του Γιάννη Σ. Παπαδάτου (*)
«Δει δη χρημάτων και άνευ αυτών ουδέν γενέσθαι των δεόντων», έλεγε ο Δημοσθένης (Ολυνθιακὸς α΄1,16-20). Ακριβώς το ίδιο, εν τη αγνοία του, υπονοεί και ο πιτσιρίκος τού πρόσφατου βιβλίου της Μαρίζας Ντεκάστρο, όταν κυριευμένος από απέλπιδα αγωνία, λέει στη μάνα του: «Θέλω, θέλω, θέλω». Ξέρει πως χωρίς τα λεφτά δεν θα αποκτήσει τα όσα μαγικά παιχνίδια τον μαγνητίζουν στις προθήκες ενός καταστήματος. Αλλά, ερωτά και ταυτόχρονα προτείνει με …ποιητικό τρόπο και την …πηγή: «Πού πουλάνε λεφτά; Μήπως να βρούμε ένα λεφτόδεντρο; Κάπου θα φυτρώνει!». Και τούτο είναι η αφορμή, γιατί προκειμένου να καταλάβει ο μικρός πού …φυτρώνουν τα λεφτά επιστρατεύονται η ιστορία, η οικονομία αλλά και η παιδαγωγική.
Η Ντεκάστρο, ως παιδαγωγός αλλά και από τις πλέον ειδικούς στο βιβλίο γνώσεων, ξέρει πως η ουσιαστική γνώση επ-οικοδομείται με λειτουργικό τρόπο, παράλληλα με την εισροή στοιχείων της πραγματικότητας, πάνω στην ατελή, την πρωτόγονη, γνώση των παιδιών τη σχετική με τα βιώματά τους. Για να το επιτύχει τούτο, προβαίνει με έναν βαθιά δημιουργικό τρόπο, σε μια πολυθεαματική ατμόσφαιρα με διάφορες εγκιβωτισμένες μικροαφηγήσεις οι οποίες εμπλέκονται στις διαδρομές των χρημάτων, εννοείται τις …νόμιμες, για να εξηγήσει στον μικρό και μέσω αυτού στα παιδιά, αναγνώστες και αναγνώστριες, τον ρόλο που παίζουν στη ζωή μας τα χρήματα. Κι ο πιτσιρίκος, στις τελευταίες σελίδες, αφού έχει αποκτήσει τη γνώση που του χρειάζεται, προτείνει στη μητέρα του, αφού πρώτα του εξηγεί εκείνη ότι απαγορεύεται η εργασία για τα παιδιά, να κάνει δουλειές του σπιτιού για χαρτζιλίκι, ώστε να το αποθηκεύει στην τράπεζα-κουμπαρά του, που είναι ένα συμπαθέστατο γουρουνάκι, το οποίο έχει, όπως μηνύει το ίδιο «Χαρές και πανηγύρια», με πολλά και διαφορετικά σημαινόμενα, βέβαια, για τους μικρούς αλλά και για τους μεγάλους.
Οι μικροαφηγήσεις αναδύονται ανάμεσα σε γνωστές εικόνες και καταστάσεις στο παιδί (αρχική εικόνα οι κάρτες και καταληκτική, τα χαρτονομίσματα και η ανάγκη της οικογένειας προς το ζην) και αναφέρονται στην «ιδεολογία» της ανταλλαγής των ειδών και στην ανάγκη των ανθρώπων να επιβιώσουν επινοώντας το χρήμα, αρχής γενομένης από διάφορα αντικείμενα της εποχής. Στη συνέχεια, αναφέρονται τα νομίσματα με τις ενδιαφέρουσες παραστάσεις τους, ο τρόπος των εμπορικών συναλλαγών στην αρχαιότητα, η διαχείριση των χρημάτων από τις τράπεζες, το τύπωμα των χαρτονομισμάτων και το νομισματοκοπείο, μέχρι τα χαρτονομίσματα της ευρωπαϊκής ένωσης και οι ενιαίες παραστάσεις για όλα τα νομίσματα των χωρών μελών, που με τις γέφυρες και τα άλλα εικονιζόμενα σύμβολα υπονοείται η διαπολιτισμική ένωση των ανθρώπων.
Αξιοπρόσεχτη είναι η εικονογράφηση, ενίοτε με ύφος picture book, η οποία συμπληρώνει και φωτίζει περαιτέρω το κείμενο για να είναι κοντά στην αντιληπτική ικανότητα των μικρών παιδιών. Ανάμεσα στ’ άλλα, το κείμενο και οι παραστάσεις των νομισμάτων, με την παρώθηση των ενηλίκων, γίνονται αφορμή για ενεργοποίηση των παιδιών και περαιτέρω έρευνα σε πηγές.
Πρόκειται για ένα βιβλίο που απευθύνεται με παραστατικότητα και χιούμορ στα πιο μικρά παιδιά, το οποίο μαζί με άλλα της συγγραφέως (π.χ. Πού κρύβονται τα δικαιώματα, Τι είναι δημοκρατία: εκδ. Μεταίχμιο, Το μουσείο, Η πόλη μας, Θησαυροί μέσα στο χώμα, Οδηγοί πόλεων-Πάμε: Ναύπλιο, Θεσσαλονίκη, Κρήτη, Δελφούς: εκδ. Παπαδόπουλος, Στην αγορά των αρχαίων Αθηνών: εκδ. Καλειδοσκόπιο, κ.ά) συγκροτούν ένα ξεχωριστό κεφάλαιο, που απουσιάζει από τα αναλυτικά προγράμματα των σχολείων και σχετίζεται με την πολιτειότητα και, παράλληλα, με την ουσιαστική πληροφόρηση, την ανθρώπινη επικοινωνία, τη δημιουργική δράση, την κριτική ικανότητα και την κοινωνικοποίησή τους.
(*)Ο Γιάννης Σ. Παπαδάτος είναι αν. καθηγητής Παν/μίου Αιγαίου, κριτικός βιβλίου για νέους.
Μαρίζα Ντεκάστρο, Τα χρήματα. Τι είναι;, Εικ. Φίλιππος Φωτιάδης, Εκδ. Μεταίχμιο, 2021.
Βρες το εδώ