Φίλιππος Φιλίππου.
Στο εξώφυλλο του βιβλίου που κυκλοφόρησε πριν από μερικούς μήνες με τίτλο Ο αριθμός που ήθελε όνομα, το όνομα του συγγραφέα είναι «Αγνή Ερωτοκρίτου», μα σε αυτό δεν υπάρχει το βιογραφικό της, πράγμα που συνηθίζεται τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας. Επομένως, αυτό μας βάζει σε υποψίες. Διότι, κατά τα φαινόμενα, ο συγγραφέας είναι άντρας και επειδή δεν θέλει να μπερδέψει το αναγνωστικό κοινό με υποθέσεις φιλολογικής τάξης παραλείπει να αναφερθεί στη ζωή και το έργο του. Ωστόσο, κάποιοι αναγνώστες θα συνδέσουν αυτομάτως την «Αγνή Ερωτοκρίτου» με την «Αρίστη Προυσσιώτη», συγγραφέα δύο βιβλίων, με σημαντικότερο Το θρόισμα των εκδοχών που εκδόθηκε το 2012, και με τον «Σταύρο Κρητιώτη», συγγραφέα μερικών βιβλίων, εκ των οποίων το σημαντικότερο είναι Το μηνολόγιο ενός απόντος που εκδόθηκε το 2005. Οι ομοιότητες μεταξύ των τριών βιβλίων είναι πάρα πολλές. Κατ’ αρχάς, εντοπίζονται στην παιγνιώδη διάθεση του συγγραφέα τους, ο οποίος έχει άριστες γνώσεις του ελληνικού λογοτεχνικού-δημοσιογραφικού χώρου και ταυτόχρονα διαθέτει εξαιρετικό λογοτεχνικό ταλέντο, το οποίο αν δεν το σπαταλούσε σε λογοτεχνικά παιγνίδια αμφίβολης αποτελεσματικότητας προς εντυπωσιασμό του κοινού, και μάλιστα μιας μικρής μειοψηφίας του, θα έδινε σπουδαία δείγματα γραφής που θα αποτελούσαν κέρδος για τα ελληνικά γράμματα. Αλλά ποιος ξέρει; Μπορεί να έχει γράψει κι άλλα βιβλία με το πραγματικό του όνομα ή με διαφορετικό ψευδώνυμο. Πάντως, ο μυστηριώδης «Σταύρος Κρητιώτης» γεννήθηκε στα Χανιά το 1960 και αυτό μάλλον αληθεύει. Αλλά και να μην αλήθευε, μας είναι αδιάφορο, αυτό που μετράει είναι το στιλ του και οι προθέσεις του.
Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου Το μηνολόγιο ενός απόντος διαβάζουμε πως ο Κρητιώτης είναι «διαπρεπής επιστήμονας και καθηγητής πανεπιστημίου». Ενδεχομένως να είναι πράγματι, αλλά Κρητιώτης είναι και ο ήρωας του μυθιστορήματος, ο οποίος μάλιστα γράφει το παράδοξο μυθιστόρημα Το μηνολόγιο ενός απόντος με θεματικό άξονα αλλά και μέθοδο γραφής την αντιγραφή ή αλλιώς τη λογοκλοπή. Το μυθιστόρημα διαβάζεται πολύ, γρήγορα κατατάσσεται στα ευπώλητα βιβλία, όμως υπό το βάρος μιας καταγγελίας για λογοκλοπή αποσύρεται από την κυκλοφορία. Η δημόσια κατακραυγή οδηγεί τον Κρητιώτη στην αυτοκτονία, ενώ υπάρχει η αίσθηση πως ο ίδιος έχει υποκινήσει τις κατηγορίες για λογοκλοπή. Κι ύστερα έρχονται δύο κρυπτογραφήματα που σφραγίζουν το μυστήριο, ενώ η τελική εκδοχή του μυθιστορήματος ανακαλύπτεται, όπως στα αστυνομικά μυθιστορήματα, μετά τον θάνατο του Κρητιώτη.
Η υπόθεση του μυθιστορήματος αρχίζει τον Ιανουάριο του 2003 με ένα κείμενο στην Καθημερινή, όπου γίνεται αναφορά στον Ιούλιο Βερν και στο μυθιστόρημά του Ταξίδι στον Αμαζόνιο, επίσης στον Έντγκαρ Άλαν Πόε και στον Άρθουρ Κόναν Ντόιλ. Και οι τρεις έχουν χρησιμοποιήσει ένα κρυπτογράφημα σε βιβλίο τους κι αυτό γοητεύει τον κειμενογράφο. Στη συνέχεια, έχουμε μια επιστολή-απάντηση στο ανωτέρω κείμενο και ακολουθούν δημοσιεύματα ελληνικών εφημερίδων (Βήμα, Ελευθεροτυπία) για ποικίλα θέματα, όπως η ανακάλυψη των μοριακών τρανζίστορ, έναν πλαστό πίνακα του Ματίς. Γενικά, το μυθιστόρημα διαπνέεται από το ζήτημα της λογοκλοπής, όπως έχει εμφανιστεί στη λογοτεχνία (και της μίμησης στην τέχνη γενικότερα), με παραθέσεις κειμένων, ρήσεων και φράσεων ελλήνων και ξένων διανοητών. Το βιβλίο τελειώνει με ένα Επίμετρο (του εκδότη, υποτίθεται) κι ένα Παράρτημα στο οποίο αναφέρονται όλοι οι συγγραφείς και τα κείμενά τους, τα οποία «έκλεψε» ή δανείστηκε ή χρησιμοποίησε ο συγγραφέας για το γράψιμο του δικού του. Το αποτέλεσμα είναι πολύ γοητευτικό, απολύτως απολαυστικό.
Στο βιβλίο της «Αρίστης Προυσσιώτη» δεν υπάρχει βιογραφικό. Το θρόισμα των εκδοχών με τον υπότιτλο «Αμφίγνωμες εξιστορήσεις» περιέχει ιστορίες που γοητεύουν και ταυτόχρονα μπερδεύουν τον αναγνώστη. Αν διαβάσεις όλες τις σελίδες, τις αριστερές, μα όχι τις δεξιές, προκύπτουν διαφορετικά ενδεχόμενα. Βασικά, διαβάζουμε την περίπτωση μιας συγγραφέως που τη λήστεψαν και της έκλεψαν το μυθιστόρημά της, το οποίο ανεβάστηκε στο διαδίκτυο ως έργο άλλου συγγραφέα. Καθαρή λογοκλοπή. Υπάρχουν και πίνακες ζωγραφικής με παραλλαγές ενός θέματος, π.χ. του Φρα Αντζέλικο, του Μαγκρίτ και άλλων, ποικίλες περιπτώσεις περιέργων κειμένων ή φράσεων ή γεγονότων. Π.χ. υπάρχει αναφορά στον Πλούταρχο και την εκδοχή του για το πλοίο του Θησέα, στον Κινέζο πρωθυπουργό Τσου Ελ Λάι και τη γνώμη για τον γαλλικό Μάη του 68, στην ήττα του Δημοκρατικού Στρατού και το σημερινό Μνημόνιο, στους Φαναριώτες, στο Κρυφό Σχολειό, στον Πάρη, την Ωραία Ελένη και την πολιορκία της Τροίας. Στο τέλος του βιβλίου υπάρχει Παράρτημα και Σημειώσεις.
Κι ερχόμαστε τώρα στο Ο αριθμός που ήθελε όνομα που επίσης είναι παιγνίδι, αλλά άλλου είδους, πιο δύσκολο, πιο αινιγματικό, μα και πιο προβληματικό, δηλαδή, ας μας επιτραπεί η λέξη, πιο βαρετό. Εδώ, η μυστηριώδης «Αγνή Ερωτοκρίτου» προσπαθεί να συγγράψει ένα μυθιστόρημα και να αποκτήσει υστεροφημία, παρόλο που ζει σε μια δυστοπία, όπου οι άνθρωποι δεν έχουν ονόματα αλλά μόνο εφήμερους αριθμούς ιδιοπροσωπίας. Σε αυτό, η συγγραφέας παίζει με τα τυπογραφικά στοιχεία που είναι γραμμένο το βιβλίο: κανονικά και έντονα. Αν ο αναγνώστης διαβάσει μόνο τα έντονα θα ξεδιπλωθεί μπροστά του το μυθιστόρημα που γράφει ανωνύμως η συγγραφέας με τίτλο «Αγνή Ερωτοκρίτου» και ταυτόχρονα να γίνει η θρυαλλίδα, διαβάζουμε, για τη δημιουργία μιας ουτοπικής κοινωνίας, μιας κοινωνίας χωρίς ονοματεπώνυμα.
Το «δυστοπικό περιμυθιστόρημα», όπως αποκαλεί το μυθιστόρημα η συγγραφέας του, διαιρείται σε κεφάλαια που τιτλοφορούνται με τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, αλλά όχι στη σειρά τους. Δηλαδή αρχίζει με το α, πάει στο ω, μετά στο β κλπ, κλπ. Υπάρχει στο τέλος ένα Παράρτημα που περιλαμβάνει το μυθιστόρημα Αγνή Ερωτοκρίτου, όπου αφηγείται η συγγραφέας. Το βιβλίο κυριαρχείται από το Γιώργο Σεφέρη, εδώ κι εκεί δημοσιεύονται στίχοι του νομπελίστα μας και αποσπάσματα από τα πεζά του, ωστόσο, ένα πλήθος συγγραφέων, πεζογράφων και ποιητών, Ελλήνων και ξένων, περνάει από τις σελίδες του. Όλες οι πηγές αναφέρονται στο τέλος και ο αναγνώστης που θέλει να λύσει το μυστήριο των τριών αγνώστων ψευδώνυμων συγγραφέων παρατηρεί πως αρκετά ονόματα έχουν εμφανιστεί και στο Μηνολόγιο ενός απόντος, π.χ. ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης. Άρα η «Αγνή Ερωτοκρίτου», όπως και η «Αρίστη Προυσσιώτη», σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουμε, δεν μπορεί να είναι άλλος από τον «Σταύρο Κρητιώτη».
INFO:
Αγνή Ερωτοκρίτου
Ο αριθμός που ήθελε όνομα
Εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2014, σελ. 344, τιμή 19,17 ευρώ
Αρίστη Προυσσιώτη
Το θρόισμα των εκδοχών
Εκδόσεις Μελάνι, 2012, σελ. 168, τιμή 12 ευρώ
Σταύρος Κρητιώτης
Το μηνολόγιο ενός απόντος
Εκδόσεις Πόλις, 2005, σελ. 340, τιμή 16,31 ευρώ
O κ. Φιλίππου προφανώς δεν γνωρίζει ότι ο Σταύρος Κρητιώτης έχει εκδόσει άλλα δύο βιβλία: το ένα αμιγώς φιλολογικό (“«Τα συρτάρια της γνώμης του»: Άγνωστες παραθεματικές τεχνικές του Εμμανουήλ Ροΐδη” περισσότερα εδώ: http://www.toposbooks.gr/contents/books_details.php?nid=95) και το άλλο αμιγώς λογοτεχνικό / διακειμενικό («Εικονικές αντιγραφές», με τη συνεργασία της επίσης αταύτιστης Ειρήνης Ελευθερίου, περισσότερα εδώ: http://www.toposbooks.gr/contents/books_details.php?nid=167). Αυτό το δεύτερο εμπνέεται από το τερατώδες σε όγκο “Zettels Traum”, του γερμανού συγγραφέα Άρνο Σμιτ (Arno Schmidt, 1914-1979), που ορισμένοι αναγνώστες ορίζουν ως το γερμανικό “Finnegans Wake” κλπ.κλπ.
Οφείλουμε να επισημάνουμε την παράλειψη. Από και, για τις εκδόσεις Τόπος, Άρης Μαραγκόπουλος.
Ασφαλώς και γνωρίζω όλα τα βιβλία του Σταύρου Κρητιώτη, όπως και της Αρίστης Προυσσιώτη. Ο καθένας μπορεί να τα βρει στη σελίδα της Βιβλιονέτ. Γνωρίζω επίσης το κείμενο του Κρητιώτη για τον Εμμανουήλ Ροίδη στο κερκυραικό περιοδικό Πόρφυρας του οποίου είμαι συνδρομητής. Απλώς, για το γράψιμο του παρόντος άρθρου χρειάστηκα μόνο τα αναφερθέντα βιβλία, τα οποία μου πρόσφεραν τα αναγκαία επιχειρήματα. Ευχαριστώ, κύριε Μαραγκόπυλε.
Έλαβα αντίτυπο της Αγνής Ερωτοκρίτου και φαντάστηκα, αφού δεν υπήρχε βιογραφικό, πως επρόκειτο για νέα συγγραφέα από… την Κύπρο, επειδή συμβαίνει να γνωρίζω κάποια κυρία Ερωτοκρίτου από τη Λεμεσό! Ο Φίλιππος Φιλίππου με έβαλε σε σκέψεις. Θα ξαναδιαβάσω το βιβλίο, αφού το πάρω πίσω από μια φίλη, στην οποία το έδωσα για να μου πει τη γνώμη της…
Ο Σταύρος Κρητιώτης είναι άντρας (παλιός συμμαθητής μου) και η Αγνή Ερωτοκρίτου είναι γυναίκα (μια πρώην φίλη μου) …
παρα πολυ ενδιαφεροντα ολα αυτα,παω τωρα να ξαναβουτηξω στη θαλασσα…