Του Βασίλη Βασιλικού.
Το πορτρέτο, στην ζωγραφική, στην φωτογραφία , στην εικόνα (φιλμ, βίντεο κτλ) είναι ένα δύσκολο είδος που προϋποθέτει μιαν εξειδίκευση του δημιουργού. Όμως πιο δύσκολο απ’ όλα είναι στην γραφή όταν αυτοπεριορίζεσαι σε ένα συγκεκριμένο όριο λέξεων ή σελίδων. Πώς να συνοψίσεις μια ζωή, με πολυδιάστατο έργο του δημιουργού του, στο μέγεθος ενός γραμματόσημου;
Η μοναδική λύση που μένει – κι αυτό έκανε με επιτυχία ο Δημήτρης Γκιώνης στο βιβλίο του “46+1 άνθρωποι της τέχνης από κοντά”- είναι να φτάσεις στον πυρήνα της ύπαρξής τους αποφλοιώνοντας σταδιακά τον καρπό. Ο οποίος αποτελείται πρωτίστως από το έργο τους, την πολυτάραχη συχνά ζωή τους, την ανθρώπινη ιδιομορφία τους κτλ. Δηλαδή όχι να μας παρουσιάσεις γυμνό και άσαρκο το κουκούτσι της ελιάς, αλλά να βγάλεις απ’ αυτό το πυρηνέλαιο της . Σαν ένα τσίπουρο τριπλής ή τετραπλής αποστάξεως.
Για το καθένα από τα 41 πρόσωπα που μας περιγράφει έχουν προηγηθεί συνεντεύξεις τους μέσα στα 31 χρόνια που διετέλεσε πολιτιστικός αρχισυντάκτης της “Ελευθεροτυπίας” και συνεργάτης για λιγότερα χρόνια της θρυλικής τηλεοπτικής εκπομπής “Παρασκήνιο”, κι ήταν αφάνταστα δύσκολο, πιστεύω, από όλο αυτό το πλούσιο υλικό που είχε συλλέξει (αφού με μερικούς συνδέθηκε και με προσωπική φιλία) να μας μεταφέρει μέσα σε τρεις ή τέσσερις το πολύ σελίδες, την πεμπτουσία της ανθρώπινης ιδιοσυστασίας τους και το βασικό χαρακτηριστικό του έργου τους.
Έτσι το “Ένας κι ένας” , κοιταγμένο σαν πολυπρόσωπη τοιχογραφία του τελευταίο τέταρτου του 20ου αιώνα και της πρώτης δεκαετίας του 21ου, μοιάζει με τους πίνακες του Μεξικανού ζωγράφου Σικουέιρος που θα μπορούσε να έχει σαν τίτλο “Οι άγιοι και οι όσιες της ελληνικής Αριστεράς”. (Στον όρο Αριστερά περιλαμβάνονται και οι αναρχικοί του είδους: Ηλίας Πετρόπουλος, Κατερίνα Γώγου, Άκης Πάνου κ.ά.) Βέβαια η “επιλογή” έγινε ανάμεσα στους “αποδημάσαντες” που όμως παραμένουν ζωντανοί για μας μέσα από το έργο τους. Με την μοναδική εξαίρεση τον Μίκη Θεοδωράκη γιατί εν ζωή είναι και ο Φιντέλ Κάστρο καθώς η συνέντευξη αυτή αναφέρεται στη συναυλία του Μίκη, παρουσία του συγγραφέα, στην Κούβα.
Με δυο λόγια: σε μια χώρα όπου η συλλογική μνήμη καταλήγει σε μνημόνια και η λήθη λειτουργεί όχι τόσο σαν ηλιθιότητα, αλλά σαν ένα είδος πρωτόγνωρου πολιτιστικού αλτσχάιμερ, το βιβλίο αυτό έρχεται να επισημάνει στους νεότερους που ουδόλως ενδιαφέρονται για το τι προϋπήρξε μερικά βασικά πρόσωπα-κλειδιά (Βάρναλης, Αλεξίου, Ρώτας, Δημήτρης Φωτιάδης, Θέμος Κορνάρος, Μάρκος Αυγέρης, Μέμος Μακρής, Α. Τάσσος, ) που τα μέγιστα συνετέλεσαν στο να εκκολαφθεί στη χώρα μας η πολιτιστική άνοιξη του 1960 στους χώρους της προοδευτικής Αριστεράς. Καθώς και να θυμίσει μερικούς πρόωρα ξεχασμένους σαν τον Γιάννη Νεγρεπόντη, τον Κώστα Κοφινιώτη, τον Δημήτρη Χατζή.
Και το μότο του βιβλίου, από ένα κείμενο του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου (1867-1911) συνοψίζει ακριβώς εκείνο που τα κείμενα του Δημήτρη Γκιώνη εκπέμπουν:” Είναι μερικοί άνθρωποι που ενεργούν πάνω μου σαν ήλιοι. Φέρνουν μιαν άνοιξη μέσα μου”.
Διαβάστε το λοιπόν για να ζεσταθείτε από τον ήλιο που εκπέμπουν.
