Την τελευταία του πνοή άφησε σήμερα σε ηλικία 74 ετών στο Μοντεβιδέο ο Ουρουγουανός Εντουάρντο Γκαλεάνο, ένας από τους πλέον γνωστούς συγγραφείς που ανέδειξε η Λατινική Αμερική τον 20ο αιώνα. Τον θάνατο του Γκαλεάνο, ο οποίος έπασχε από καρκίνο, επιβεβαίωσε το εβδομαδιαίο περιοδικό «Brecha», με το οποίο συνεργαζόταν.
Ο Γκαλεάνο γεννήθηκε στο Μοντεβίδεο της Ουρουγουάη, μέλος μίας οικογένειας με ευρωπαϊκή καταγωγή, που ανήκε στη μεσαία τάξη και ήταν καθολική . Όταν ήταν νέος είχε δουλέψει ως εργάτης εργοστασίου, ελαιοχρωματιστής, ταχυδρόμος, δακτυλογράφος και άλλα. Στα 14 του πούλησε την πρώτη του πολιτική γελοιογραφία στο εβδομαδιαίο περιοδικό «Ελ Σολ» του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Ουρουγουάης . Ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως δημοσιογράφος στις αρχές της δεκαετίας του ’60 ως συντάκτης του «Μάρτσα», ένα εβδομαδιαίο περιοδικό με το οποίο συνεργάστηκαν οι Μάριο Βάργκας Γιόσα , Μάριο Μπενεδέτι, Μανουέλ Μαλδονάδο, Ντένις και Ρομπέρτο Φερνάντες Ρεταμάρ. Υπήρξε αρχισυντάκτης της εφημερίδας «Έποκα» δύο χρόνια.
Στο πραξικόπημα της 27ης Ιουνίου 1973 ο Γκαλεάνο φυλακίστηκε και αναγκάστηκε να αφήσει την Ουρουγουάη. Το βιβλίο του «Οι ανοιχτές πληγές της Λατινικής Αμερικής»λογοκρίθηκε από τα στρατιωτικά καθεστώτα της Ουρουγουάης, της Αργεντινής και της Χιλής . Έζησε στην Αργεντινή όπου ίδρυσε το πολιτιστικό περιοδικό «Κρίσις». Το 1976, παντρεύεται για τρίτη φορά, ενώ παράλληλα προστίθεται στη λίστα αυτών που θα αντιμετώπιζαν το εκτελεστικό απόσπασμα του Βιντέλα, ο οποίος ανέλαβε την κυβέρνηση μετά από πραξικόπημα. Πηγαίνει στην Ισπανία, όπου γράφει τη διάσημη τριλογία του, «Μνήμες Φωτιάς», το 1984.
Στις αρχές του 1985, ο Γκαλεάνο επιστρέφει στο Μοντεβιδέο. Το 2004, ο Γκαλεάνο στηρίζει τη νίκη της αριστερής συμμαχίας Ευρύ Μέτωπο του Ταμπαρέ Βάσκες. Γράφει ένα άρθρο στο οποίο αναφέρει ότι ο κόσμος ψήφισε χρησιμοποιώντας την κοινή λογική.
Τον Ιανουάριο του 2006, ο Γκαλεάνο, μαζί με διεθνείς προσωπικότητες όπως ο Μαρκές , ο Μάριο Μπενεδέτι, ο Ερνέστο Σαμπάτο, ο Τιάγο ντε Μέγιο, ο Πάμπλο Αρμάντο Φερνάντες, ο Χόρχε Ενρίκε Αντόουμ, ο Λουίς Ραφαέλ Σάντσες, η Μάιρα Μοντέρο, η Άνα Λίδια Βέγκα κ ενώθηκαν για να υπογράψουν τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Πουέρτο Ρίκο. .
Το Φεβρουάριο του 2007, ο Γκαλεάνο υποβάλλεται σε εγχείρηση γιακαρκίνο του πνεύμονα. Το Νοέμβριο του 2008, μιλώντας για τη νίκη του Ομπάμα λέει: «Ο Λευκός Οίκος θα είναι σύντομα ο οίκος του Ομπάμα, αλλά ο Λευκός Οίκος χτίστηκε από μαύρους σκλάβους. Και θα μου άρεσε και ελπίζω να μην το ξεχάσει ποτέ». Τον Απρίλιο του 2009, ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες παραδίδει ένα αντίγραφο του «Ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής» στον ρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα κατά τη διάρκεια της 5ηςΣυνόδου της Λατινικής Αμερικής, στο Πουέρτο Ρίκο.
Το Μάιο του 2009, σε μία συνέντευξη δήλωσε: «Όχι μόνο οι ΗΠΑ, αλλά και μερικές ευρωπαϊκές χώρες έχουν σπείρει δικτατορίες σε όλο τον κόσμο. Και νιώθουν ότι θα μπορούσαν να διδάξουν τι σημαίνει δημοκρατία».
Μια παλιότερη συνέντευξη στον Γιάννη Ν. Μπασκόζο στο ΒΗΜΑ.
Με την ευκαιρία της κυκλοφορίας του βιβλίου του Οι μέρες αφηγούνται (εκδόσεις Πάπυρος) όπου αφιερώνει ένα σχόλιο για κάθε ημέρα του χρόνου μου είχε δώσει μια συνέντευξη.
Στο βιβλίο σας αναδεικνύεται το μεγαλείο των μικρών καθημερινών γεγονότων και των ανώνυμων ανθρώπων που κάνουν σπουδαίες πράξεις. Η Ιστορία όμως σχεδιάζεται από τους μεγάλους, τους πολιτικούς, τους επιχειρηματίες. Πότε και πώς μπορεί να ανατραπεί αυτή η ιεραρχία;
«Σε όλα μου τα έργα δεν έπαψα να διεκδικώ το μεγαλείο που κρύβεται στα μικρά πράγματα και στους ανώνυμους ανθρώπους, καθώς και να καταγγέλλω το απατηλό μεγαλείο σε καθετί υπερμέγεθες».
Σας τρομάζει η σημερινή κρίση που εξαπλώνεται παντού;
«Η μακρά ιστορική εμπειρία μάς διδάσκει ότι οι κρίσεις είναι πολύ επικίνδυνες διότι συνήθως οδηγούν στον κατατρεγμό κάποιων δήθεν υπευθύνων, εξιλαστήριων θυμάτων που το σύστημα επινοεί για να μη φανεί ότι είναι υπαίτιο».
Λέτε κάπου ότι «η Αριστερά είναι το πανεπιστήμιο της Δεξιάς». Τι έχει μάθει η Δεξιά από την Αριστερά;
«Η Αριστερά είναι το πανεπιστήμιο της Δεξιάς σε περιπτώσεις όπως αυτή του Μέρντοκ, ο οποίος διάβασε Το κεφάλαιο στα νιάτα του και στη συνέχεια, στον αγώνα δρόμου προς την εξουσία, επωφελήθηκε των καπιταλιστών αντιπάλων του, οι οποίοι δεν είχαν διαβάσει παρά μόνο τις Επιλογές του «Reader’s Digest»».
Γράφετε ότι «ο ανώτερος θεός ονομαζόταν «λέξη»» θίγοντας την εξαφάνιση των μικρών γλωσσών. Πιστεύετε ότι το Διαδίκτυο θα την εξαφανίσει γρηγορότερα;
«Οι «μηχανές» είναι αθώες. Αλλού είναι το πρόβλημα: όλο και περισσότερο μετατρεπόμαστε σε μηχανές των μηχανών μας, σε εργαλεία των εργαλείων μας. Οι μηχανές που γεννήθηκαν στην υπηρεσία του ανθρώπου τελικά βάζουν τον άνθρωπο στην υπηρεσία τους».
Κάνετε συχνές αναφορές στην Ιστορία και στις διαστρεβλώσεις της. Τελικά ο άνθρωπος διδάσκεται από την Ιστορία ή ισχύει ότι «η Ιστορία μας διδάσκει ότι δεν διδασκόμαστε από αυτήν»;
«Η μνήμη ως ιστορία είναι ένα είδος υπό εξαφάνιση. Θα πρέπει να διεκδικήσουμε και να αναστήσουμε το παρελθόν, όχι όμως για να το επαναλάβουμε, αλλά για να αποφύγουμε να επαναληφθεί. Πρέπει να επινοήσουμε το μέλλον αντί να το αποδεχτούμε, πρέπει να αλλάξουμε το παρόν αντί να υπακούμε σε αυτό».
«Εγώ είμαι ένα άλλο εσύ» λέτε. Θα ήταν ωραίο αν εφαρμοζόταν, αλλά υπάρχουν πια τέτοιες αλτρουιστικές κοινωνίες; Μήπως ζούμε στον αιώνα του ατομισμού;
«Οι πρόγονοί μας επιβίωσαν επειδή ήξεραν να μοιράζονται την τροφή και να αμύνονται όλοι μαζί. Πάντως, το «όλοι είμαστε εσύ» στο βιβλίο μου Οι μέρες αφηγούνται έχει να κάνει με ένα ενθαρρυντικό περιστατικό που συνέβη στο ιταλικό ποδόσφαιρο το 2002. Ολοι οι παίκτες έβαψαν μαύρο το πρόσωπό τους για να σταματήσουν οι ρατσιστικές ύβρεις ορισμένων, ύβρεις όλο και συχνότερες στον αθλητισμό σήμερα».
Αναφέρεστε συχνά σε παραδόσεις, κυρίως των χωρών της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής. Νομίζετε ότι αυτές παίζουν κάποιον ρόλο στις σημερινές, ανεπτυγμένες κοινωνίες;
«Μέσα στις παραδόσεις υπάρχουν πολλοί κόσμοι. Υπάρχουν παραδόσεις που καταπατούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα της φύσης και αυτές δεν αξίζουν τον παραμικρό σεβασμό επειδή και μόνο είναι παραδόσεις».
Επίσης αγαπάτε πολύ, όπως φαίνεται στα κείμενά σας, τους λαϊκούς ηγέτες της Νότιας Αμερικής (Τσάβες κ.ά.). Πιστεύετε ότι οδηγούν τις χώρες τους σε ένα άλλο πρότυπο, διαφορετικό από αυτό των Δυτικοευρωπαίων, ή υποκύπτουν βαθμιαία και αυτοί στους σιδερένιους νόμους της αγοράς;
«Η Λατινική Αμερική ζει σήμερα πολλών ειδών αλλαγές, που φέρνουν στην επιφάνεια δυναμικές πολύ δημιουργικές, οι οποίες έμοιαζαν νεκρές αλλά απλώς κοιμόντουσαν. Θεωρώ ότι αυτές οι δυναμικές είναι πολύ ενθαρρυντικές όταν πηγάζουν από μέσα και από κάτω και δεν τις επιβάλλουν από πάνω και απ’ έξω».
Οι Ελληνες θα ήθελαν πολύ να μάθουν τι πιστεύετε για τους Αγανακτισμένους, στους οποίους αναφέρεστε. Θα μπορούσε να μην είναι ένα επικαιρικό και θνησιγενές κίνημα;
«Το κίνημα των Αγανακτισμένων, όπως ο έρωτας, θα είναι απεριόριστο όσο διαρκέσει. Και σίγουρα θα διαρκέσει το ανθρώπινο δικαίωμα να διαλέξουμε ανάμεσα στους αγανακτισμένους και στους ανάξιους».
Αναφέρεστε επίσης στους πολέμους εναντίον των Ινδιάνων παλιότερα, των Αφγανών, των Ιρακινών στα νεότερα χρόνια κτλ. Μερικοί λένε ότι είναι στη φύση του ανθρώπου να πολεμά. Συμφωνείτε; Μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτή την κατάρα;
«Ο κόσμος είναι φτιαγμένος για τον πόλεμο. Οι στρατιωτικές δαπάνες – καλλιτεχνικό όνομα για τις εγκληματικές δαπάνες – αποτελούν το ήμισυ των εισοδημάτων του σύγχρονου κόσμου. Ομως αυτή είναι η κατάρα μας, όχι ο προορισμός μας».
Διαβάζοντας το βιβλίο σας αισθάνεται κανείς ότι η λατινοαμερικανική πραγματικότητα παραμένει διαφορετική από τη δυτικοευρωπαϊκή. Αν ναι, σε τι διαφέρει;
«Ολες οι πραγματικότητες είναι διαφορετικές μεταξύ τους και ποικίλλουν. Πάλι καλά… Αλλιώς θα ήμασταν αναγκασμένοι να διαλέξουμε ανάμεσα στο να πεθάνουμε από την πείνα ή να πεθάνουμε από ανία».
Έργα μεταφρασμένα στα ελληνικά
-
(2014) Η ανάσταση του παπαγάλου, Πάπυρος Εκδοτικός Οργανισμός (2014) Οι λέξεις ταξιδεύουν, Πάπυρος Εκδοτικός Οργανισμός (2012) Μνήμη της φωτιάς: Ο αιώνας του ανέμου, Πάπυρος Εκδοτικός Οργανισμός (2012) Οι μέρες αφηγούνται, Πάπυρος Εκδοτικός Οργανισμός (2011) Μνήμη της φωτιάς: Τα πρόσωπα και οι μάσκες, Πάπυρος Εκδοτικός Οργανισμός (2009) Καθρέφτες, Πάπυρος Εκδοτικός Οργανισμός (2009) Μνήμη της φωτιάς: Η αρχή, Πάπυρος Εκδοτικός Οργανισμός (2008) Ένας κόσμος ανάποδα, Πιρόγα (2008) Οι ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής, Κουκκίδα (2008) Οι ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής, Κουκκίδα (2006) Ένας μαγικός θάνατος για μια μαγική ζωή, The Monthly Review Imprint (2001) Το βιβλίο των εναγκαλισμών, Κέδρος [κείμενα, εικονογράφηση] (2000) Ένας κόσμος ανάποδα, Στάχυ (1998) Τα χίλια πρόσωπα του ποδοσφαίρου, Ελληνικά Γράμματα
