλείπει ο «παθιασμένος» αναγνώστης. Σπάνια τον συναντάς. Ζούμε στην εποχή της ταχύτητας, της εικόνας, των social media. Η ανάγνωση είναι δύσκολη και απαιτητική ενασχόληση. Και πάλι οι ποιητές και οι συγγραφείς παίρνουν την «μερίδα του λέοντος» -ως πελάτες- όσων αφορά στην συνεχή αναζήτηση, την εμβάθυνση, την αγωνία για την ουσιαστική και καλή λογοτεχνία.
Μπορείς να χαρακτηρίσεις τη Θεσσαλονίκη «βιβλιούπολη»;
Παρόλο που η Θεσσαλονίκη έχει μεγάλη παράδοση στην νεωτερική πεζογραφία και την ποίηση σε όλον τον 20ο αιώνα, τα τελευταία χρόνια βιώνει τη βραδύτητα που βιώνει όλη η Ελλάδα. Από την άλλη, συμβαίνει κάτι καλό σποραδικά, υπάρχουν κάποια δείγματα νέων ποιητών, πεζογράφων αλλά και αναγνωστών που δείχνουν να δέχονται και να εκπέμπουν κάποια σήματα. Είναι ωραία εποχή για λογοτεχνία, για ανάγνωση, αρκεί να αποκτήσουμε μια σχέση με τα πράγματα εντελώς αντίστροφη από αυτήν που έχουμε υιοθετήσει μέχρι σήμερα. Να διεκδικήσουμε ξανά το δικαίωμά μας στον πολιτισμό.
Η πανεπιστημιακή ζωή επηρεάζει το βιβλιοπωλείο;
Η Θεσσαλονίκη έχει δυο μεγάλα πανεπιστήμια, πολλές σχολές και κολέγια, χιλιάδες φοιτητές. Κι όμως, πελάτες – αναγνώστες που επισκέπτονται το βιβλιοπωλείο, τολμώ να πω πως είναι μερικοί φοιτητές αλλά και καθηγητές από τρεις – τέσσερις συγκεκριμένες σχολές. Οι υπόλοιποι, απλώς δεν διαβάζουν, δεν ασχολούνται με το αντικείμενο! Το θετικό είναι πως τελευταία, καθηγητές μας προτείνουν συνεργασία με φοιτητές -κυρίως από την Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ.- για επιμέλειες ή μεταφράσεις βιβλίων.
Γιατί το ονόμασες «Σαιξπηρικόν»;
Στην πραγματικότητα, συμβολίζει τον αγαπημένο μου συγγραφέα Τζέιμς Τζόις, όσο παράξενο κι αν ακούγεται. Το περιβόητο βιβλίο του Οδυσσέας εκδόθηκε το 1922 από τη Σίλβια Μπιτς, την ιδιοκτήτρια του αγγλόφωνου βιβλιοπωλείου Shakespeare and Company στο Παρίσι – που ήδη μετρούσε ζωή είκοσι χρόνων. Όταν, λοιπόν, το επισκέφθηκα για πρώτη φορά, πέρα από το ότι γνώριζα όλη την ιστορία και το ποιοι διάσημοι συγγραφείς και καλλιτέχνες της εποχής είχαν περάσει από ‘κεί, σκέφτηκα ότι κάπως έτσι φανταζόμουν ένα ιδανικό βιβλιοπωλείο: φτιαγμένο από ξύλο και άρωμα καλού βιβλίου. Που θα δίνει «στέγη» με διάφορους τρόπους (διαδραστικές παρουσιάσεις βιβλίων, ποιητικά πάρτι, σεμινάρια για τη λογοτεχνία) σε νέους (αλλά και σε παλαιότερους) ποιητές, συγγραφείς και αναγνώστες της Θεσσαλονίκης. Εξ ου, λοιπόν, και το όνομα.
Λέγεται ότι την ποίηση την διαβάζουν μόνον ποιητές. Εσύ εκδίδεις ποιητικά βιβλία, συνήθως. Υπάρχει ανταπόκριση;
Είναι γεγονός πως η ελληνική ποίηση έχει μεγάλη παράδοση και ότι αυτή η παράδοση διατηρείται και συνεχίζεται από νέους δημιουργούς με πολύ καλές ποιητικές δουλειές. Καθημερινά έρχομαι σε επαφή με κείμενα που μου στέλνουν να διαβάσω για το Σαιξπηρικόν και μέσα σ’ αυτά, πολύ συχνά συναντώ εκπληκτικά δείγματα ποιητικής γλώσσας. Νέοι ποιητές, νεοσύστατοι αλλά και παραδοσιακοί εκδοτικοί οίκοι που στηρίζουν και προωθούν τους δημιουργούς, κριτικοί, δημοσιεύσεις, ανθολογίες. Κι όμως, παρόλη αυτή την άνθιση του ποιητικού λόγου, η αγορά της ποίησης παραμένει εγκλωβισμένη σε μια «αυτιστική» κατάσταση. Ποιητές αγοράζουν βιβλία ποιητών (στην καλύτερη περίπτωση), ενώ ένας μέσος αναγνώστης που επισκέπτεται το βιβλιοπωλείο σπάνια θα επιλέξει να αγοράσει ένα βιβλίο ποίησης, πλην ορισμένων εξαιρέσεων που αγοράζουν τους πολύ κλασσικούς ποιητές – για να τους δωρίσουν σε φίλους που κοσμούν τις βιβλιοθήκες τους με «κλασσικούς».
Τι ετοιμάζεις για τον χειμώνα;
Σε λίγες ημέρες κυκλοφορεί στην μικρή θεατρική σειρά Globe το κλασσικό θεατρικό «Σαλώμη» του Όσκαρ Ουάιλντ σε μετάφραση Στέλλας Αλισάνογλου – Κλαίρης Παπαμιχαήλ. Ακολουθεί το τελευταίο ποιητικό βιβλίο (πριν τον πρόωρο θάνατό του το 2001) του W .G. Sebald «Αδιήγητη Ιστορία» σε μετάφραση Βασίλη Παπαγεωργίου. Επίσης, δυο θεατρικά έργα ( Ουντ και Ιουίθ) από τον Βρετανό εκπρόσωπο του «θεάτρου της καταστροφής» Howard Barker σε μετάφραση Έλσης Σακελαρίδου, το εμβληματικό πεζογράφημα του Ευρωπαϊκού συμβολισμού «Μπρυζ, η νεκρή» του Georges Rodenbach σε μετάφραση Ιωάννας Αβραμίδου, καθώς και μια ανθολογία σύγχρονης Δανέζικης ποίησης σε μετάφραση Σωτήρη Σουλιώτη. Τέλος, μερικά βιβλία σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας και ποίησης.
Δώσε μου ένα μικρό βιογραφικό σου;
Γεννημένος στην Καβάλα το 1975. Σπουδές Κοινωνιολογίας και Πολιτικών Επιστημών, μεταπτυχιακά κλπ. Από το 2005 ιδρυτής των εκδόσεων και του βιβλιοπωλείου Σαιξπηρικόν. Έξι προσωπικά βιβλία ποίησης, καθώς και συμμετοχή σε συλλογικά βιβλία, ανθολογίες, μεταφράσεις. Υπό έκδοση από τις εκδόσεις Κίχλη η ποιητική ενότητα «Παιχνιδότοπος» / Τραύμα για 9 μήνες & 3 εποχές.
