του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή
Ο Μίλος Μπαρίτσοφ (1904-1974) δεν υπήρξε. Το όνομά του δεν βρίσκεται στην ιστορία της λογοτεχνίας της Σλοβακίας. Η πιθανότητα να ήταν ένας “ελάσσων” πεζογράφος, μια “περαστική” προσωπικότητα, αποκλείται: το κείμενο που του αποδίδεται επαρκεί για την διεκδίκηση μιας θέσης στο Πάνθεον του Λόγου της χώρας του και, δίχως υπερβολή, της Ευρώπης. Το πρόβλημα είναι πως η Σλοβάκα- Ελληνίδα μεταφράστρια της “Ταχείας της Βουδαπέστης” δεν έχει εντοπιστεί, παρόλο που το επίμετρο, το οποίο συνοδεύει την αριστοτεχνική μετάφρασή της, τοποθετεί με επαρκή επιχειρηματολογία τον συγγραφέα στον λογοτεχνικό “κανόνα” της πατρίδας του. Με λίγα λόγια, ο Μπαρίτσοφ, ανύπαρκτος μέχρις ώρας, είναι απολύτως υπαρκτός, αφού “Η Ταχεία της Βουδαπέστης” δεν αποδίδεται σε κανέναν άλλον.
Ο Έλληνας εκδότης της “Ταχείας” (Ευρασία) και η υπεύθυνη της σειράς κειμένων “Ευρασία-Στιγμός”, σε προδημοσίευση που υπέγραψαν από κοινού στο “Βιβλιοδρόμιο” των ΝΕΩΝ (Σάββατο 29-30 Μαϊου 2021) υποστηρίζουν αυτό που είναι υποχρεωμένοι να υποστηρίξουν: το χειρόγραφο έφτασε στα χέρια τους (έκταση νουβέλας), το διάβασαν, ενθουσιάστηκαν, το εξέδωσαν, έχοντας βρει προφανώς τρόπο να εξασφαλίσουν την αποκλειστικότητα και να αποδώσουν δικαιώματα σε ένα “ορφανό”, “αδέσποτο” κείμενο.
Αυτό το παιχνίδι, ξεχασμένο πια στην σπεύδουσα αγορά που “φτιάχνει” το όνομα ως προϋπόθεση του έργου, αειθαλές παιχνίδι όμως στην παρακαταθήκη της λογοτεχνίας με πλήθος έργων ανώνυμων, ψευδώνυμων και ετερόνυμων συγγραφέων, έχει το πλεονέκτημα της “παιδειάς”, η οποία, όπως είναι παραδεκτό και σωτήριο, είναι ψυχικά και πνευματικά ωφέλιμη για τον λογοτέχνη και τον αναγνώστη. Πάει να πει πως πρόκειται εν προκειμένω για εγρήγορση προς αναζήτηση και απόλαυση του “κρυμένου θησαυρού”.
Σε αυτή την αναζήτηση, το σημείο εκκίνησης είναι: αφού ο Μίλος Μπαρίτσοβ υπάρχει ως ανύπαρκτος Σλοβάκος, είναι υπαρκτός συγγραφέας άλλης ευρωπαϊκής χώρας, αποκλειομένων χωρών της Ασίας, της Αφρικής, της Αμερικής και της Ωκεανίας. Το θέμα του (τα μετόπισθεν του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου), περιορίζει τον χώρο στην Ευρώπη, ο χειρισμός (στην τότε υπάρχουσα πόλη Τερεζίενμπουργκ) θυμίζει το μεσογειακό ιστορικό περιβάλλον, η κατάληξη ότι ο τόπος στον οποίο η “Ταχεία της Βουδαπέστης” φέρνει την ζωή και τον θάνατο, ώσπου η πόλη του Τερεζίενμπουργκ να γίνει Μνημούρια (λέξη που απαντάται σε διηγήματα του Παπαδιαμάντη), οδηγούν στην υποψία ότι ο “κρυμένος θησαυρός” είναι Έλληνας. Αποχρώσα ένδειξη αποτελεί η αναφορά στις “ανδρικές κολώνιες Μενούνου” (σελ. 94), οι οποίες, όπως πληροφορηθήκαμε, δεν είχαν ποτέ εξαγωγές στην Σλοβακία. Την ελληνική καταγωγή εξάλλου υπονοεί η μεταφράστρια της “Ταχείας” Μαρία Σιμονοβίτσοβα-Μοσχίδου στο επίμετρο, το οποίο φέρει την υπογραφή της: “Ελάχιστα είναι τα λογοτεχνικά έργα που αποτυπώνουν τα μετόπισθεν του πολέμου και μαρτυρούν ότι τα μετόπισθεν προσδιόρισαν αποφάσεις, δημιούργησαν ψευδαισθήσεις, αλλά και επιδιώξεις ρεβάνς. Ουσιαστικά, ο Μπαρίτσοφ αποδίδει τα “προσιόντα”, δηλαδή εκείνα που έρχονται, εκείνα που δεν βλέπουν οι άνθρωποι και, κατ’ επέκταση οι λαοί, τα ξεχωρίζουν όμως, όπως λέει ο Καβάφης, οι σοφοί. Εντέλει, αυτή η νουβέλα έχει τέτοια “καβαφική” χροιά”. Λίγη σημασία συνεπώς έχει να βρούμε το όνομα του παίζοντα Έλληνα συγγραφέα. Ο “κρυμένος θησαυρός” ανήκει στον αναγνώστη. Στον υπαρκτό αναγνώστη χάρη στην ύπαρξη του ανύπαρκτου Μίλος Μπαρίτσοφ.
Μίλος Μαρίτσοφ, Ταχεία της Βουδαπέστης, μτφρ. Μαρία Σιμονοβίτσοβα-Μοσχίδου, στιγμός
Βρες το εδώ
