Γιάννης Ν.Μπασκόζος.
«O Χριστιανισμός τάχθηκε με τ΄ αδύναμα, τα ταπεινά και τ΄ αποτυχημένα του κόσμου τούτου. Έχρισε ιδανικό ό,τι εχθρεύεται το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, της δυνατής ζωής, διέφθειρε ως και τις πιο ρωμαλέες φύσεις, σφραγίζοντας στο νου τους ότι οι μέγιστες αξίες του πνεύματος είναι τάχα αμαρτίες, πλάνες, πειρασμοί»…
Ο Νίτσε γράφει τον «Αντίχριστο» (εκδ.Gutenberg) σε μια προσπάθεια να αποκαθαρθεί ο κόσμος από την «ηθική», η οποία περικλείει τις αξίες που συνοψίζουν τις υψηλότερες επιθυμίες της Ανθρωπότητας που δεν είναι τίποτα άλλο, όπως λέει, παρά «αξίες της decadence».
Αλλιώς αντιμετωπίζει κανείς ένα βιβλίο γραμμένο στην εποχή μας και εκδομένο στις μέρες μας και αλλιώς ένα βιβλίο του 1888 με τον «επαναστατικό» για τότε τίτλο « Ο Αντίχριστος». Φυσικά το βιβλίο αυτό που ο καταγγελτικός του χαρακτήρας δεν συγκινεί πια, πρέπει να κριθεί διαφορετικά. Πρώτα να κατανοηθεί ότι γράφεται στη βάση της γενικότερης φιλοσοφίας του Νίτσε για τον υπεράνθρωπο σε συνδυασμό με την αρχή «Ο θεός είναι νεκρός». Και δεύτερον να τοποθετηθεί στην εποχή του και να ιδωθεί ο σκοπός του Νίτσε όταν έγραφε αυτόν τον φιλοσοφικό λίβελλο κατά του Χριστιανισμού. Για τον Νίτσε ο θάνατος του Θεού είναι ο θάνατος της ηθικής ερμηνείας του κόσμου. Ο «Αντίχριστος» είναι ένα κατηγορώ κατά της ηθικής και των εκπροσώπων της. Της υποκριτικής ηθικής της εκκλησίας αλλά και αυτής των φιλοσόφων όπως του Καντ, του Πασκάλ και του Σπινόζα.
Φυσικά δεν πρέπει να μπερδεύουμε τον «Αντίχριστο» με αυτό που η εκκλησία και οι ερμηνευτές των γραφών ονομάζουν «αντίχριστο». Η Αποκάλυψη τον περιγράφει ως εξής: «Και του δόθηκε στόμα που μιλούσε μεγάλα, και έλεγε λόγια βλασφημίας, και του δόθηκε εξουσία να κάνει πόλεμο για 42 μήνες. Και άνοιξε το στόμα του σε βλασφημία ενάντια στον Θεό, να βλασφημήσει το όνομά του, και τη σκηνή του, κι αυτούς που κατοικούν μέσα στον ουρανό. Και του δόθηκε να κάνει πόλεμο με τους αγίους, και να τους νικήσει• και του δόθηκε εξουσία επάνω σε κάθε φυλή και γλώσσα και έθνος. Και θα το προσκυνήσουν όλοι αυτοί που κατοικούν επάνω στη γη, των οποίων τα ονόματα δεν γράφτηκαν στο βιβλίο τής ζωής τού Αρνίου, που είναι σφαγμένο από τη δημιουργία τού κόσμου.» Ίσως ο κατάλληλος τίτλος γι αυτό το βιβλίο ήταν ο «Αντιχριστιανός».
Η πραγματεία του Νίτσε ενάντια στον χριστιανισμό είναι η αποθέωση της πραγματικότητας και της φύσης. Όποιος είναι με την φύση δεν μπορεί να πιστεύει σε μια εξωπραγματική ιδέα. Για τον Νίτσε ο χριστιανισμός είναι η κοιτίδα της ηθικής εκείνης που εχθρεύεται τα υγιή ένστικτα της ζωής και κηρύττει την ντροπή για ότι φυσικό. Η θρησκευτική ερμηνεία του κόσμου που οδηγεί στην ηθική ερμηνεία έχει ως αποτέλεσμα το αναποδογύρισμα των αξιών και την διολίσθηση στην παρακμή. Στο κατηγορώ του Νίτσε θα βρούμε πολλές εν σπέρματι κι άλλες πιο ολοκληρωμένες απόψεις που σήμερα ασπάστηκαν οι ναζί όπως η ανάγκη να επικρατήσουν οι δυνατοί. «Όχι ανάπαυση, περισσότερη δύναμη, όχι ειρήνη, πόλεμος. Όχι αρετή, δεινότητα.» και προτρέπει «να αφανίζονται οι αδύναμοι και οι λειψοί – πρώτη αρχή της δικής μας φιλανθρωπίας»! Από την άλλη θα δούμε ένα «μαστίγωμα» της κληρικαλιστικής υποκρισίας, της μετάθεσης των στόχων του ανθρώπου από το εδώ και το παρόν στο επέκεινα, την αλαζονεία των θεολόγων, των σκανδαλωδών προνομίων του κλήρου και άλλα πολλά που δεν έχουν αλλάξει έως σήμερα.
Ενδιαφέρουσα είναι η πολεμική του Νίτσε ενάντια στην πίστη που κατ΄ αυτόν είναι : «να κλείνεις άπαξ δια παντός τα μάτια απέναντι στον εαυτό σου μην τυχόν κι εκτεθείς στην θέα της αθεράπευτης ψευτιάς», μια «εσφαλμένη οπτική που την ανάγουν σε ηθική , αρετή, αγιοσύνη, συνδέουν άρρηκτα την καθαρή συνείδηση με την ελαττωματική όραση, καθοσιώνοντας την μέσω των λέξεων «θεός», «λύτρωση», αιωνιότητα», διακηρύσσοντας πώς δεν υπάρχει καμία άλλη άξιο λόγου». Θα τα προσυπέγραφε οποιοσδήποτε σήμερα και θα μπορούσε να τα προεκτείνει για οποιαδήποτε πίστη σε μια μεταφυσική ιδέα, σε ένα ανελεύθερο κίνημα, σε μια ολοκληρωτική ιδεολογία.
Παρεμπιπτόντως ο Νίτσε θα είναι διαλλακτικός απέναντι στον Βουδισμό, που όντως είναι μια γήινη φιλοσοφία αλλά θα μπορούσε να του προσάψει κανείς πολλά από αυτά με τα οποία ο Νίτσε επικρίνει τον Χριστιανισμό, όπως επίσης είναι ανακόλουθος όταν μιλάει για τους «καρπούς του Ισλαμικού πολιτισμού» , που όπως παρατηρεί και ο επιμελητής ο Μωάμεθ δεν διαφέρει από τον Χριστιανισμό καθώς δανείζεται κι αυτός το δόγμα της «τελικής κρίσης» και φυσικά εμείς σήμερα ξέρουμε και που ακριβώς τον οδήγησαν οι φανατικοί υπερασπιστές του.
Βεβαίως η πολεμική του Νίτσε έχει ως στόχαστρο κυρίως την ηθική φιλοσοφία του Καντ, την άποψή του για την «αρετή», « το καλό καθ΄εαυτό», το απρόσωπο και καθολικό «καθήκον». Καθώς θεωρούσε ότι αυτές οι γενικές κατηγορίες αποπροσανατολίζουν τον λαό, «βάζουν σε κίνδυνο την ίδια τη ζωή του!». Οι φιλόσοφοι και θεολόγοι που απομακρύνουν τον άνθρωπο από την πραγματικότητα και επενδύουν σε έννοιες όπως «θεός», «ψυχή» ,εγώ», «ελεύθερη και μη βούληση», έχουν κατά τον Νίτσε φαντασιοκοπικά αποτελέσματα όπως «αμαρτία», «χάρις», «τιμωρία», «άφεση αμαρτιών» κ.τ.λ.
Ο Νίτσε δεν θα αφήσει ήσυχο ούτε τον Λούθηρο, αυτόν τον «αποτυχημένο ιερέα» που θα του προσάψει ότι επαναστάτησε στη Ρώμη κατά της Αναγέννησης, του πιο σπουδαίου κινήματος μετά από τον αρχαίο και τον ρωμαϊκό κόσμο.
Στο κείμενό του ο Νίτσε δεν κάνει καμία προσπάθεια να εξηγήσει ιστορικά τον χριστιανισμό γι αυτό και ίσως ξενίζει τον σημερινό αναγνώστη. Σήμερα περισσότερο λειτουργεί ο «Αντίχριστος» ως μια υπεράσπιση της επιστήμης, της αλήθειας της και της γνώσης.
INFO: Φρ. Νίτσε, Ο Αντίχριστος- ανάθεμα κατά του χριστιανισμού. Πρόλογος – μετάφραση-σχόλια: Βαγγέλης Δουβαλέρης, Εισαγωγή-φιλολογική επιμέλεια-σχόλια: Ήρκος Ρ.Αποστολίδης, εκδ. Gutenberg 2014.
