Tου Φίλιππου Φιλίππου.
Σεφέρης, Λασκαράτος, Μωραϊτίδης, Παπαδιαμάντης, Χρηστοβασίλης, Καρκαβίτσας, Κρυστάλλης, Ξενόπουλος, Θεοτόκης, Βάρναλης, Μυριβήλης κ.ά.
Το Πάσχα είναι «η μεγαλύτερη γιορτή του ελληνικού λαού» με πολλά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, μας λέει ο καθηγητής Κωνσταντίνος Ρωμαίος, λαογράφος, μελετητής του ελληνικού δημοτικού τραγουδιού και ακαδημαϊκός. Την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του ελληνικού Πάσχα την αποτελούν έθιμα και παραδόσεις που πάνε πίσω στα βάθη των αιώνων. Είναι πρώτα οι ευχές και οι χαιρετισμοί «Καλή Ανάσταση» και «Χριστός Ανέστη» –φράσεις που έχουν και πατριωτικές συνδηλώσεις–, είναι τα έθιμα με τα κόκκινα αβγά και τα τσουρέκια, είναι το σουβλιστό αρνί σύμβολο θυσίας στη νίκη της ζωής επί του θανάτου, είναι το άγιο φως, εκείνο που φέρνει τη δύναμη της Ανάστασης. Είναι, κυρίως, το μήνυμα της αγάπης που εκπέμπει το Πάσχα, η Λαμπρή, όπως λέγεται σε πολλά μέρη της χώρας, κάτι που ώθησε τον Διονύσιο Σολωμό να γράψει τους στίχους
Φιληθείτε γλυκά χείλη με χείλη,
Πέστε Χριστός Ανέστη, εχθροί και φίλοι.
Τις περασμένες δεκαετίες, κυρίως εκείνες του 60, του 70 και του 80, η εκδοτική κίνηση την περίοδο πριν από το Πάσχα ήταν μεγάλη. Ο αριθμός των αναγνωστών αυξανόταν επειδή πολλοί προτιμούσαν ως δώρο ένα καλό βιβλίο, οπότε οι εκδότες για να ανταποκριθούν στη ζήτηση έριχναν νέους τίτλους στην αγορά. Μάλιστα, είχαν καταφέρει να καθιερωθούν άτυπα οι ημέρες του Πάσχα ως δεύτερη εποχή του βιβλίου μετά από εκείνη των Χριστουγέννων. Αρκετά από τα βιβλία συνδέονταν με τη συγκεκριμένη γιορτή κι έτσι εκδίδονταν και επανεκδίδονταν συλλογές με ανάλογα διηγήματα του Παπαδιαμάντη, του Μωραϊτίδη, αλλά και σύγχρονων συγγραφέων. Εδώ και κάποια χρόνια όμως αυτό το φαινόμενο έχει ατονήσει –ίσως και λόγω του Μνημονίου. Οι εκδόσεις έχουν μειωθεί, ενώ ελάχιστοι συγγραφείς καταπιάνονται με πασχαλινές ιστορίες. Ενδεχομένως, θεωρούνται ξεπερασμένες.
Ωστόσο, η «αίσθηση του Πάσχα αποτελεί την άλλη όψη της αίσθησης του θανάτου, τη θετική της όψη», σύμφωνα με τον ποιητή και καθηγητή Φιλολογίας Νάσο Βαγενά. «Οι εορτές του Πάσχα», σημειώνει ο ίδιος, «με την αποκορύφωση του αγγέλματος της Ανάστασης, δίνουν στους χριστιανούς ένα αίσθημα υπέρβασης της βεβαιότητας του τέλους, μιαν ανακούφιση από το άγχος της επίγνωσης ότι κάποια στιγμή θα στερηθούν τη ζωή».
Τα παραπάνω λόγια του Βαγενά αποτελούν μέρος ενός κειμένου του που μπήκε ως εισαγωγή στο νεοκδοθέν βιβλίο Το δικό μας Πάσχα, μια ανθολογία πασχαλινών κειμένων, διηγημάτων, και λαογραφικών αφηγήσεων που εκδόθηκε από τον οίκο Νάρκισσος. Σε αυτό υπάρχουν πενήντα πέντε διηγήματα, γραμμένα από σαράντα έξι Έλληνες συγγραφείς και δημιουργούς, με σκοπό τη συνήχηση διαφορετικών φωνών σε ένα πανοραμικό γιορταστικό πεδίο. Στο σπίτι της πόλης, στο πατρικό του χωριού, στην εξοχική πλατεία, σε καράβια, σε πόλεις του εξωτερικού (π.χ. Κωνσταντινούπολη), ακόμα και σε τόπους εξορίας (π.χ. Άη Στράτης), παντού όπου γιορτάζεται, ή γιορταζόταν, το χαρμόσυνο Πάσχα, σμίγουν άνθρωποι γύρω από το παραδοσιακό τραπέζι, μέσα σε μιαν ατμόσφαιρα αναστάσιμης χαράς και ελπιδοφόρας προσμονής. Οι αυθεντικές ιστορίες που γίνονται λογοτεχνικά αναγνώσματα αποτυπώνουν με γλαφυρότητα την κατανυκτική ατμόσφαιρα της Μεγάλης Εβδομάδας, τη νοσταλγία των παιδικών και εφηβικών χρόνων. Και μολονότι το θρησκευτικό αίσθημα έχει υποχωρήσει στις μέρες μας σε σύγκριση με εκείνο των περασμένων εποχών και «ο εθιμικός βίος ξεθωριάζει υπό το κράτος των επιτευγμάτων της τεχνολογίας», σύμφωνα πάλι με τον Βαγενά, αρκετά κείμενα αποτυπώνουν με ενάργεια τα συναισθήματα αυτών των ημερών.
Τα κείμενα του τόμου ποικίλουν. Περιλαμβάνονται (δύο ποιήματα, του Σολωμού και του Βάρναλη, αποτελούν ένα είδος προλόγου), αρκετά κλασικά διηγήματα, μα και σελίδες αυτοβιογραφίας, αναμνήσεις, σελίδες ημερολογίου. Επίσης, δημοσιεύονται ερωτικές ιστορίες, σατιρικά γυμνάσματα για τη σημερινή επικαιρότητα, αλλά και ιστορίες με στοιχεία του φανταστικού. Διότι, εκτός των κλασικών πεζογράφων και ποιητών (διαβάζουμε αποσπάσματα από τις αυτοβιογραφικές Μέρες του Γιώργου Σεφέρη), εμφανίζονται με διηγήματα και σύγχρονοι συγγραφείς που δίνουν το στίγμα της εποχής μας, δηλαδή του 21ου αιώνα. Ο Θωμάς Γκόρπας, ο Μένης Κουμανταρέας, ο Νίκος Δήμου, ο Αντώνης Σουρούνης, ο Βασίλης Γκουρογιάννης, ο Σωτήρης Δημητρίου, ο Τεύκρος Μιχαηλίδης, ο Μανώλης Πιμπλής, ο Χρήστος Μπουλώτης, ο Θωμάς Κοροβίνης, ο Κώστας Ακρίβος, είναι μερικοί από αυτούς.
Το πανόραμα συμπληρώνουν λαογραφικά κείμενα σπουδαίων διανοητών, του Δημήτρη Λουκάτου και του Κωνσταντίνου Ρωμαίου, που αναφέρονται στη θρησκευτική κατάνυξη των ημερών, η οποία συνδυάζεται αρμονικά με την ευφορία που γεννάει η αναγεννημένη ανοιξιάτικη φύση.
INFO: Το δικό μας Πάσχα
(Πασχαλινά αφηγήματα)
Εισαγωγή Νάσος Βαγενάς,
Εκδόσεις Νάρκισσος, 2016, σ. 480, τιμή 18,80 ευρώ
Οι συγγραφείς του τόμου είναι οι Α. ΛΑΣΚΑΡΑΤΟΣ, ΑΛ. ΜΩΡΑΪΤΙΔΗΣ, ΑΛ. ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ, ΧΡ. ΧΡΗΣΤΟΒΑΣΙΛΗΣ, Α. ΚΑΡΚΑΒΙΤΣΑΣ, Κ. ΚΡΥΣΤΑΛΛΗΣ, ΓΡ. ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΣ, Κ. ΘΕΟΤΟΚΗΣ, Ζ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ, Ν. ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ, ΣT. ΔΑΦΝΗΣ, Κ. ΒΑΡΝΑΛΗΣ, ΣΤΡ. ΜΥΡΙΒΗΛΗΣ, Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΣ , ΣΠ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΑNT. ΜΑΝΙΚΗΣ, Γ. ΣΕΦΕΡΗΣ, Η. ΒΕΝΕΖΗΣ, Μ. ΑΞΙΩΤΗ, Μ. ΚΑΡΑΓΑΤΣΗΣ, Κ. ΚΥΡΙΑΖΗΣ, Δ. ΛΟΥΚΑΤΟΣ, Γ. ΜΑΓΚΛΗΣ, Ν. Γ. ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ, Π. ΑΜΠΛΙΑΝΙΤΗΣ, Κ. ΡΩΜΑΙΟΣ, Γ. ΙΩΑΝΝΟΥ, Θ. ΓΚΟΡΠΑΣ, Μ. ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ, Η. Χ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, Π. ΚΑΛΙΟΤΣΟΣ, Ν. ΔΗΜΟΥ, Γ. ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ, ΑNT. ΣΟΥΡΟΥΝΗΣ, Γ. ΚΟΛΛΙΑΡΟΣ, Θ. ΚΟΡΟΒΙΝΗΣ, Β. ΓΚΟΥΡΟΓΙΑΝΝΗΣ, Σ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, Φ. ΦΙΛΙΠΠΟΥ, Β. ΤΣΙΑΜΠΟΥΣΗΣ, Τ. ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ, ΧΡ. ΜΠΟΥΛΩΤΗΣ, Κ. ΑΚΡΙΒΟΣ, Γ. ΠΑΛΑΒΟΣ, Μ. ΠΙΜΠΛΗΣ, Ν. Γ. ΞΥΔΑΚΗΣ.
