του Σπύρου Κακουριώτη
Όπως είναι γνωστό, ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες. Και στο νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας για τον νέο νόμο-πλαίσιο για την ανώτατη εκπαίδευση κρύβονται πολλοί, μα πάρα πολλοί διαβόλοι…
Δεν πρόκειται να αναφερθούμε εδώ στις ποικίλες αποδιαρθρωτικές προβλέψεις για τα πανεπιστήμια του νέου νομοσχεδίου, η κατάθεση του οποίου ανεβλήθη προσωρινώς προκειμένου να συνεχιστεί η διαβούλευση με τους πρυτάνεις και τους άλλους φορείς της ανώτατης εκπαίδευσης.
Αντίθετα, θα επισημάνουμε μια «πονηρή» παράλειψη, η οποία κινδυνεύει να επηρεάσει δυσμενώς, δυσμενέστατα, τη λειτουργία των βιβλιοθηκών των πανεπιστημίων και, κατά συνέπεια, την ίδια την έρευνα.
Με το νομοσχέδιο ουσιαστικά καταργείται το πλαίσιο λειτουργίας των βιβλιοθηκών των πανεπιστημίων – και μάλιστα από αυτούς που μετέτρεψαν το ΑΠΘ σε βιετναμέζικη ζούγκλα στο όνομα, υποτίθεται, μιας… βιβλιοθήκης! Κι αυτό γιατί καταργούνται χωρίς να αντικατασταθούν οι προβλέψεις για τον Σύνδεσμο Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΣΕΑΒ) και τη λειτουργία του, που αποτελεί ένα πολυ-εργαλείο εξαιρετικά χρήσιμο ακόμη και για χρήστες που δεν ανήκουν στην πανεπιστημιακή κοινότητα.
Η βαρύτητα της «παράλειψης» μπορεί να γίνει κατανοητή και μόνο από το γεγονός ότι την στηλιτεύουν με κοινή δήλωσή τους οι προϊστάμενοι των πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών όλων, μα όλων, των ΑΕΙ της χώρας, ζητώντας την επαναφορά του… «λησμονηθέντος» άρθρου που προβλέπει τη λειτουργία του ΣΕΑΒ. Ας τους ακούσουμε…
Κοινή δήλωση των προϊσταμένων των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών
«Με έκπληξη και απορία διαπιστώσαμε την πλήρη απουσία αναφοράς στις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες στο νέο νομοσχέδιο «Νέοι Ορίζοντες στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Ενίσχυση της ποιότητας, της λειτουργικότητας και της σύνδεσης των ΑΕΙ με την κοινωνία και άλλες διατάξεις» του ΥΠΑΙΘ. Η απαλοιφή του άρθρου 48 του Ν. 4009/2011 («Βιβλιοθήκες – Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών») από το άρθρο 343 του υπό διαβούλευση νομοσχεδίου αφαιρεί πλήρως το πλαίσιο λειτουργίας των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών, ένα κεκτημένο που αποδεδειγμένα ωφέλησε τα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το πλαίσιο του άρθρου 48 υπήρξε η αναγκαία θεσμική θωράκιση του έργου των βιβλιοθηκών, που επέφερε μια σειρά από βελτιώσεις, με πιο πρόσφατες τις ενοποιήσεις διεσπαρμένων και κατακερματισμένων υπηρεσιών που έγιναν κατά τις συνενώσεις ιδρυμάτων του 2019. Οι δε λιγοστές αναφορές επιτείνουν μια κατάσταση σύγχυσης, γιατί διασπαθίζουν τις αρμοδιότητες των βιβλιοθηκών και τις κατανέμουν σε φορείς που είτε δεν έχουν την τεχνογνωσία και τις δεξιότητες είτε δεν είναι εντός της σκοποθεσίας τους.
Στην εικοσαετή και πλέον λειτουργία του ο Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών έχει καταστεί το κύριο εργαλείο για την πρόσβαση των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων σε έγκυρες πηγές επιστημονικής πληροφόρησης που στήριξαν την άνθιση της έρευνας των ελληνικών πανεπιστημίων. Ήταν τέτοια η απήχηση του έργου του ΣΕΑΒ, ώστε σύντομα διευρύνθηκε για να καλύψει και τα ερευνητικά ινστιτούτα και πλέον είναι δύσκολο να φανταστεί κάποιος πώς θα ήταν το τοπίο της ελληνικής έρευνας δίχως τη συνδρομή του. Ως μια οριζόντια υποδομή μπόρεσε να ωφελήσει όλα τα ιδρύματα ανεξαιρέτως, με τρόπο συμπεριληπτικό και ισότιμο, εξοικονομώντας παράλληλα πολύτιμους πόρους. Η πιστή τήρηση της αρχής της οικονομίας κλίμακας που εφαρμόζει σε όλες του τις δράσεις είναι αυτή που στήριξε τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες σε καιρούς οικονομικής δυσπραγίας και αυτή που αποδεικνύει ότι και στη σφαίρα των δημοσίων φορέων μπορεί να υπάρξει μια θετική σχέση κόστους/ωφέλειας. Περαιτέρω, έθεσε τις μηχανισμούς αξιολόγησης των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών, μέσω της Μονάδας Διασφάλισης Ποιότητας Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, πολύ πριν από τα ίδια τα πανεπιστήμια, ανέπτυξε την πλατφόρμα AMELib με βιβλία προσβάσιμα για εντυπο-ανάπηρους φοιτητές και εισήγαγε πρακτικές εφάμιλλες των ευρωπαϊκών κρατών για την υιοθέτηση της ανοικτής πρόσβασης και ανοικτής επιστήμης, ως το κυρίαρχο παράδειγμα επικοινώνησης της σύγχρονης έρευνας.
Το παρόν νομοσχέδιο με την κατάργηση του πλαισίου λειτουργίας των βιβλιοθηκών αγνοεί επιδεικτικά τον ρόλο τους τόσο στο εκπαιδευτικό όσο και στο ερευνητικό σκέλος της λειτουργίας των ιδρυμάτων τους. Μια τέτοια ενέργεια δεν συμβαδίζει ούτε με τη συμβολή των βιβλιοθηκών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ούτε με τα παραδείγματα που επιχειρεί να μεταφέρει στο ελληνικό ακαδημαϊκό περιβάλλον. Σε όλον τον προηγμένο κόσμο, η βιβλιοθήκη αποτελεί την ψυχή του πανεπιστημίου και είναι έμπιστος αρωγός της αποστολής ενός εκπαιδευτικού ιδρύματος για τη γνώση, την καινοτομία και την κοινωνική συνοχή, και ζητούμε από την πολιτεία να αντιμετωπίζει τις βιβλιοθήκες μας ως τέτοιες.
Ως προϊστάμενοι των ελληνικών ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών είμαστε άμεσα ενδιαφερόμενοι για την τύχη των φορέων και των κοινοτήτων που υπηρετούμε. Συντασσόμαστε με το αίτημα του ΣΕΑΒ για την επαναφορά του άρθρου 48 του 2009 ως ελάχιστη προϋπόθεση σύγκλισης με τα ευρωπαϊκά πρότυπα του ακαδημαϊκού και ερευνητικού χώρου».
Την κοινή δήλωση υπογράφουν οι προϊστάμενοι των πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών: Άνθη-Καλοφωλιά Έλλη (Ιόνιο Πανεπιστήμιο), Βαλσαμάκης Βαλσαμής (ΕΚΠΑ), Βαρδακώστα Ιφιγένεια (Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο), Βιτσεντζάκη Μαρία (Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών), Βλάχου Έλλη (Πανεπιστήμιο Αιγαίου), Βουτυράκη Κατερίνα (Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο), Γρηγοριάδου Έφη (Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος), Δελιόγλου Χριστίνα (ΟΠΑ), Ζιώγας Χρήστος (Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών), Κακάλη Κωνσταντία (Πάντειο Πανεπιστήμιο), Κατσιρίκου Ανθή (Πανεπιστήμιο Πειραιώς), Κλαψόπουλος Γιάννης (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας), Κουκουράκης Μανόλης (Πανεπιστήμιο Κρήτης), Κουρή Σταυρούλα (Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο), Λάππα Μαρία (Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας), Μπιρλή Μαρία (ΑΣΠΑΙΤΕ), Νταουντάκη Μαρία (Πολυτεχνείο Κρήτης), Τσάκωνας Γιάννης (Πανεπιστήμιο Πατρών), Τσανακτσίδου Ελισσάβετ (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας), Χατζηγεωργίου Αγγελική (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Χοροζίδου Ευγενία (Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου).
