συνέντευξη στον Γιάννη Ν. Μπασκόζο
Κάνει γενικά εντύπωση ότι διαλέγετε μια τόσο φορτισμένη περίοδο , όπως τα Δεκεμβριανά, για να την βάλετε ως χρονικό πλαίσιο μιας αστυνομικής ιστορίας. Πώς ξεκίνησε όλο αυτό το project με αστυνομικές ιστορίες από το 41, 43 και 44;
Όλα ξεκίνησαν από μία εσωτερική αναζήτηση, αισθανόμουν ότι δεν ήξερα πολλά για την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ότι υπήρχαν μυστικά που παρέμεναν καλά κρυμμένα και έπρεπε με κάποιο τρόπο να αποκαλυφθούν. Για παράδειγμα όλοι είχαμε ακούσματα από τους προγόνους μας για τη φοβερή πείνα στην Κατοχή αλλά ο λιμός στην Αθήνα παρέμενε σχετικά άγνωστο γεγονός για τις νεώτερες γενιές, αν και επέφερε τον θάνατο σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους. Επιπλέον, αγαπώ το αστυνομικό μυθιστόρημα που πλέον έχει μετεξελιχθεί σε κοινωνικό, δεν μένει μόνο στην αποκάλυψη του ενόχου. Με όχημα λοιπόν αστυνομικές ιστορίες θέλησα να διατρέξω όλη την περίοδο της Κατοχής παρουσιάζοντας ιστορικά γεγονότα. Ξεκίνησα με τον «Λιμό» που είχε ως χρονικό πλαίσιο τον χειμώνα του 1941, συνέχισα με «Τα λύτρα» στα μέσα του 1943 και ολοκλήρωσα την «τριλογία της Κατοχής» με «Το φιλί του Δεκέμβρη», που εκτυλίσσεται μετά την Απελευθέρωση, κατά τη διάρκεια των αιματηρών Δεκεμβριανών του 1944. Πράγματι αυτή η περίοδος είναι φορτισμένη ακόμη και σήμερα, όμως κανείς δεν μπορεί να την αγνοήσει, είναι τμήμα, το τραγικότερο ίσως, της σύγχρονης ιστορίας μας, που δεν μπορεί να παρακαμφθεί.
Σας δυσκόλεψε και πού η συμπόρευση των πραγματικών γεγονότων με αυτά της μυθοπλασίας, αισθανθήκατε ότι, ίσως, κάπου θα αλλοιώνατε τα πραγματικά γεγονότα;
Πριν ξεκινήσω τη συγγραφή των βιβλίων μου αφιέρωσα αρκετό χρόνο, ή ακριβέστερα χρόνια, για να αναζητήσω ιστορικές πηγές, να μιλήσω με συγγενείς προσωπικοτήτων της εποχής, να εντρυφήσω στον Τύπο της Κατοχής, να διαβάσω αρχεία και προσωπικές μαρτυρίες. Αυτή η συμπόρευση της αστυνομικής μυθοπλασίας με τα ιστορικά γεγονότα απαιτεί προσοχή και σεβασμό στις πρωτογενείς πηγές. Σε αυτό ίσως με βοήθησε η δημοσιογραφική μου εμπειρία ώστε να εντοπίζω κακοτοπιές και να προσπαθώ να τις αποφεύγω. Δεν είμαι ιστορικός για να αποτιμώ με ακρίβεια τα γεγονότα της εποχής, όμως θέλω ο αναγνώστης να έχει σαφή εικόνα για τους πρωταγωνιστές, αρνητικούς ή θετικούς, της δραματικής περιόδου της Κατοχής.
Η αναφορά σας σε πραγματικά πρόσωπα που έπαιξαν σημαντικό πολιτικό ρόλο στην εποχή ήταν φαντάζομαι ένα συγγραφικό στοίχημα και πώς επιλέξατε να το διαχειριστείτε;
Πράγματι, ο χειρισμός ιστορικών προσώπων σε ένα μυθιστόρημα είναι μία δύσκολη και ευαίσθητη διαδικασία. Προσπάθησα να αντιμετωπίσω την πρόκληση αξιοποιώντας πλήρως τα «δικά τους λόγια», όπως προέκυπταν από τα απομνημονεύματά τους ή τα δημοσιεύματα της περιόδου. Με αυτό τον τρόπο η διαχείριση των ιστορικών προσωπικοτήτων αποκτά γερά θεμέλια πάνω στα οποία μπορεί να κινηθεί η αστυνομική μυθοπλασία.
Οι Φίλιπ Κερρ και Φόλκερ Κούτσερ, των οποίων τα αστυνομικά μυθιστορήματα εξελίσσονται μέσα σε αντίστοιχες ταραγμένες ιστορικά περιόδους σας επηρέασαν και αν ναι που;
Συγγραφείς, όπως τα ονόματα που αναφέρατε κύριε Μπασκόζο, ανοίγουν δρόμους σε όσους ασχολούνται με την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Λυπάμαι που ο μέγας Φίλιπ Κερρ έφυγε τόσο νωρίς, τα έργα του θα μάς συντροφεύουν για πάντα ενώ ο Κούτσερ έχει τον δικό του τρόπο να καθηλώνει τον αναγνώστη. Το κοινό στοιχείο των δύο συγγραφέων είναι ότι τολμούν να βάλουν τους ήρωες τους σε δύσκολες εποχές και απέναντι σε ηθικά διλήμματα, που σημαδεύουν για πάντα τη ζωή τους. Η συγγραφική τόλμη με την οποία διαχειρίσθηκαν τέτοια γεγονότα με βοήθησε να ξεπεράσω δικές μου αναστολές και να θέσω τον ήρωα μου Νίκο Αγραφιώτη σε δύσκολες καταστάσεις, απέναντι στα πάθη του διχασμού και τις προσωπικές του αδυναμίες. Εν τέλει, η αίσθηση της ευθύνης αποτελεί πυξίδα για τις πράξεις του Αγραφιώτη, ακόμη κι αν είναι απολύτως αντισυμβατικές.
Παρατηρώ ότι είστε αρκετά αναλυτικός στα οικονομικά δεδομένα της εποχής, όπως και στις αναφορές σας σε κτήρια, εργοστάσια, δρόμους, σπίτια κλπ. Ήταν δύσκολη αυτή η τεκμηρίωση, υπήρχαν άλλες πηγές εκτός από αυτές που αναφέρετε στο τέλος;
Με τα βιβλία μου θέλω να «ταξιδέψω» τον αναγνώστη στην εποχή της Κατοχής. Προσπαθώ να δίνω απαντήσεις από τα πιο απλά ζητήματα, άραγε τι τσιγάρα κάπνιζαν οι Αθηναίοι και σε τι τιμή τα αγόραζαν, μέχρι τα πιο σύνθετα, όπως ήταν η δράση των κυκλωμάτων μαύρης αγοράς και τα πλοκάμια των δωσιλογικών οργανώσεων. Επιμένω στην παρουσίαση κτιρίων, τα οποία καθημερινώς προσπερνούμε χωρίς να γνωρίζουμε την ιστορία που κρύβουν και τις προσωπικότητες που έδρασαν στο εσωτερικό τους ενώ η περιήγηση σε χαρτοπαικτικές λέσχες, καμπαρέ, καζίνο ή τζαζ μπαρ βοηθά τους αναγνώστες να έχουν πλήρη εικόνα της εποχής. Η οικονομία της Κατοχής με ενδιαφέρει, θέλησα να μεταφέρω ψήγματα από τα «οικονομικά εγκλήματα» που συνόδευαν τις θηριωδίες των κατακτητών. Υπάρχουν και άλλες πηγές, εκτός από τα αρχεία και τα βιβλία που αναφέρω, κυρίως μέσα από δημοσιεύματα, στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος και προσωπικές μαρτυρίες.
Υπάρχουν λογοτεχνήματα άλλων ελλήνων συγγραφέων που μιλούν για την ίδια εποχή και σας επηρέασαν;
Θαυμάζω την σπουδαία λογοτεχνική γενιά του ΄30, που με την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου συστρατεύθηκε και αγωνίσθηκε με κάθε τρόπο κατά των επίδοξων κατακτητών και του φασισμού. Όλοι οι μεγάλοι των γραμμάτων, ο Ελύτης, ο Σαραντάρης που σκοτώθηκε στο μέτωπο, ο Τερζάκης, ο Ιερόπαις, ο Βρεττάκος, ο Σικελιανός με τα έργα τους και τη δράση τους σημάδεψαν την περίοδο της Κατοχής και αποτελούν πηγή έμπνευσης.
Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας συγγραφείς αστυνομικών ιστοριών;
Δεν θα πρωτοτυπήσω, νομίζω ότι είμαστε παιδιά της Αγκάθα Κρίστι. Χάρη στα βιβλία της αγαπήσαμε την αστυνομική λογοτεχνία, θαυμάσαμε τη μαεστρία της στο ξετύλιγμα της πλοκής, τη ζωντάνια στη διαμόρφωση στέρεων χαρακτήρων και το ταλέντο της να δημιουργεί ήρωες που παραμένουν δυναμικοί κόντρα στον χρόνο. Αγαπημένος επίσης συγγραφέας ο Τζέιμς Ελρόι για τη νουάρ γραφή και την αλλόκοτη ευαισθησία του και φυσικά ο Φίλιπ Κερρ για όσα έχει προσφέρει στη σύγχρονη λογοτεχνία.
Σκεφτήκατε ότι ίσως η εκ των υστέρων εμπειρία, τα διαβάσματα και οι αποτιμήσεις για τα Δεκεμβριανά ήταν ένας κίνδυνος να μπουν σε μια πραγματικότητα που ήταν ακόμα ζέουσα και σε εξέλιξη;
Ο κίνδυνος από την τοξικότητα είναι διαρκής. Ο διχασμός δεν έχει ποτέ happy end, με όποια μορφή κι αν εμφανισθεί για αυτό με «Το φιλί του Δεκέμβρη» ο ήρωας μας στέκεται απέναντι στα πάθη. Εχει αναλάβει μία υπόθεση την οποία πρέπει να φέρει σε πέρας, δεν προσπερνά αδιάφορα όσα βλέπει γύρω του αλλά τελικά με τη στάση του θέλει να στείλει ένα θετικό μήνυμα, τουλάχιστον όπως το αντιλαμβάνεται ο ίδιος και το υπαγορεύει η ηθική του.
Ο ήρωας σας Νίκος Αγραφιώτης είναι ένα πρόσωπο της μυθοπλασίας. Υπάρχουν στοιχεία πραγματικότητας από υπαρκτά πρόσωπα;
Θα έλεγα ότι ο Αγραφιώτης έχει αυτόνομη προσωπικότητα, πολλές φορές με καθοδηγεί αντί να συμβαίνει το αντίθετο, και αυτό το χαίρομαι ιδιαίτερα! Θαυμάζει τον Αριστοτέλη Κουτσουμάρη έναν άγνωστο ήρωα της Κατοχής και σε πιο προσωπικό επίπεδο διαθέτει τις δημοκρατικές αντιλήψεις του αείμνηστου πατέρα μου Στέλιου.
Ποιο θα είναι το επόμενο συγγραφικό σας βήμα, μήπως κάπου στο 1947;
Αν και είναι νωρίς, «Το φιλί του Δεκέμβρη» μόλις ξεκίνησε το δικό του ταξίδι στο αναγνωστικό κοινό, στο μυαλό μου ο Αγραφιώτης θα κληθεί να εξιχνιάσει μία υπόθεση λίγα χρόνια αργότερα από την εκτίμησή σας. Εκεί, γύρω στο 1950 όταν η Ελλάδα θα προσπαθεί να γιατρέψει τις πληγές του Εμφυλίου και κάποιοι θα θελήσουν να ξεχαστούν οι αμαρτίες τους κατά την περίοδο της Κατοχής.
Πάνος Αμυράς, Το φιλί του Δεκέμβρη, Διόπτρα
Βρες το εδώ
Άλλα δύο βιβλία του Πάνου Αμυρά
Τα λύτρα, Διόπτρα
Βρες το εδώ
Ο Λιμός, Διόπτρα
Βρες το εδώ
