του Γιάννη Πανούση (*)
Είχαν διαβάσει τον ποιητή που έγραφε/ότι τον βοηθούσε να επιστρέψει στο σπίτι του
τα βράδια,/ένας νεκρός. (Τάσος Γουδέλης,Η γοητεία των υποσχέσεων)
Η διαπραγμάτευση με το παρελθόν[1],ίσως για τα ‘ου φωνητά της Ιστορίας’[2],καθώς και η πιστή[;] αποτύπωση της ‘περιβάλλουσας λογοτεχνικής ατμόσφαιρας’ του σήμερα[3],εξακολουθούν ν’αποτελούν κεντρικά στοιχεία της Ποίησης.Μολονότι ορισμένοι πιστεύουν ότι ζούμε ‘στην κόλαση των λέξεων’[4],ενώ άλλοι αναφέρονται σε ποιητές που χάθηκαν από τ’οπτικό μας πεδίο ή έχασαν το δρόμο τους[5],το ‘κοντραμπάσο του ποιητή’[Δ.Σταθόπουλος,Τριλογία ποίησης] δεν σίγασε
Ακόμα και ο άδοξος ποιητής ,ο οποίος ζει σε τόπο ένδοξων μηδενικών[Γ.Μπλάνας,Ο θάνατος του ποιητή],ακόμα κι αυτός θέλει να γράψει ‘στίχους περίτεχνους κι ωραίους’[Μαρία-Ελισάβετ Ιωσηφέλλη,Οι αλάνθαστοι στίχοι],με απλά λόγια[Γ.Ιωσηφέλλης,Απλότητα και θλίψη],με εικόνες ‘που χορεύουν’ μέσα στο ποίημα[Δ.Δημητριάδης,Μέσα στο ποίημα]
Μερικοί ‘κυνηγούν τις λέξεις’[Δ.Πιστικός,Απόστασα να κυνηγώ τις λέξεις][6],άλλοι αναζητούν λέξεις-όριο[Δ.Ασημάκης,Μυαλό δοξάρι],λέξεις-σκυτάλη[Μ.Δ.Σφήκα,Εκταφή],χωρίς όμως τα ποιήματά τους να χαρακτηρίζονται απο ‘λεξιθηρίες και ωραιολογίες’[Θ.Καλαμπούκας,Προς αποφυγήν παρανοήσεων]
Η Ποίηση πρέπει’να ψαλιδίζει αποστάσεις’[Χ.Μελιτάς,Κενό αέρος],να διασώζει μνήμες[7] και ν’αναγορεύεται σε ‘κορυφαίο καθεστώς αληθείας’[8]
Όσοι μιλάνε για ποίηση –ξόρκι[Κέλλυ Αλεφάντου,Φτου ξελεφτερία-Κώστας Καρούσος,Ξόρκισα],για ποίηση-κόμπο στο λαιμό[Σπ.Ζαχαράτος,Στον αιώνα],για ποίηση-προζύμι[Εύα Μοδινού],για ποίηση-λυγμό[Νίκος Γρ.Ασπιώτης],για ποίηση-δεκανίκι[Σπ.Ζαχαράτος,Κατοικία μας ο δρόμος]στην πραγματικότητα εξωρα’ί’ζουν ή δραματοποιούν τη λειτουργία των ποιητικών έργων
Ο ποιητής,ακόμα και ο ‘αφανής’[Μ.Κολοβού-Ρουμελιώτη,Αφανής ποιητής],δεν πρέπει να είναι νοσηρός ή λιπόψυχος[Έφη C.Νικολούδη.Νοσηρότης-Νέοι με βελούδο] και να μην κυνηγάει μόνο τα προσωπικά του φαντάσματα[9],’τα ξέφωτα της ψυχής του’[Βίβιαν Ματσούκα,Περί ξέφωτου],με αποτέλεσμα πολλά από τα ποιήματά του να είναι γυμνά ,να μη φορούν τίποτα[Απ.Καλουδάς,Τα γυμνά ποιήματα που κάτι φορούν-Αλ.Χρυσοστομίδης,Οι ποιητές δεν σκοτώνουν] ή και να προβάλλουν την αυτοκαταστροφή ως μορφή τέχνης[Βασιλική Πετρούδη]
Ο ποιητής αρνητής του θανάτου[που φέρει μαζί του][Χρ.Λαζαρόπουλος],ο οποίος απευθύνεται αποκλειστικά στον ευαίσθητο αναγνώστη[sensitivity reader][10] ,καθώς και ο ποιητής-ισόθεος[Ν.Καζαντζάκης,Ο Ανήφορος],ο οποίος ισχυρίζεται ότι μόνον η ελίτ του πνεύματος τον κατανοεί, δεν νομίζω ότι αντιπροσωπεύουν την εποχή μας[11]
Όσο κι αν η ποίηση ‘συνιστά μία αιχμαλωσία της στιγμής’[Αγγελική Μπούλιαρη],δεν πιστεύω ότι ‘η σιωπή αποτελεί – σε κάθε περίπτωση-σφυγμό της ποίησης’[12],ούτε ότι η [πολιτική ]κραυγή είναι αυτοδίκαια ‘ποιητική’[13]
Οι ποιητές ίσως να χάνουν σιγά-σιγά την αυθεντία τους[14],ίσως και την ηθική τους,αλλά κυρίως δεν αφήνουν πολλές ελπίδες πως ‘όταν σημάνει η ώρα θα χτίσουν σκάλες ψηλά ,ως εκεί που κατοικεί η αθωότητά μας’[Ν.Γρ.Ασπιώτης]
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
[1]Δ.Τζιόβας,Μυθιστόρημα και παρελθόν στον εικοστό πρώτο αιώνα,oanagnostis 16/3/23-πρβλ.Βασιλική Κοντογιάννη,Εκείνες/εμείς:’το μυαλόμας θα μείνει ένα παρθένο δάσος σκοτωμένων φίλων;’
[2]Ευαγγ.Αυδίκος,Όποτε την ανάβω μού κόβεται η ανάσα-το τραύμα και η λογοτεχνία,culturebook.gr 3/4/23
[3]Eυρυπίδης Γαραντούδης,Βασικές ορίζουσες της σύγχρονης ελληνικής ποίησης,oanagnostis 29/3/23
[4]Ελεάννα Βλαστού,Η κόλαση των λέξεων,Καθημερινή Κυριακής 19/3/23
[5]Δ.Αγγελής,Ένας κύκλος χαμένων ποιητών;-περί μελαγχολίας κι άλλων δεινών,oanagnostis.gr 21/3/23
[6]Anise Koltz,Το αλλού των λέξεων και άλλα ποιήματα,επιμ.Ν.Ζόμπολας,μτφ.Μ.Παπαδήμα,Στερέωμα 2022-επίσης Κ.Μπατσιόλας,Ο νόστος των λέξεων,liberta-news .gr 9/2/23-Η πάλη των λέξεων,The battle of words,Βακχικόν 2023-για ‘μουδιασμένες λέξεις’ βλ.Δέσποινα Κα’ι’τατζή-Χουλιούμη,Λιγοστεύουν οι λέξεις]-Τάσος Γουδέλης,Η γοητεία των υποσχέσεων:’’ζούμε σ’ένα κόσμο των λέξεων με επίφοβα κενά ανάμεσά του’
[7]Κ.Θ.Ριζάκης,Διώνη Δημητριάδου,’Δήμιου και δημιουργού’,Diastixo.gr 9/3/23
[8]Βασίλης Λαμπρόπουλος,Η ελληνική ποίηση τον 21ο αιώνα-από την εξουσία στην παρρησία,oanagnostis.gr 7/3/23
[9]Μάρω Παπαδημητρίου,Ο φόβος στην ποίηση,antikleidi.gr 18/2/23-πρβλ.Σπυριδούλα Μίχου,Υπερβατικές συννοσηρότητες,Βακχικόν 2023
[10]Ελεάννα Βλάχου,Το τρένο που πάτησε τις λέξεις,Καθημερινή Κυριακής 19/2/23
[11]Δ.Αγγελής,οπ.π.
[12]Κική Τσαγκαράκη,Η ‘ποιητική’ στην τέχνη του Ν.Γύζη,3η Χιλιετία τ.93/22,37
[13]Δ.Πιστικός,Επανάσταση,ποιητές και εξουσία,3η Χιλιετία τ.93/22,46-πρβλ.ο ποιητής ‘ως σφάγιο ιερό’,Ι.Ευθυμιάδου,Άπαντα απόντα-‘ο ποιητής χρειάζεται μαχαίρι’,Γ.Δ.Παναγιωτόπουλος,Ποιητής]
[14]Δ.Κούρτοβικ,Η ζωή του συγγραφέα και ο θάνατος της λογοτεχνίας;,oanagnostis.gr 14/3/23
(*) Ο Γιάννης Πανούσης είναι καθηγητής Πανεπιστημίου, συγγραφέας και ποιητής
