της Ελένης Σβορώνου.
Δεν είναι τυχαία μια πιο τις πιο αγαπητές στις ΗΠΑ συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας η Κέιτ Ντι Καμίλο .
Ο λόγος εδώ για τρεις ήρωες από τα τρία βιβλία της που έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά και τα διατρέχει ένα κοινό νήμα, μια λεπτή κόκκινη κλωστή, όπως αυτή που στέλνει στα μαύρα μπουντρούμια αλλά και πίσω στη σωτηρία τον ποντικό Ντεσπερό. Αυτός ας σύρει τον χορό, μια και είναι ίσως ο πιο χαρακτηριστικός ήρωας από τους τρεις που πρωταγωνιστούν στα αντίστοιχα τρία βιβλία της συγγραφέως.
Η ιστορία του Ντεσπερό είναι η περιπέτεια ενός μικρού ποντικού που γεννιέται στις αποθήκες ενός παλατιού, στο σκοτεινό βασίλειο των ποντικών. Αλλά τι ντροπή για την ποντικοσύνη! Τα μεγάλα του αυτιά και όλη η όψη του είναι για κλάματα. Η Αντουανέτα, η ίδια η μάνα του, απελπίζεται με το στερνοπαίδι της και το ονομάζει χαϊδευτικά Ντεσπερό, ‘απελπισμένο’ στα γαλλικά. Κι ο μικρός θα συνεχίσει να κερνά απελπισία την κοινωνία των ποντικών. Αρνείται να συμμορφωθεί με τους κανόνες. Αντί για το σκοτάδι, αγαπά το φως. Η αέναη αναζήτηση τροφής, βασικός σκοπός κάθε ποντικού, τον αφήνει αδιάφορο. Μια φορά διάβασε στη βιβλιοθήκη του παλατιού ένα βιβλίο, ένα παραμύθι, κι εκείνο το «μια φορά κι έναν καιρό» του άλλαξε τη ζωή. Όπως κι ο ήχος του βιολιού. Η κοινωνία των ποντικών στέλνει τον Ντεσπερό με συνοπτικές διαδικασίες στην πυρά. Για την ακρίβεια στο μπουντρούμι με τους αρουραίους όπου τον περιμένει βέβαιος θάνατος. Ο Ντεσπερό όμως δεν μπορεί να πεθάνει! Έτσι λέει. Αφού είναι ερωτευμένος με την πριγκίπισσα Μπιζέλα. Η οπο
ία πέφτει θύμα συνωμοσίας ενός αρουραίου και μιας δύστυχης και ματαιόδοξης υπηρέτριας. Ο Ντεσπερό οπλισμένος με μια κουβαρίστρα και μια βελόνα για σπαθί θα γίνει ο ιππότης που θα σώσει την πριγκίπισσα.
Τίποτα δε θα αδικούσε τόσο τα βιβλία της ΝτιΚαμίλο όσο η απλή παράθεση της υπόθεσής τους. Η ποιότητά τους έγκειται στη γραφή, απαλλαγμένη από κάθε διακοσμητικό στοιχείο, και στον εντελώς δικό της τρόπο με τον οποίο αναβαπτίζει το παραμύθι, τηρώντας τις βασικές λειτουργίες του, για να αναδυθεί σύγχρονο και κλασικό ταυτόχρονα.
Η κλασική πάλη του καλού με το κακό, του μικρού που αναμετριέται με δυνάμεις ασύμμετρες, η απομάκρυνση από το σπίτι, η απόρριψη από τους γονείς, η διεκδίκηση μιας πριγκίπισσας, όλα είναι ψηφίδες από το ψηφιδωτό του κλασικού παραμυθιού.
Αλλά το αποτέλεσμα είναι μια απολύτως σύγχρονη και διαποτισμένη από τη γνώση μας για τον ανθρώπινο ψυχισμό ιστορία. Ακόμη κι αν δεν είσαι της ψυχαναλυτικής σχολής ανάλυσης των παραμυθιών, είναι αδύνατο να μη δεις στον Ντεσπερό τα τρία επίπεδα του ανθρώπινου ψυχισμού, το Υπερεγώ, το Εγώ και το Aσυνείδητο στα τρία επίπεδα οργάνωσης του χώρου του παραμυθιού. Το παλάτι, η αποθήκη, το λαβυρινθώδες μπουντρούμι. Σε κάθε περίπτωση ένα βαθύ σκοτάδι αντιμάχεται το φως. Όλοι οι ήρωες έχουν λίγο σκοτάδι και λίγο φως μέσα τους. Αλλά είναι ο Απελπισμένος αυτός που θα μάθει να νικά το σκοτάδι. Και θα δείξει σε όλους τον δρόμο για την ελπίδα. Τίποτα δεν είναι παραπλανητικά παραμυθένιο στην ιστορία. Κανείς κακός δε γίνεται καλός, ούτε παντρεύονται οι ήρωες στο τέλος. Η στάση των ηρώων αλλάζει και φέρνει λίγο περισσότερο φως στις ζωές τους.
Όταν η καρδιά ραγίσει, πρέπει να κολλήσει πάλι σωστά, λέει η συγγραφέας. Πρέπει να μάθει να συγχωρεί, αλλιώς θα καταλήξει δέσμια της επιθυμίας για εκδίκησης. Για να σωθείς ο ίδιος συγχωρείς, η συγγραφέας δε μασάει τα λόγια της. Μιλάει στα παιδιά σα να είναι ενήλικες.
Η σκηνή όπου ο Ντεσπερό διασχίζει το μπουντρούμι ανάμεσα σε πτώματα ποντικών, σκελετούς, θύματα των αιμοβόρων αρουραίων, για να φτάσει στην αγαπημένη του πριγκίπισσα, μοιάζει με διαδρομή στην σκοτεινή πλευρά της ιστορία της ανθρωπότητας. Γεμίζει ελπίδα και τον ενήλικα αναγνώστη που με τη βελόνα για σπαθί και τη κόκκινη κουβαρίστρα του ελπίζει να αλλάξει τον κόσμο μαζί με τον Ντεσπερό.
Η σούπα, μια ζεστή σούπα, συμπυκνώνει τη θαλπωρή και την αγάπη στη ζωή. Η κουβαρίστρα με την κόκκινη κλωστή ενώνει όλα τα επίπεδα του ψυχισμού μας και μας οδηγεί είτε στο χαμό είτε στη σωτηρία. Ταυτόχρονα είναι και η ίδια η αφήγηση, το «δώσ’ του κλώτσο ν’ αρχινίσει». Είναι οι ιστορίες που σώζουν αυτή η κουβαρίστρα. Σύμβολα και συμπυκνώσεις που γοητεύουν τον αναγνώστη, δημιουργούν δυνατές εικόνες πολλαπλής ανάγνωσης και προσφέρονται για μεταφορά στον κινηματογράφο.
Ανάλογες διαδρομές από το σκοτάδι, την εγκατάλειψη, την απόρριψη, τη διαφορετικότητα, προς την αυτογνωσία και την αγάπη ακολουθούν και ο Έντουαρντ Τιουλέιν, ο πορσελάνινος λαγός που ζούσε στα πούπουλα, πολυαγαπημένος της μικρής αφεντικίνας του, ώσπου έπεσε από την κουπαστή ενός υπερωκεάνιου. Και η Φλώρα, ένα κορίτσι, κυνικό, όπως χαρακτηρίζει τον εαυτό της, που συνδέεται με έναν σούπερ σκίουρο προκαλώντας την οργή της μαμάς της που βλέπει την κόρη της να απομακρύνεται όλο και περισσότερο από αυτό που θα έπρεπε να είναι ένα κορίτσι της ηλικίας της. Μια μαμά που γράφει ροζ λογοτεχνία και η ίδια έχει ξεχάσει να αγαπά. Την ίδια στιγμή που ο σούπερ σκίουρος γράφει καλή ποίηση γιατί οι λέξεις βγαίνουν από την αλήθεια του. Για μια ακόμη φορά η συγγραφέας σχολιάζει την ίδια την αφήγηση και της επιφυλάσσει διακριτή θέση στην ιστορία.
Ό,τι περιμένει κανείς από ένα σύγχρονο παραμύθι είναι οι ιστορίες της ΝτιΚαμίλο. Στο μεταίχμιο ανάμεσα στο φως και τη σκιά, τον ρεαλισμό και το εξωπραγματικό, τη συγκίνηση και τον σαρκασμό, την προσγείωση στο «μάθε τα όριά σου» και την απογείωση στο «ξεπέρασε τα όριά σου».
H Κέιτ Ντι Καμίλο είναι βραβευμένη συγγραφέας ανάμεσα σε άλλα των βιβλίων Το θαυμαστό ταξίδι του Έντουαρντ και Η ιστορία του Νεσπερό. Στην Αμερική είναι ίσως η πιο δημοφιλής συγγραφέας παιδικών βιβλίων, που διαβάζονται με πάθος και από τους μεγάλους. Τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε 39 γλώσσες και έχουν πουλήσει πάνω από 20 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλον τον κόσμο. Πρόσφατα αναγορεύτηκε Πρέσβειρα Νεανικής Λογοτεχνίας για το 2014-15 από τη Βιβλιοθήκη του Αμερικανικού Κογκρέσου. Γεννημένη στη Φιλαδέλφεια, ζει στη Μινεάπολη, όπου γράφει συστηματικά δυο σελίδες κάθε μέρα, πέντε μέρες την εβδομάδα.
Info:
Κέιτ Ντι Καμίλο, Φλώρα και Οδυσσέας, μτφ. Μαρία Αγγελίδου, Μεταίχμιο, 2014.
Το θαυμαστό ταξίδι του Έντουαρντ, μτφ. Μαρία Αγγελίδου, Μοντέρνοι Καιροί, 2007.
Η ιστορία του Ντεσπερό, μτφ. Μαίρη Μεταξά-Παξινού, Μοντέρνοι Καιροί, 2009.
