της Μαρίζας Ντεκάστρο
Στα χρόνια της δικτατορίας και πιο συγκεκριμένα εν έτει 1972, θεμελιώθηκε η Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας. Στην ιδρυτική διακήρυξη συστήνει τη φυσιογνωμία της -μια εταιρεία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα- και τους σκοπούς της: να προσφέρει ένα ανοιχτό, ελεύθερο βήμα στον αδέσμευτο λόγο, να προωθήσει τον πολιτισμό και την καλλιτεχνική δημιουργία στην Ελλάδα με τη διοργάνωση ποικίλων ακαδημαϊκών- επιστημονικών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων.
Από τη στιγμή που έγινε γνωστή, δεκάδες νέοι και μεγαλύτεροι στριμώχνονταν στα σκαλιά του κτιρίου της οδού Σίνα όπου τότε στεγαζόταν, υποστηρίζοντας την όαση ιδεών και πολιτισμού που προσέφερε με το έργο της.
Έκτοτε, η ΕΣΝΠΓΠ εδραιώθηκε και άκμασε, οργανώνοντας εκδηλώσεις μεγάλης θεματικής ποικιλίας, εκδίδοντας επίσης δεκάδες τόμους στους οποίους καταγράφονται μέσα στον χρόνο νέες ιδέες, προσεγγίσεις και θεματικές.
Για τα 50 χρόνια αδιάλειπτης δραστηριότητάς της διοργανώθηκαν τον χειμώνα του 2022-23 πέντε εκδηλώσεις με τίτλο Πέντε δεκαετίες, Δέκα Έλληνες συγγραφείς.
Η ιδέα ήταν να μπουν στο παιχνίδι δέκα πεζογράφοι, ευαίσθητοι παρατηρητές και καταγραφείς γεγονότων, εμπειριών, κοινωνικών αντιλήψεων και στάσεων των δεκαετιών που μεσολάβησαν από την ίδρυση της ΕΣΝΠΓΠ, τη δεκαετία του ’70, μέχρι σήμερα. Τα κείμενά τους, καταθέτουν ενδιαφέρουσες προσωπικές μικροϊστορίες, και αναδεικνύουν με την ποικιλία τους πολλά από εκείνα που εν πολλοίς καθόρισαν τη συλλογικότητα «Ελλάδα» και την πορεία της τα τελευταία πενήντα χρόνια, πιστοποιώντας τις αλλαγές που συντελέστηκαν και ενεγράφησαν στη συνείδηση του κοινωνικού συνόλου.
Οι αφηγήσεις αυτές, από την κομβική αλλαγή της πτώσης της χούντας έως τις μέρες μας περιλαμβάνονται στο βιβλίο που παρουσιάζουμε.
Ο Θωμάς Σκάσης, στο Μερικές καλοκαιριάτικες μέρες, αναφέρεται στον παραλογισμό του ελληνικού στρατεύματος τον Ιούλιο του 1974, στη μπερδεμένη κατάσταση των πρώτων ημερών της Μεταπολίτευσης όπως τις έζησε στρατευμένος και μέχρι την αναχώρηση του πλοίου του για την Κύπρο.
Ο Αλέξης Πανσέληνος, στο Η δεκαετία του’80, δίνει το στίγμα των αλλαγών οι οποίες επήλθαν με τη Μεταπολίτευση, το 1974. Παρούσες η πολιτική, οι ιδέες, οι συλλογικότητες, η λογοτεχνία, η μουσική, οι ομάδες, οι οποίες σχεδίασαν έναν πολύχρωμο και ελπιδοφόρο παρελθόν πολύ διαφορετικό από αυτό που κυριάρχησε στον κόσμο στις επόμενες δεκαετίες.
Ο Κώστας Ακρίβος, στο Μέρες προδοσίας, θέτει την πολιτική στο κέντρο των προβληματισμών του. Όντας στρατευμένος και εν πολλοίς αποκομμένος από την ενεργή κοινωνική παρουσία, καταγράφει μέσα από μια προσωπική εξιστόρηση τις πολιτικές αλλαγές, τις εκλογές και την Αλλαγή του 1981, έτσι όπως την έζησε στο στενό του περιβάλλον.
Ο Νίκος Δαββέτας, στο Το ημερολόγιο μιας δεκαετίας, 1981-1989, κατέφυγε στις σελίδες των νεανικών του ημερολογίων για να αντλήσει έμπνευση και πραγματολογικά στοιχεία ώστε να ανασυνθέσει μια αφήγηση η οποία θέτει ως μείζον θέμα τη λογοτεχνική επεξεργασία αυτών των πολύ προσωπικών πηγών.
Ο Παντελής Μπουκάλας, στο Ξύνοντας τη δεκαετία του ’90, ξύνει τις πληγές που άνοιξαν και δεν έχουν κλείσει μέχρι σήμερα. …Για τη δεκαετία του’90, τη δική μου δεκαετία του’90, ίσως και άλλων, λίγων ή πολλών, είναι το γράμμα ξι. Το εναρκτήριο γράμμα του ξένου και της ξενότητας. Αυτό ξύνει την κρούστα της μνήμης… Ο λόγος για τα κύματα της πρώτης εθνοτικής ομάδας που έφτασε από τα βορειοδυτικά και εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα αποτελώντας στόχο διάκρισης. Αν και με το πέρασμα του χρόνου η αρνητική στόχευση μετακινήθηκε προς άλλες εθνότητες, μεγάλο τμήμα της πλειονότητας δυσκολεύεται να ξεπεράσει το σοκ της συνύπαρξης με τους χιλιάδες νέους γείτονές της.
Η Έλενα Μαρούτσου, στο 2000-2010, τοποθέτησε τον εαυτό της στη δεκαετία και συνέθεσε ένα ντόμινο προσωπικών/ ιδιωτικών/ επαγγελματικών/κοινωνικών αναμνήσεων όπου … τα σχέδιά σου κάθε φορά να ανατρέπονται όταν μια περιπέτεια τα παρασέρνει αλλού.
Μέρος και η ίδια της συλλογικής συνείδησης της χώρας, όσα βίωσε κάθε έτος της δεκαετίας συμπλέκονται συναισθηματικά με τα γεγονότα που καθόρισαν το κοινωνικό περιβάλλον.
Η Ελιάνα Χουρμουζιάδου, στο 6 Δεκεμβρίου 2008, εκκινώντας από τη δολοφονία του μαθητή Αλέξη Γρηγορόπουλου, αναστοχάζεται σχετικά με τις απειλές τις οποίες ζούμε στις προηγμένες κοινωνίες, καθώς και για την επένδυση σε ολοένα και περισσοτέρους πόρους οι οποίοι θα εξασφαλίσουν την ασφάλεια που επιδιώκουμε. …Ωστόσο, σημειώνει, καλό θα ήταν να ανησυχούμε και για «τους φύλακες της τάξης που θα μπορούσαν να ανα(παρα)γνωρίσουν λανθασμένα [κάποιον] ως φορέα απειλής.
Ο Στράτος Μυρογιάννης, στο Exodus,σε μια έμμεση αναφορά στις μέρες της «κρίσης» έγραψε ένα δοκίμιο- ποταμό προσωπικής κατάθεσης και απαισιοδοξίας, για ήττες και νίκες. Κυρίως όμως για εκείνα που έχασε. Γράφοντας, ο συγγραφέας αναλογίζεται για το βάρος και τη σπουδαιότητα της γραφής που επιτελεί και αποτελεί μια μοναδική αμελητέα νίκη για όσα θέλει να θυμάται.
Η Αγγέλα Καστρινάκη, στο Φουρτούνες, Λαιστρυγόνες, Κύκλωπες…, σ’ ένα κείμενο ανάλαφρο αλλά και πολιτικό, περιγράφει με κάθε λέξη του τίτλου τις αγωνίες που γεννήθηκαν στις χρονιές της κατάπτωσης, 2010-2019: αφορούν τα μνημόνια, το δημοψήφισμα ΝΑΙ – ΟΧΙ, τα capital controls, τους Αγανακτισμένους που οραματίστηκαν μια νέα ανένταχτη συλλογικότητα, τις κομματικές συσπειρώσεις που επιδίωξαν να ξεκαθαρίσουν όσα απέμειναν από την παλιά Αριστερά. Οι φουρτούνες δεν κόπασαν, οι Λαιστρυγόνες δεν κατάφεραν να σβήσουν τη μνήμη, οι Κύκλωπες δεν νικήθηκαν.
Η Μαρία Ευσταθιάδη, στο Και αυτοί που μένουν: Μέρες του 2015, συγκέντρωσε ένα corpus δέκα «μαρτυριών» αγνώστων ξένων και τους έδωσε φωνή. Μιλούν εκείνοι οι οποίοι απέδρασαν από τις χώρες τους διακινδυνεύοντας τα πάντα, έφτασαν στην Ελλάδα, έμειναν, την κατοικούν και ίσως έχουν υποστεί όλες τις μορφές αποκλεισμού, απόρριψης και περιφρόνησης… στην ελληνική Γη της Επαγγελίας. Η κρατική ανικανότητα, οι αγκυλώσεις και οι προκαταλήψεις δεν τους επέτρεψαν να ενταχτούν και να συνομιλήσουν με τους ανέμελους Έλληνες γείτονες, παρά τους ώθησαν να οργανώσουν μια παράλληλη μικροκοινωνία.
Για μια εκ νέου παρακολούθηση των αναγνώσεων, στον ιστότοπο του BLOD (https://www.blod.gr).
Πέντε δεκαετίες-Δέκα Έλληνες συγγραφείς, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, 2023.
