της Βαρβάρας Ρούσσου
Παλιότερες, καινούργιες αλλά και φρεσκοτυπωμένες ποιητικές συλλογές μπορούν να μείνουν στο μπαλκόνι ή να μπουν στο σακίδιο ή στο ζεστό πάτωμα πλάι στο κρεβάτι. Για την ποίηση δεν αρκεί μια και δύο αναγνώσεις οπότε επιστρέφουμε ξανά και ξανά σε νέα και παλιά βιβλία:
Πρώτο στον κατάλογο για πολλούς λόγους. Πρώτον γιατί πρόκειται για τον Εγγονόπουλο και δε μπορεί παρά να επιστρέφει κανείς στην ποίησή του. Δεύτερον γιατί πρόκειται για τα συγκεντρωμένα σε έναν καλαίσθητο τόμο ερωτικά ποιήματα του Εγγονόπουλου που μας επιτρέπουν να σχηματίσουμε εναργέστερα μια πλευρά μεγάλης της εικόνας του σημαντικού έργου του ποιητή. Από τον ολοκληρωτικά ερωτικό Εγγονόπουλο ένα μεγάλο ποσοστό των ποιημάτων του συγκεντρώνεται ως το πλέον εμφανώς ερωτικό. Τρίτον για την προσεγμένη, εμπεριστατωμένη εισαγωγή του Θανάση Χατζόπουλου που ολοκληρώνει την επιστροφή στον Εγγονόπουλο. Θα επανέλθω.
Μετά το Χαμένο ποίημα (2020) και τις Συναντήσεις στο άβατο (2021) η νέα συλλογή της Δαράκη όχι μόνο συνοψίζει την ποιητική της αλλά οδηγεί τους κώδικες και τους τρόπους της στη κορύφωση εξερευνώντας, ακόμη μια φορά, τις θεματικές που την έχουν απασχολήσει: η δυναμική της ποίησης, η δυνατότητά της να αναστοχάζεται το παρελθόν, να έχει επαφή με το μη ερμηνεύσιμο και το μη ορατό, να επιδιώκει την έκφραση του άλεκτου και να διαλέγεται με το αναπότρεπτο.
«Κι αυτό που με πλησιάζει απομακρύνεται
πλησιάζοντάς με
Τότε καταφθάνουν ξαφνικές συναντήσεις αποχωρισμών
Κι η πλάκα μιας βαθιάς σιγής σημαίνει πάνω
στο άλεκτο ποίημα…»
Ακόμα μια επιστροφή: στην ποίηση του Γκόρπα επανερχόμαστε όπως σε έναν καθρέφτη όπου διαπιστώνουμε το πέρασμα του χρόνου και τα ίχνη του στο πρόσωπό μας. Στη δεκαετία του ’80 η υποδοχή του βασίστηκε στην εντύπωση που δημιούργησε η ποιητική καταγραφή μιας αστικής καθημερινότητας από το μεταπόλεμο μέχρι το ’80. Σήμερα διαβάζεται συσχετισμένος με την ποίηση νεότερων και νεότατων που στη νέα, περισσότερο πολύπλοκη συνθήκη, επιχειρούν κάτι παρόμοιο. Ενδιαφέρον έχει να ελέγξουμε πόσος «γκορπισμός» έχει εναποτεθεί σε τμήμα της σύγχρονης ποίησης και αν πράγματι έχει επιβιώσει η ποίηση του Γκόρπα.
Ανθούλα Σταθοπούλου-Βαφοπούλου, Νύχτες αγρύπνιας, Οδός Πανός 2019Σε επιμέλεια Διονύση Στεργιούλα το μικρό τομίδιο επιλέγει ποιήματα της πρόωρα χαμένης Ανθούλας Σταθοπούλου, πρώτης συζύγου του ποιητή Γιώργου Βαφόπουλου. Για την ποιήτρια είχε προηγηθεί στη σειρά «Εκ νέου» του Γαβριηλίδη η (εξαντλημένη πια) παρουσίασή της από την Έλενα Χουζούρη, επίσης το 2019. Λιγότερο λησμονημένη συγκριτικά με άλλες (π.χ. Μαρία Ζάμπα, Μαρίκα Πίπιζα, Μαρίκα Φιλιππίδου). Νύχτες αγρύπνιας είναι ο τίτλος της μόνης συλλογής της με ποιήματα αισθαντικά, λυρικά και αισθησιακά στη θεματολογία της εποχής, διαβάζονται με μεγάλο ενδιαφέρον και σήμερα. Θα ήταν σκόπιμο να διαβάσουμε τη συλλογή χωρίς τον παραλληλισμό του βίου της με εκείνον της Πολυδούρη και, ει δυνατόν, πέρα από τη σκιά της αλλά μέσα στο κλίμα της μεσοπολεμικής ποίησης. Βιβλίο που αναδεικνύει ερωτήματα για τη γνώση της μεγάλης εικόνας της ποίησης από τα τέλη του 19ου έως τη γενιά του ’30 και ιδίως για τις ποιήτριες της εποχής.
Επανέκδοση από τις εκδόσεις ενύπνιο της ποιητικής συλλογής του Άκη Παραφέλα (πρώτη έκδοση 2018 εκδ. θράκα). Στη συλλογή οι λέξεις ως σημεία δεν καταγράφουν απλά, δεν παραπέμπουν ως σημαίνοντα σε αυθαιρέτως παγιωμένα σημαινόμενα, αλλά επιχειρούν να (επανα)καθορίσουν τρόπους να διαβάσουμε τον κόσμο και τον Εαυτό ή αλλιώς «κατασκευάζουν» τον Εαυτό, τον Άλλον και την πολυπλοκότητα των σχέσεών τους. Δυαδικότητα, πληθυντικότητα, μια συλλογή που, στην ανάγνωσή μου, φέρνει στην επιφάνεια και το επίμαχο ζήτημα του care.
Χιουμοριστική και πολύ συχνά σαρκαστική ενιαία σύνθεση με έντονο το φανταστικό στοιχείο. Ο Σερέφας, τεχνίτης στη δημιουργία τέτοιων κόσμων επεξεργάζεται ένα ευρύτατο λογοτεχνικό διακείμενο, ακόμη και «ιερό» (Παλαιά Διαθήκη, Οδύσσεια, κ.ά. -στο τέλος υπάρχει μια σημείωση με «πηγές»), τον κινηματογράφο, τη μουσική, εμβληματικά πρόσωπα για να κατασκευάσει ένα απολαυστικό σύμπαν αντιθέσεων και συγκρούσεων. Αφήνω την ανακάλυψη του «γιατί;» της σύνθεσης στις/στους αναγνώστριες/ώστες. Για μένα: «Το κήτος Ποίημα. Καταπίνει πλάστη κι ακροατή.[…]Μα είναι πρέζα αθανασίας. Κι όσο κρατήσει./Από εδώ και στο εξής, κάποιος θα εισπνέει κι εμένα./Ώσπου μια μέρα να με λησμονήσει./»
Η πρώτη συλλογή της Μαργαρίτη τιμήθηκε το 2015 με το Βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου ποιητή “Γιάννης Βαρβέρης” της Εταιρείας Συγγραφέων και αποτέλεσε το βήμα που οδήγησε στην επόμενη, Φλου (εκδ. Σαιξπηρικόν 2019). Η τριβή της ποιήτριας με το θέατρο αφήνει έκδηλα ίχνη στα ποιήματα αυτά, μικρούς θεατρικού τύπου μονολόγους. Πρόκειται για στιγμιότυπα της καθημερινότητας επεξεργασμένα από τον ποιητικό φακό μιας αποσυρμένης στο εγώ της ποιητικής φωνής που επιδιώκει αλλά αδυνατεί να συνδέσει το νήμα επικοινωνίας με τον οικείο και τον λοιπό περίγυρο. «Οι μικρές ζωές που ζούμε/ Αυτό είναι το σημαντικό/ Τα λεπτά μιας μέρας που δεν έχουν καμία σημασία/ Αν σε αγαπώ;/ Σε αγαπώ όπως κάποιος που είναι φτωχός/».
Η πρώτη και μοναδική ποιητική συλλογή της πεζογράφου περιέχει κυρίως ερωτικά ποιήματα για έρωτες με ένταση αλλά ματαιωμένους. Ο χωρισμός και η έξαψη των σωμάτων με φόντο τον τόπο και τα γεγονότα (καλοκαίρι του 2008, Δεκέμβρης του ’08 κ.ά) σε ποιήματα που τα χαρακτηρίζει η αμεσότητα και κατορθώνουν να μεταφέρουν την ατμόσφαιρα που τα παρήγαγε.
Αξιόλογη πρώτη συλλογή που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον τρόπο που διαχειρίζεται το καθημερινό γυναικείο βίωμα της νοικοκυράς. Η ανάγνωσή της παράλληλα με την εμβληματική Αμνάδα των ατμών (1980/1983) της Αθηνάς Παπαδάκη δίνει την αφορμή για μια γενικότερη θεώρηση της έκφρασης της γυναικείας εμπειρίας στο χρονικό διάστημα 40 ετών υπό το πρίσμα των μεταβολών στους ποιητικούς τρόπους, των θεωρητικών προταγμάτων αλλά και των κοινωνικών αλλαγών.
Δύο ουσιαστικά συλλογές σε ένα βιβλίο. Η πρώτη εξερευνά και καταθέτει την, συχνά απώτερη, καταγωγική ρίζα (τα 24 σύντομα ποιήματα αρχίζουν με το «Ερχόμαστε από την ντροπή») της γυναικείας περιθωριοποίησης και τη σταδιακή ανάδυση της γυναικείας φωνής. Φόρος τιμής σε γνωστές και άσημες γυναίκες για την υποτίμηση, την κακοποίηση, τον περιορισμό σε προδιαγεγραμμένους ετεροκανονισμένους ρόλους. Η δεύτερη συλλογή στιγμιότυπα της σύγχρονης ζωής μέσα από το φακό ενός, ακόμη ξεκάθαρα γυναικείου εγώ που δείχνει την παθολογία του/μας. Ενδιαφέρον εγχείρημα.
Και τα απαραίτητα εκ των ων ουκ άνευ μεταφρασμένα ποιητικά… χωρίς σχόλια
- Τζων Άσμπερυ, Αυτοπροσωπογραφία σε κυρτό κάτοπτρο, μετάφραση Χάρης Βλαβιανός Άγρα 1999
- Βρετανοί ποιητές του Μεγάλου Πολέμου μετάφραση-ανθολόγηση Στράτος Κιαπίδης Σαιξπηρικόν 2018
- Γ. Χ. Ώντεν, Η ασπίδα του Αχιλλέα και άλλα ποιήματα, μετάφραση-εισαγωγή-σχόλια Ερρίκος Σοφράς αντίποδες 2020
- Βισουάβα Σιμπόρσκα, Η ζωή εδώ και τώρα μετάφραση Μπεάτα Ζούλκιεβιτς Καστανιώτης 2021
